تفسیر آیه 48 سوره نساء
إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ وَ مَنْ یُشْرِکْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرى إِثْماً عَظِیماً
مسلماً خداوند از این که به او شرک ورزیده شود نمى آمرزد، و غیر آن را براى هر کس که بخواهد مى بخشد، و هر که براى خدا شریک قائل شود، بى تردید گناه بزرگى را مرتکب شده است.
شرح و توضیح
در رابطه با مسئله شرک در آیات سوره بقره و سوره آل عمران به تفصیل بحث شد.
وجود مقدس حق غنى بالذات، و قدرت بى نهایت، و کمالاتش نامحدود و صفات جمال و جلالش بى حدّ و مرز است، هستى و موجوداتش را آفرید، و براساس نظمى حکیمانه و استوار اداره مى کند، آفریدن مخلوقات و تداوم دادن به حیات آنها گرچه غیرقابل شمارش باشند براى حضرت او آسان و سهل است.
در زمینه آفریدن و کارگردانى و حکمرانى و اداره بساط خلقت نیاز به احدى نداشته و ندارد، باید به وحدانیت او در ذات و صفات و افعال ایمان داشت، تا عنوان مؤمن بر انسان صادق باشد.
آنان که به او شرک مى ورزند و حقایق مربوط به ذات و صفات و افعال را منکر مى شوند، جز در خیالات و اوهام خود غوطه ور نیستند، اینان در مسئله شریک به حضرت حق افترا مى بندند، و چیزى را که وجود خارجى ندارد وجود مى دهند. اینان مرتکب گناه بزرگ و ظلم عظیم هستند، یهود و به ویژه عالمانشان که نه به موسى و تورات ایمان درستى داشتند و دارند و نه حاضر شدند به پیامبر اسلام و قرآن مجید ایمان بیاورند از مصادیق قطعى آیه مورد بحث هستند.
اینان خداوند را در آفریدن و حکمرانى مستقل نمى دانند، و حاضر شدند و حاضر هستند که هر چیزى را به خاطر یک سلسله امور مادى و ریاستى براى خدا شریک بگیریند، و عقیده مند باشند که اگر امورى را که شریک در ربوبیت و عبودیت گرفته ایم در زندگى ما نباشد زندگى ما به دلخواه ما اداره نخواهد شد.
باید به این نکته بسیار مهم توجه داشت که وقتى تا آخر عمر یک فرد، یا یک خانواده، یا یک جامعه مسئله شرک به هر شکلش در میان باشد، و اعتقاد بر این قرار گیرد که خدا قدرت و استقلالى در اداره امور ندارد، و براى اداره امور لازم است به قدرتى غیر خدا هم تکیه کرد، ابداً عبودیتى صورت نخواهد گرفت، تا مسئله آمرزش در میان آید، آمرزش حق کسى است که موحّد است و عابد گرچه به غفلت یا به علّتى دیگر گناهى از او صادر شود، چنین شخصى با لحاظ اعتقاد به توحید اگر توبه کند قطعاً به آمرزش حق مى رسد، و اگر توبه نکند داخل در یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ مى شود که بر اثر شفاعت شفیعان یا قدرت عمل صالح خودش به آمرزش مى رسد، جمله وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ دلیل بر این نیست که خدا همه گناهکاران غیر مشرک یا هر گناهى را مى آمرزد، زیرا اگر چنین باشد بعثت انبیاء و نزول کتاب هاى آسمانى و امامت امامان لغو مى شود.
مشرک یا کافر چنانچه با داشتن فرصت توبه از شرک و کفر دست بشوید، و به گردونه اسلام راستین درآید، و گذشته خود را اصلاح نماید، و به عمل صالح و اخلاق حسنه در حدّ خودش آراسته شود، براساس آیات قرآن مجید قطعاً آمرزیده مى شود، و از گناه شرک و کفر پرونده اش پاک مى گردد.
در روایتى از رسول خدا آمده:
«لاتزال المغفرة تحل بالعبد مالم یقع الحجاب، قیل یا رسول الله و ما وقوع الحجاب؟ قال: الاشراک بالله عزوجل ثم قراء ان الله یغفر ان یشرک به:» «1»
پیوسته مغفرت بر عبد وارد مى شود، در صورتى که حجاب بر او نیفتد، گفته شد یا رسول الله حجاب وقوع بر عبد چیست؟ فرمود شرک به خداى عزوجل سپس آیه شریفه را قرائت کرد که: خدا شرک ورزى را نمى آمرزد.
در روایتى دیگر از رسول خدا آمده:
«من لقى الله عزوجل لایشرک به شیئا دخل الجنة ولم تضره معه خطیئة کما لو لقیه یشرک به شیئاً دخل النار ولم تنفعه حسنة:» «2»
کسى که به لقاء خداوند عزوجل نائل گردد در حالى که هیچ شرکى به او نداشته باشد وارد بهشت مى شود و خطیئه با او زیانى به او نمى رساند، چنان که اگر کسى حق را ملاقات کند و چیزى را شریک او دانسته باشد به دوزخ وارد مى شود و خوبى او سودى به او نمى رساند.
و نیز در روایتى فرمود:
«یابن مسعود ایاک ان تشرک بالله طرفة عین وان نشرت بالمنشار او قطعت او صلبت او احرقت بالنار:» «3»
اى پسر مسعود بترس از این که لحظه اى به خدا شرک ورزى، حتى اگر ارّه شوى، یا پاره پاره ات کنند، یا به دارت زنند، یا به آتشت بسوزانند.
رسول خدا از شدت نفرت به مشرکین فرمود:
«انا لانستعین بمشرک:» «4»
ما در امورمان از مشرک کمک نمى گیریم.
پی نوشت ها:
__________________________
(1)- کشف الاسرار میبدى، ج 2، ص 536.
(2)- کشف الاسرار میبدى، ج 2، ص 536.
(3)- مکارم الاخلاق، ج 2، ص 357.
(4)- حکمت نامه پیامبر، ص 593.
منابع مقاله:
کتاب : تفسیر حکیم، استاد حسین انصاریان، جلد هشتم
