مداحی

مداحان اهل بیت،که با ذکر مصیبت و ذکر فضایل خاندان وحی،مجالس حسینی راگرم و اشک عاشقانه شیعیان آل الله را جاری می سازند،از عوامل مهم بقاء فرهنگ عاشورایند.مداح،در اصطلاح شیعی،به کسانی گفته می شود که در ایام ولادتها وشهادتهای ائمه «ع »در مجالس جشن و عزا به خواندن اشعاری در فضایل و مناقب محمد وآل محمد،یا در مظلومیت آنان می پردازند.ولی اغلب،به مرثیه خوانان حسینی گفته می شود که با خواندن شعر مرثیه و ذکر مصیبت،اهل مجلس را می گریانند.«مداح:روضه خوانی که ایستاده در پیش منبر به شعر،مدایح اهل بیت و مصائب آنان را خواند،آنکه ایستاده در کنار منبر در مجالس روضه خوانی،یا روان در کوی و بازار،اشعار مدایح اهل بیت را به آواز بخواند.» ⁽¹⁾ مداحی اهل بیت و نوحه خوانی در سوگ آنان،از جمله کارهایی است که حادثه عاشورا را زنده نگهداشته است.ائمه نیز از مداحان و ذاکران، تقدیر و تشویق می کردند،صله می دادند،دعا می کردند و برای این کار،فضیلت و ثواب بسیار می شمردند. امام صادق «ع »فرموده است:«الحمد لله الذی جعل فی الناس من یفد الینا و یمدحنا و یرثی لنا»، ⁽²⁾ خدا را سپاس که در میان مردم،کسانی را قرار داده که به سوی ما می آیند و ما رامدح و مرثیه می گویند.و حضرت رضا«ع »در تشویق دعبل به مرثیه خوانی در ایام عزای حسینی فرمود:«یا دعبل!احب ان تنشدنی شعرا فان هذه الایام حزن کانت علینااهل البیت » ⁽³⁾ ای دعبل،دوست دارم برایم شعر بسرایی و بخوانی،چون این روزها،روزهای اندوه ما اهل بیت است.همین گونه مجالس و برنامه ها،آن شهادت عظیم و حادثه شگفت را با مرور اینهمه سال،همچنان زنده نگهداشته و به برکت آن نیز،دین واحساسات دینی و انس و آشنایی مردم با خط اهل بیت زنده مانده است.به تعبیر امام خمینی «قدس سره »:«روضه سید الشهدا،برای حفظ مکتب سید الشهدا است...این گریه هاو این روضه ها حفظ کرده مکتب را.» ⁽⁴⁾ مداحی،نوعی الگو دادن به مخاطبان و شخصیت پردازی اجتماعی و الگویی برای جامعه ارزشی است،سنگری برای پراکندن و نشرفضیلتها در قالبی مؤثر و فراگیر نسبت به همه است و مداحان به خاطر اهمیت کارشان درجامعه و در شکل دهی افکار و عواطف،نقش مهمی دارند و فلسفه اساسی مداحی،ترویج خوبیها و تبیین روحیه های والای شهیدان کربلا و دمیدن روح تعهد و حماسه درشیعه است و یک عشق و ایمان است،نه یک حرفه و شغل.به تعبیر آیة ا...خامنه ای:

«جامعه مداح و ذاکر و ستایشگران اهل بیت،طبقه ای هستند که در سایه این روش،بیشترین تاثیر را در تعمیق فرهنگ و معارف اسلامی در ذهن مردم دارند...قضیه،فقطقضیه شعر خوانی نیست.مساله،مساله پراکندن مدایح و فضایل و حقایق در قالبی است که برای همه شنوندگان،قابل فهم و درک باشد و در دل آنها تاثیر بگذارد.» ⁽⁵⁾ مداحان،به لحاظ آنکه کارشان بر عنصر«صدا»،«شعر»،«اجرا»و«مخاطب »متکی است،باید هر چه بیشتر نسبت به آموزش دیدنهای لازم،پختگی اجرا،تمرین پیوسته،گزینش شعرهای خوب و پر معنی و زیبا و بدیع و ولایی،مطالعه مقتلهای معتبر و منابع تاریخی،تکیه روی اشعار و مطالب اخلاقی،فکری و عقیدتی،پرهیز از غلو و مبالغه وگفتن حرفهای اغراق آمیز و غیر قابل قبول که اثر منفی دارد، اهتمام ورزند،از دروغ وتصنع و بازارگرمی بپرهیزند،خلوص و صداقت و مناعت طبع را فراموش نکنند،نوکری ابا عبد الله الحسین و اخلاص نسبت به آن حضرت را از یاد نبرند و از آنجا که شعر خوب از نظر مضمون،قالب و تعبیر،در دلها و افکار، تاثیر ماندگار می گذارد،در شناخت ومطالعه و انتخاب شعرهای پخته و عمیق و زیبا بکوشند تا بهتر بتوانند در این سمت، به ترسیم چهره الگوهای کمال و اسوه های پاکی،یعنی معصومین «ع »بپردازند و خود نیزالگوی اخلاق و تعهد باشند. رسالت مقدس مداحان در عصر حاضر عبارتست از:

-استفاده شایسته از عواطف پاک مردم و جهت دادن به آنها در مسیر پاکی وتهذیب و تقوا.

-تعمیق محبتها و عشقهای درونی به انسانهای اسوه و پاک.

-روشنگری افکار جامعه و هدایت به ارزشها و خوبیها و تقویت ایمان مردم.

-حفظ و اشاعه فرهنگ شهادت از طریق یاد شهدای کربلا و شهدای انقلاب وجنگ و طرح معارف اسلام و انقلاب و خط امام و رهبری و مسؤولیتهای اجتماعی.

پی نوشتها

1-لغت نامه،دهخدا.

2-وسائل الشیعه،ج 10،ص 469.

3-جامع احادیث الشیعه،ج 12،ص 567.

4-صحیفه نور،ج 8،ص 69.

5-ستودگان و ستایشگران،ص 30 و 31.این کتاب که مجموعه ای برگرفته از سخنان آیة ا...خامنه ای در دیدارهای مکرر با وعاظ و مداحان و شاعران و...است،بر محور مداحی و روضه خوانی و مرثیه سرایی و...است و برای مداحان و ذاکران و شاعران اهل بیت،نکات بسیار سودمندی دارد،نشر«حوزه هنری »،1372.