در همین ارتباط ارتش اسرائیل شامگاه پنج‌شنبه (26مهرماه) اعلام کرد که یحیی سنوار، فرمانده شاخه نظامی حماس در غزه، در عملیاتی در محله تل السلطان در رفح ترور شد. این عملیات به‌طور تصادفی و در جریان درگیری میان نیروهای اسرائیلی و رزمندگان قسام رخ داد و به شهادت السنوار منجر شد. براساس گزارش‌های اولیه، السنوار به‌طور تصادفی و نه در یک عملیات برنامه‌ریزی‌شده شهید شد. او در زمان درگیری در مکانی حضور داشت که مورد انتظار نیروهای اطلاعاتی اسرائیل نبود. حدود ساعت 10صبح چهارشنبه، یکی از سربازان تیپ410 ارتش اسرائیل فرد مشکوکی را مشاهده کرد که به یکی از خانه‌ها در تل السلطان رفت‌و‌آمد می‌کرد.
نیروهای پیاده‌نظام برای بررسی وضعیت به محل اعزام شدند. ارتش اسرائیل اعلام کرد که پنج رزمنده حماس را مشاهده کرد. سپس به تانک‌ها دستور داده شد که به روی این رزمندگان آتش گشایند. همه رزمندگان جان باختند، به جز یکی: یحیی سنوار که البته سربازان اسرائیلی نمی‌دانستند او سنوار است. سپس یک موشک دوش پرتاب به ساختمان شلیک شد که باعث زخمی شدن فرد بازمانده (یعنی همان سنوار) شد. در نهایت یک پهپاد FPV را به سوی ساختمان ویرانه‌ای که فرد زخمی (سنوار) در آن حضور داشت به پرواز درآوردند. سنوار در حالت زخمی در این ساختمان ویران روی صندلی نشسته بود که با دست چپ خود وسیله‌ای مانند چوب را به سوی این پهپاد پرتاب کرد. پس از 15دقیقه و درحالی‌که سنوار با پهپاد درگیر بود، یک تک تیرانداز ارتش اسرائیل به سرش شلیک کرد. این موضوع زخم گلوله‌ای را که در تصاویر دیده می‌شود، توضیح می‌دهد.
روایت از عملیات ترور
ارتش اسرائیل در بیانیه‌ای اعلام کرد که یحیی سنوار را روز چهارشنبه 16اکتبر (25 مهر) و در پی «تعقیب یک‌ساله» به شهادت رسانده است. ارتش اسرائیل در این بیانیه سنوار را «طراح و مجری» حمله 7اکتبر معرفی کرد و افزود که در عملیاتش در منطقه مورد نظر در پی اطلاعاتی بوده است که «مکان‌های مشکوک اعضای ارشد حماس را نشان می‌داد.» دانیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل هم گفت سنوار بعد از آنکه نیروهای اسرائیلی سه رزمنده قسام را که در ناحیه تل‌السلطان در رفح از خانه‌ای به خانه دیگر می‌دویدند، شناسایی کردند. ارتش اسرائیل ابتدا با اما و اگر خبر شهادت سنوار را اعلام کرد و افزود که ارتش و شین بت در حال بررسی این احتمال هستند که یکی از کشته‌شدگان یحیی سنوار، رئیس دفتر سیاسی حماس باشد. این خبرها با تصاویری از سنوار همراه شد که نشان می‌داد سربازان اسرائیلی در ویرانه‌ای بالای سر فردی که زیر آوار مانده ایستاده‌اند. این روایت نشان می‌دهد که علاوه بر استفاده از تک تیرانداز، احتمالا با گلوله توپ یا ادوات دوش پرتاب محل حضور سنوار چنان آسیب دیده که وی دیگر روی صندلی نیست، بلکه زیر آوار مانده است.
ارتش اسرائیل سپس اعلام کرد: پیکر وی به پزشکی قانونی در تل‌آویو برده شد و در حال آزمایش روی DNA وی برای تایید شهادت وی هستند. سپس رسانه‌های عبری (اعم از روزنامه‌ها و شبکه‌های تلویزیونی) و مقام‌های دولت اعلام کردند بر اساس آزمایش‌ها، وی خود سنوار است. پلیس اسرائیل هم افزود جسد یحیی سنوار را در ابتدا از طریق تجزیه و تحلیل پرونده دندانپزشکی و سپس با مقایسه اثر انگشت شناسایی کرده است. سنوار 22سال در اسرائیل زندانی بود و مقام‌های این رژیم سابقه دی‌ان‌ای و پزشکی او را در اختیار داشتند. پس از آنکه پسر اسماعیل هنیه شهادت وی را تبریک گفت، رسانه‌ها خبر قطعی شهادت او را اعلام کردند.
ارتش اسرائیل اعلام کرد که «محمود حمدان» و «هانی حمیدان» دو تن از فرماندهان ارشد «حماس» به همراه یحیی السنوار در عملیات مذکور به شهادت رسیدند. رادیو ارتش اسرائیل اعلام کرد که یگان چترباز، گردان450، یگان ویژه کفیر و سربازان تیپ828 در عملیات ترور السنوار در رفح نقش داشتند. در یک روایت هم آمده است که به‌دلیل احتمال وجود تله‌های انفجاری، اجساد شهیدان جابه‌جا نشد و صرفا تکه‌ای از انگشت فردی را که به یحیی سنوار شباهت داشت، بریدند و برای شناسایی به اسرائیل فرستادند. به این ترتیب، اواخر روز پنج‌شنبه بعد از آنکه تدابیر امنیتی در محل برقرار شد، پیکر او نیز به اسرائیل منتقل شد.
مفسران چه می‌گویند؟
تحلیلگران بین‌المللی شهادت سنوار را از ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار دادند
استاد دانشگاه قطر: مقاومت ریشه در جامعه دارد
«حسن براری» استاد دانشگاه قطر به الجزیره می‌گوید که ترور سنوار توسط اسرائیل یک «ضربه سخت» به حماس است. او گفت: «غیرمنتظره بود که او در این لحظه خاص جان خود را از دست بدهد. این می‌تواند جنبش را در کوتاه‌مدت تضعیف کند؛ اما حقیقت این است که ایده مقاومت ریشه در جامعه فلسطین دارد.» او معتقد است، مساله سنوار نیست، بلکه این است که اسرائیل برای مدت طولانی بخشی از فلسطین را اشغال کرده است. وی با تاکید بر اینکه حماس با تعیین رهبر جدید به زودی خود را بازخواهد یافت، افزود: «سنوار می‌گفت اسرائیلی‌ها انتظار داشتند فلسطینی‌ها به نوعی مطیع اشغالگر باشند. اما وی کسی بود که در برابر اشغالگری مقاومت کرد.»
تحلیلگر منطقه: شهادت سنوار واقعیت را تغییر نمی‌دهد
«هانی محمود» هم در گزارشی از دیرالبلح، مرکز غزه برای الجزیره نوشت: «آنچه مردم می‌پرسند این است که آیا شهادت سنوار به جنگ پایان می‌دهد یا خیر؟ این اولویتی است که در سراسر غزه مطرح است؛ چه مردم با سنوار موافق باشند چه نباشند.» این گزارشگر می‌نویسد، اگرچه مردم خواهان پایان جنگ و خانه به دوشی هستند اما «برداشت کسانی که حتی با استراتژی‌های سنوار مخالف بودند این است که او با مرگ شجاعانه خود در مبارزه با ظلم و ستم به ابدیت رسید و شهادت او برکت برای مقاومت است.» او معتقد است: «مرگ یک نفر واقعیتی را بر روی زمین تغییر نمی‌دهد.»
شورای سردبیری الجزیره: او «روح مقاومت» بود
الجزیره هم در گزارشی سنوار را «روح مقاومت» نامید و به نقل از مفسران او را «شهید»، «مدبر»، «مجاهد و اهل رزم» خواند و نوشت که او در میدان جنگ با اسرائیل شهید شد. الجزیره نوشت: «در ماه فوریه، ارتش اسرائیل تصاویری را به اشتراک گذاشت که مدعی شد سنوار - به همراه همسر، فرزندان و برادرش ابراهیم - را در یک مجتمع تونلی در خان یونس نشان می‌دهد.» دانیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل، پیش از ترور سنوار مدعی شده بود که ارتش بسیاری از اعضای خانواده سنوار و دیگر رهبران حماس را به اسارت گرفته و در حال بازجویی از آنهاست. به نوشته الجزیره، او «پناهنده» به دنیا آمد اما پناهنده نماند، بلکه به یک مبارز تبدیل شد. الجزیره در تجلیل از سنوار، او را «مغز متفکر» و «پراگماتیک» می‌نامد. در همین رابطه، «هیو لووات»، محقق ارشد در شورای روابط خارجی اروپا، در دسامبر2023 به الجزیره گفت: «سنوار یک عمل‌گرا است که بر اساس شرایط بین مشارکت سیاسی و خشونت‌های مسلحانه در نوسان است.» دانیل بایمن، کارشناس ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، هم به الجزیره گفت: «سنوار از آن تبادل آخری زندانیان، خود را یک رهبر ماهر نشان داد.»
فرمانده یحیی چه کسی بود؟
یحیی ابراهیم سنوار، رئیس دفتر سیاسی و نظامی حماس در نوار غزه بود که بعد از ترور اسماعیل هنیه در تهران، جانشین او شد. او بنیان‌گذار سرویس امنیتی حماس موسوم به «مجد» است؛ دستگاه امنیتی که نقطه تمرکز آن بر پرونده‌های امنیت داخلی است. سنوار 61ساله که با کنیه ابوابراهیم شناخته می‌شود، در اردوگاه پناه‌جویان خان‌یونس در جنوب نوار غزه به دنیا آمد. والدینش اهل اشکلون بودند؛ اما بعد از آواره شدن فلسطینیان از خانه‌های آبا و اجدادی‌شان در فلسطین، مجبور به ترک شهرشان شدند. این مهاجرت اجباری بعد از جنگی رخ داد که با اعلام تشکیل کشور اسرائیل در سال1948 در گرفت. او از رهبرانی بود که نامش در صدر فهرست افراد تحت تعقیب اسرائیل قرار داشت. یحیی سنوار در خان‌یونس به مدرسه رفت و بعد از آن از دانشگاه اسلامی غزه در رشته زبان عربی لیسانس گرفت. اسرائیل اولین‌بار سنوار را سال1982 و در سن 19سالگی به‌دلیل «فعالیت‌های اسلامی» دستگیر کرد و بعد از آن هم او یک بار دیگر در سال1985 بازداشت شد.
یحیی سنوار در سال1988 توسط نیروهای رژیم اسرائیل دستگیر و به چهار بار حبس ابد محکوم شد. با این حال، در سال2011 در جریان مبادله 1027 زندانی اسیر فلسطینی با «گیلعاد شالیط» نظامی اسرائیلیِ اسیر به دست حماس آزاد شد. وی 23سال از عمر خود را در زندان‌های اسرائیل گذراند. خبرآنلاین در همین رابطه نوشت: سنوار در دوره حبس خود به زبان عبری تسلط پیدا کرد و می‌توانست روزنامه‌های اسرائیلی را بخواند. سال2015 وزارت خارجه آمریکا به‌طور رسمی نام یحیی سنوار را در فهرست «تروریست‌های بین‌المللی» قرار داد. در ماه مه سال2021 خانه و دفتر او در حملات هوایی اسرائیل به نوار غزه هدف قرار گرفت. تقریبا می‌توان گفت سنوار بعد از آزادی از زندان‌های اسرائیل به فکر انجام عملیاتی بزرگ برای آزادی فلسطین افتاد. آوریل2022 او در نطق تلویزیونی از مردم خواست که به هر طریق ممکن به اسرائیل حمله کنند. سنوار در سال2021 قدردانی خود از ایران را این‌طور بیان کرد: «اگر ایران نبود، مقاومت فلسطین تا این حد توانایی نداشت.»
مقاومت با ترور سنوار متوقف خواهد شد؟
نام سنوار با جنگ غزه گره خورده است. «پاتریک کینگزلی» در گزارش 17اکتبر برای نیویورک‌تایمز نوشت، با وجود بمباران اسرائیل اما او نیروی محرکه امتناع حماس از تسلیم تلقی می‌شد. او اگرچه ترور شد اما شکست‌ناپذیر باقی ماند. زنده بودن او باعث شده بود اسرائیل نتواند اعلام پیروزی کند. برخی تحلیلگران بر این باورند که اکنون و پس از حذف سنوار، مسیر به سوی نوعی آتش بس در غزه کمی هموارتر شده، زیرا بهانه‌ای به طرفین نزاع (اسرائیل و حماس) می‌دهد تا موضع خود را نرم کنند. اما موانع عمده همچنان باقی است و هر راه‌حلی در غزه تنها تاثیر محدودی بر درگیری گسترده‌تر بین اسرائیل و متحدان منطقه‌ای حماس از جمله حزب‌الله خواهد داشت. گزارشگر نیویورک‌تایمز معتقد است مذاکرات برای آتش‌بس و توافق برای آزادی گروگان‌ها تا حدی به این دلیل متوقف شد که سنوار به دنبال یک توافق دائمی بود که به حماس اجازه می‌دهد قدرت را در غزه پس از جنگ حفظ کند.
موضع حداکثری او با موضع بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، ناسازگار بود؛ زیرا نتانیاهو به دنبال آتش‌بس موقت بود. این گزارشگر به نقل از تحلیلگران می‌نویسد: «پس از ترور سنوار، رهبری باقی‌مانده حماس ممکن است با مصالحه‌هایی موافقت کند که سنوار قادر به اجرای آن مصالحه‌ها نبود.» «ایتامار رابینوویچ»، سفیر سابق اسرائیل در واشنگتن گفت: «اگر نتانیاهو تصویر پیروزی را در دست خود داشته باشد، می‌تواند کمی آینده‌دارتر و آینده‌بین‌تر شود.» رابینوویچ افزود: «پرسش این است که آیا نتانیاهو به این جایگاه دست می‌یابد یا نه؟» با این حال، تغییرات ممکن است فوری نباشد؛ زیرا حماس یک سازمان منضبط است که از شهادت بسیاری از رهبران قبلی جان سالم به در برده و اعتقادات اصلی‌اش بدون توجه به اینکه چه کسی مسوول است، یکسان باقی مانده است. نتانیاهو همچنان باید یک توازن میان دو مساله به وجود آورد: تلاش مجدد برای معامله گروگان یا در اولویت قرار دادن خواسته متحدانش که همان تداوم جنگ است.
«ایتامار بن‌گویر»، وزیر راست افراطی که پیش از این تهدید کرده بود در صورت پایان زودهنگام جنگ از دولت استعفا می‌کند، در بیانیه‌ای ادعا کرد: «زمان افزایش فشار نظامی و پا گذاشتن بر گردن حماس و شکست کامل آن فرا رسیده است.» در پاسخ، نتانیاهو موضعی مبهم اتخاذ کرد و در بیانیه‌ای به‌گونه‌ای نشان داد که در حال بررسی هر دو گزینه است. به گفته تحلیلگران، مسیری هم که حماس ممکن است در پی ترور سنوار در پیش بگیرد مبهم است. «فواد خوفش» تحلیلگر فلسطینی نزدیک به حماس، گفت که مرگ سنوار ضربه‌ای به این گروه بود، اما لزوما مواضع اصلی مذاکراتی‌اش را تغییر نمی‌دهد.
او افزود: «اگر فردی در قد و قامت سنوار را از دست بدهید، پیدا کردن سریع کسی با همان قدرت آسان نیست. اما حماس بر اساس همان اصول ادامه خواهد داد. هر کس جایگزین این رهبر شود، خط فکری او را ادامه خواهد داد.» به گفته ابراهیم دلالشاه، مدیر مرکز افق، یک گروه تحقیقات سیاسی در رام‌الله، رهبری باقی‌مانده حماس بعید است درخواست خود برای آتش‌بس دائمی را پس بگیرد یا اشغال دائم بخش‌هایی از غزه را بپذیرد. اما وی گفت که رهبری جدید حماس ممکن است تمایل بیشتری نسبت به سنوار برای واگذاری قدرت به یک دولت تکنوکرات فلسطینی داشته باشد تا اطمینان حاصل شود که این گروه می‌تواند حداقل به شکلی در غزه زنده بماند.
واکنش‌های جهانی به ترور سنوار
ترور سنوار بازتاب‌های جهانی داشت و تقریبا بسیاری از کشورها و نهادهای بین‌المللی و منطقه‌ای نسبت به شهادت وی از خود واکنش نشان دادند.
ایران: سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه دیروز و در پی شهادت رئیس دفتر سیاسی حماس گفت: یحیی السنوار ترسی از مرگ نداشت، بلکه در غزه در جست‌وجوی شهادت بود و شجاعانه تا آخرین نفس در صحنه نبرد جنگید. سرنوشت او که به زیبایی در آخرین تصویر به نمایش درآمده، کسی را از ادامه نبرد منصرف نمی‌کند، بلکه منبعی الهام‌بخش خواهد شد برای تمام رزمندگان مقاومت در منطقه، اعم از فلسطینی و غیرفلسطینی. ما و بسیاری از انسان‌ها به نبرد بی‌ادعای او برای آزادی مردم فلسطین درود می‌فرستیم. شهدا تا ابد زنده‌اند و امروز آرمان آزادی سرزمین‌های اشغالی فلسطین از هر زمانی زنده‌تر است.
نمایندگی ایران در سازمان ملل نیز اعلام کرد «شهید سنوار الگوی نوجوانان و کودکانی خواهد شد که راه او را برای آزادی فلسطین ادامه دهند.»
به گزارش «ایسنا» نمایندگی ایران در سازمان ملل در واکنش به خبرها مبنی بر شهادت «یحیی سنوار» رئیس دفتر سیاسی حماس مطلبی را در شبکه اجتماعی ایکس منتشر کرد. در این پیام آمده است: «وقتی نیروهای آمریکایی صدام حسین را با آن وضعیت آشفته از سوراخی در زیرزمین بیرون کشیدند، با وجود اینکه اسلحه داشت التماس کرد که او را نکشند.» نمایندگی ایران با اشاره به نبرد سنوار با نظامیان رژیم اشغالگر تا لحظه شهادت نوشت: «کسانی که صدام را الگوی مقاومت خود می‌دانستند، فرو ریختند اما وقتی مسلمانان شهید سنوار را با لباس رزم و در وسط میدان و نه در مخفی‌گاه، در برابر دشمن می‌بینند، روح مقاومت تقویت خواهد شد.» نمایندگی ایران اعلام کرد که «او الگوی نوجوانان و کودکانی خواهد شد که راهش را برای آزادی فلسطین ادامه دهند.» نمایندگی ایران در سازمان ملل تاکید کرد: «تا اشغالگری و تجاوز وجود دارد، مقاومت زنده است؛ چراکه شهید، زنده و الهام‌بخش است.»
روسیه: به گزارش «ایسنا» «دیمیتری پسکوف»، سخنگوی کرملین دیروز (جمعه) در واکنش به اخبار منتشرشده پیرامون شهادت رئیس دفتر سیاسی حماس تاکید کرد: فاجعه انسانی در غرب آسیا و تبعات آن برای مردم غیرنظامی در نوار غزه و لبنان باعث نگرانی فراوان مسکو شده‌است.
مصطفی البرغوثی، دبیرکل طرح ملی فلسطین: مصطفی البرغوثی، دبیرکل طرح ملی فلسطین تاکید کرد اظهارات رژیم صهیونیستی درباره شهادت یحیی السنوار نشان‌دهنده یک شکست سخت اطلاعاتی نه فقط در 7اکتبر بلکه در طول یک سال کامل به‌دلیل ناتوانی این رژیم از مشخص کردن مکان السنوار یا دستیابی به او است. به گزارش «ایسنا» وی به الجزیره گفت: «یحیی السنوار، فرمانده، مبارز، مجاهد با نیروهای اسرائیلی در حالی درگیر شد که یونیفرم نظامی خود را پوشیده بود و مثل یک رزمنده مبارز به شهادت رسید. ملت فلسطین به او به‌عنوان یک قهرمان که مبارزه کرد و جنگید و زندگی‌اش را در راه ملتش فدا کرد، نگاه می‌کند.»
البرغوثی گفت: «شهادت نزد مبارزان فلسطینی شکست یا مصیبت نیست، بلکه بالاترین چیزی است که یک مبارزه فلسطینی آرزوی آن را دارد. ترور السنوار یک دستاورد یا پیروزی برای آنها نیست. این رژیم اشغالگر است که شکست خورده است؛ چراکه آنها نتوانستند او را پیدا کنند؛ بلکه این السنوار بود که آنها را یافت و با آنها جنگید.» البرغوثی تاکید کرد: «نتانیاهو با شهادت السنوار بهانه‌ای را که از آن برای ادامه جنگ خود علیه نوار غزه استفاده می‌کرد از دست خواهد داد و برای همه روشن خواهد شد که هدف نتانیاهو گسترش اشغالگری و ارتکاب جنایت‌های بیشتر علیه ملت فلسطین است.»
موسسه الازهر: موسسه الازهر مصر در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ما به‌خاطر شهدای قهرمان مقاومت فلسطین تسلیت می‌گوییم؛ شهدایی که دستان جنایتکار صهیونیست‌ها آنها را ترور کرد؛ صهیونیستی که در سرزمین عربی ما فساد را ایجاد کرده و دست به قتل و تخریب و اشغالگری در مقابل چشم و گوش کشورهای بی‌اراده و بی‌فکر و جامعه بین‌المللی زده که مثل مرده‌ها در قبرها سکوت کرده است.» به گزارش «ایسنا» به نقل از العربی الجدید، در بیانیه الازهر آمده است: «شهدای مقاومت فلسطین مبارزان واقعی مقاومت بودند که دشمنشان را به وحشت انداختند و ترس و رعب را در قلب‌های آنها وارد کردند. آن‌طور که دشمن با فریب و نیرنگ می‌خواهد آنها را تروریست جلوه دهد، این اعضای مقاومت، تروریست نبودند، بلکه مبارزان واقعی مقاومت بودند که به خاک وطن خود چنگ زدند تا اینکه خداوند شهادت را روزی آنها کرد. آنها با حیله و تجاوز دشمن مقابله کرده و از سرزمین و مساله آنها و مساله ما دفاع می‌کنند.»
اما بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل پس از ترور سنوار ادعا کرد که اسرائیل «حساب خود را با سنوار تسویه کرده است» اما «جنگ هنوز به پایان نرسیده است.» جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا نیز مدعی شد که ترور سنوار را فرصتی برای روز بعد در غزه بدون حماس فراهم می‌کند. او افزود: «کار زیادی پیش روی ما است.» کامالا هریس، معاون رئیس‌جمهور هم گفت که این فرصتی است برای «پایان دادن به جنگ در غزه». همچنین جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اروپا نیز سنوار را «مانعی در برابر آتش بس ضروری» خواند. وی افزود: «باید به خشونت پایان داده شود» و «رنج فلسطینیان متوقف شود.» آنالنا بائربوک، وزیر امور خارجه آلمان نیز، هم گفت: «حماس باید اسلحه‌های خود را زمین بگذارد.» امانوئل مکرون نیز تاکید کرد که سینوار «مسوول اصلی حملات 7اکتبر» بود. همچنین نخست‌وزیر جورجیا ملونی ایتالیا خواستار آتش‌بس و بازسازی فوری غزه شد.
القسام: شاخه نظامی جنبش حماس، هم اعلام کرد: مسیر جهاد و مبارزه تا آزادسازی فلسطین ادامه دارد و متوقف نمی‌شود و بهترین گواه آن هم تسلیم نشدن ملت فلسطین پس از گذشت بیش از یک سال از نبرد طوفان‌الاقصی به‌رغم هزینه‌های سنگین این جنگ و جنایات وحشیانه دشمن صهیونیستی است. دشمن صهیونیستی اگر گمان می‌کند با ترور رهبران بزرگ مقاومت همچون شهید السنوار، هنیه، نصر‌الله و العاروری و دیگر شهدا می‌تواند شعله‌های مقاومت را خاموش کند یا آن را وادار به عقب‌نشینی کند، کاملا به اشتباه رفته است.
زیاد النخاله، دبیرکل جنبش جهاد اسلامی، هم شهادت السنوار را نقطه عطف مبارزات فلسطین دانست.
