امام موسی کاظم؛ الگویی برای انسان در جهان پر استرس

حجت‌الاسلام و المسلمین حسن‌ پویا، معاون پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) نمایندگی قم، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در خصوص شرایط سیاسی حاکم بر زمان امام موسی کاظم(ع)، گفت: متاسفانه هر کدام از ائمه(ع) در جایگاه‌هایی که بودند و موقعیت‌هایی که داشتند، در تنگناهای متعددی از سوی حکومت‌ها بوده و معمولا حکام تحمل ایشان را نداشتند.
وی افزود: امام موسی کاظم(ع) وضعیت ویژه‌ای نسبت به سایر ائمه داشتند و آن این بود که بعد از امام باقر(ع) و صادق(ع) که باعث رشد مکتب جعفری شدند، حکومت به فکر ممانعت رشد تشیع شد و بیشتر به امام(ع) تنگ گرفتند و ایشان را به شیوه های مختلف اذیت و آزار می‌کردند و گزارش شده است که ایشان بین 7 تا 14 سال در حبس بسیار سخت و شکننده بودند.
معاون پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) نمایندگی قم تصریح کرد:‌ امام موسی کاظم(ع) به جای اینکه به حکومت یا مردم بخواهند خشونتی ابراز کنند، این حالت در وجود حضرت آشکار بود که بسیار حلیم و شکیبا بودند و هیچگاه کسی از ایشان شکوه‌ای نسبت به خداوند و مردم نشنیده بود و همواره کظم غیض می‌کردند و در برخوردهایی که با ایشان می‌شد این حالت را داشتند و از این رو مشهور به این خصلت بارز و برجسته اخلاق شده‌ بودند.  
وی در پاسخ به این پرسش که ضرورت کظم غیض در جهان امروز چیست گفت: یکی از خصوصیاتی که قرآن برای انسان‌های خداپرست و شریف و الهی و عباد الرحمان بر شمرده است چنین است که «... وَالْکَاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ ...: ... خشم خود را فرو مى ‏برند و از مردم در مى‏ گذرند ...» (آل‌عمران 134) یعنی کسانی که خشم خود را فروخورده و عفو و گذشت می‌کنند که امام هفتم شیعیان به این صفت قرآنی متصف بودند.
پویا ادامه داد: در جامعه کنونی به جهت استرس‌ها و نگرانی‌های متعددی که به خاطر مسائل مادی و مشکلات متعدد افزایش یافته است،‌ بعضا فرد می‌بیند کسانی که در زندگی عادی خیلی خوب جلوه می‌کنند، به محض اینکه در شرایط خاصی قرار می‌گیرند که برای مثال کسی با ایشان برخورد کوچکی می‌کند، ناگهان داد و بی‌دادشان بلند می‌شود و یا مثلا فرض کنید مصیبتی به آنها عارض شود که باز فریاد می‌کشند و اختیار خود را از دست می‌دهند.
معاون پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) نمایندگی قم تصریح کرد: در حالی که مومن در همه حالات به خدا توجه کند و به ما دستور داده‌اند که هر وقت که خشمگین می‌شوید آبی به صورت زده و وضویی گرفته و نماز بخوانید و این یکی از دستورات آگاهانه و روان‌شناسانه اسلام است، زیرا انسانی که خشمگین است، درست نمی‌تواند تصمیم بگیرد و کارهای ناشایستی می‌کند که یک عمر پشیمانی به همراه می‌آورد، از این رو بر این دستور تاکید شده است و صریح قرآنی است.
پویا افزود: از میان همه صفاتی که برای انسان‌های خوب شمرده شده است، روی این دو صفت تاکید می‌شود و عفو نتیجه کظم غیض معرفی می‌شود. کسی که خشم خود را نتواند فروبخورد، هرگز کسی نیست که بتواند عفو و بخشش کند، در حالی که صفات خداوند بخشندگی، مهربانی و گذشت است.
وی ادامه داد: گفته می‌شود آن طوری که شما با خلق خدا برخورد می‌کنید، خدا نیز با شما برخورد می‌کند و این نتیجه فرو بردن و خوردن خشم در دنیاست و این صفت در امام موسی کاظم(ع) بسیار برجسته بوده است و الگو قرار دادن این امام همام، می‌تواند انسان امروز را به آرامش و تعالی برساند و توجه به کظم غیض در جهان امروز بسیار راهگشا خواهد بود.
معاون پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) نمایندگی قم تصریح کرد: اشاره شد که هر یک از امامان متصف به صفتی برجسته شده‌اند اما این به این معنا نیست که اوصاف دیگر در آن‌ها وجود ندارد و باید به اقتضائات خاص زندگی ائمه توجه کرد. برای مثال کظم غیض در میراث اسلامی امری مسبوق به سابقه بوده است. برای مثال امام حسین(ع) هم کظم غیض داشتند و در شرایط خاصی و بسیار دشوار که همه می‌دانیم دشمنان خود را نفرین نمی‌کنند و به ارشاد می‌پردازند و یا امام علی(ع) که 25 سال سکوت کردند، نماد فروخوردن خشم هستند، بنابراین مشکلاتی که ما در زندگی روزمره با آنها مواجه می‌شویم، در مقایسه با مشکلاتی که ائمه داشتند بسیار کوچک‌تر است و باید از ائمه الگو بگیریم که این همه مشکلات را به خاطر خدا تحمل می کردند. این فضیلت را در مورد پیامبر هم می‌بینیم که نمود فروخوردن خشم از یک سو و مهربانی کردن از سوی دیگر است. قرآن ما نیز هم چنین است و 114 سوره را با رحمان و رحیم آغاز می‌کند. همه این‌ها می‌تواند شاخه‌های کظم غیض باشد.
پویا در پایان گفت: روایت معروفی در خصوص کظم غیض امام موسی وجود دارد که بنده‌ای از درگاه امام، اشتباهی می‌کند و با خواندن آیات قرآن از امام(ع) طلب عفو می‌کند که ایشان نه تنها خشمی بر وی نمی‌گیرد بلکه دستور آزادی وی را در راه خدا می‌دهد و امید است که ما نیز از این رفتار و رویکرد که ضرورت و مورد نیاز امروز بشر است درس بگیریم.  

گفت‌وگو از میثم قهوه چیان