پرورش هوش هیجانی در کودکان + معرفی انیمیشن Inside Out

هوش هیجانی یا EQ  مفهوم رایجی است که به مدد کتاب هوش هیجانی دانیل گلمن (1995) راه خود را در دنیای روان­‌شناسی باز کرد. به طور خلاصه هوش هیجانی به ظرفیت شناخت و مدیریت هیجانات خود و دیگران اطلاق می­ شود. نتایج پژوهش ­های متعدد نشان داده است که هوشبهر یا همان IQ  به تنهایی برای رسیدن به اهداف و موفقیت در زندگی کافی نیست و حتی برخی از پژوهشگران اظهار داشته­‌اند که هوش هیجانی در موفقیت افراد نقش پررنگ‌­تری از هوشبهر دارد.

هوش هیجانی از چهار مولفه تشکیل شده است:

1- ادراک هیجانی
ادراک هیجانی به معنای توانایی تشخیص هیجان­‌های موجود در چهره، تن صدا و حتی آثار هنری از قبیل قطعات موسیقی، داستان ها یا نقاشی و عکس­ها است. افرادی که در ادراک هیجان­های مربوط به خودشان و دیگران مهارت دارند، معمولا در موقعیت‌های اجتماعی موفق‌­تر عمل می­­‌کنند، زیرا راحت‌­تر می­‌توانند خود را جای دیگران بگذارند و قضیه را از دید آنها ببینند؛ همچنین این افراد از قدرت همدلی بالاتری برخوردارند.

2- وحدت هیجانی
وحدت هیجانی به معنای استفاده از هیجان­ها به منظور تسهیل تفکر است. هیجان­ها قادرند طرز فکر ما را تغییر دهند. زمانی که خوشحال هستیم، احتمال دارد فکر کنیم که هیچ چیز غیر ممکن نیست، در حالی­که در زمان ناراحتی معمولا با افکار منفی درگیریم. این مولفه از هوش هیجانی به نحوه تاثیر هیجان­ها بر تفکر و چگونگی استفاده از هیجان­ها به منظور حل مسئله، استدلال و تصمیم‌­گیری بهینه می­پردازد.

3- فهم هیجانی
درک هیجان­ها به تنهایی کافی نیست، بلکه ما باید پیامی که هر هیجان با خود دارد را نیز درک کرده و معنای آن را بفهمیم. برای مثال، مهم است بفهمیم که تحریک­ پذیری یا حساسیت زیاد ممکن است منجر به پرخاشگری شود یا احساس عدم امنیت می‌­تواند موجب طغیان­ های غیر قابل پیش‌­بینی شود. افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند، می­ توانند با استفاده از کلمات به خوبی هیجانات را از هم تفکیک کنند (خزانه لغات مربوط به هیجان­هایشان بالاست). این افراد همچنین می­ توانند احساسات و هیجانات پیچیده و حتی متناقضی را که تجربه می­ کنند، بفهمند و درک کنند.

4- مدیریت هیجانی
مدیریت یا تنظیم هیجانی به معنای حذف هیجانات منفی نیست (زیرا در این صورت شرایط زندگی محدود می‌­شود)، بلکه به معنای توانایی کنترل کردن این هیجانات است. برخی از ما به هنگام ناراحتی فکر می­‌کنیم برای تغییر خلقمان هیچ کاری از دستمان ساخته نیست، اما گروه دیگری تصور می­‌کنند می­‌توانند برای بهبود خلقشان کاری انجام دهند. افرادی که به خوبی از عهده مدیریت هیجان­هایشان بر می­‌آیند معمولا می­ توانند به افرادی که دچار درگیری هیجانی شده ­اند نیز کمک کنند تا خلقشان را تغییر دهند.

 هوش هیجانی دارای پیامدهای مثبت متعددی است که از مهم‌ترین آنها می­‌توان به این موارد اشاره کرد:
1- مقابله موثر با موقعیت­های تهدید کننده و خطرناک
2- افزایش خشنودی و شادی
3- کمک به دیگران
4-ایجاد حس مسئولیت­ پذیری

معرفی بازی: نمایش صورتک‌­های مقوایی

هدف: 
تقویت توانمندی هوش هیجانی از طریق آشنا ساختن کودکان با هیجان­های اصلی و مواقع بروز آنها.

وسایل لازم:
– 4 عدد مقوا در رنگ­های مختلف
– ماژیک
– 4 عدد چوب بستنی
– قیچی
– چسب مایع یا ماتیکی
– یک عدد مبل، صندلی، میز یا هر وسیله دیگری که بتوان از آن به عنوان صحنه نمایش استفاده کرد
-یک عدد ملحفه

گروه سنی مناسب:
4 سال به بالا

تعداد افراد گروه:
حداقل دو نفر

 شیوه اجرا:
به فرزندتان بگویید، امروز قرار است با صورتک­های مقوایی نمایش بازی کنید و برای این کار لازم است اول صورتک­ها را آماده کنید. روی چهار مقوا، 4 دایره هم اندازه بکشید و از کودک بخواهید با قیچی دایره­‌ها را از مقوا جدا کند. با کمک هم روی هر کدام از دایره‌­ها چهر‌ه­ای که نمایانگر یکی از چهار هیجان اصلی (شادی، غم، ترس و خشم) است، نقاشی کنید. حالا با چسب پشت هر یک از صورتک­ها یک چوب بستنی بچسببانید. به نحوی که نیمی از چوب بستنی از پایین صورتک بیرون باشد و بتوانید از آن به عنوان دسته صورتک نمایشی استفاده کنید. روی تکیه‌­گاه مبل یا صندلی ملحفه بیندازید و آن را به سن نمایش تبدیل کنید. حالا با فرزندتان به نوبت با استفاده از 4 صورتک نمایش بازی کنید. چند ایده برای اجرای نمایش با صورتک­های هیجانی:
– “قرار است پدر بزرگ و مادربزرگ به خانهمان بیایند”
– “عروسک مورد علاقه‌­ام گم شده است”
– “مامان نمی­‌گذارد من باز هم شیرینی بخورم”
– “اتاقم خیلی تاریک است”

در پایان هر داستان درباره نحوه مقابله با هیجان­های منفی گفت ­و­گو کنید. “وقتی عصبانی می­‌شوی، می‌­توانی سه تا نفس عمیق بکشی”.

معرفی انیمیشن: inside out (توانمندی هوش هیجانی)

کارگردان: پیت داکتر

صداپیشگان: امی پولر، فیلیس اسمیت، بیل هیدر، لویس بلک، میندی کالینگ و …

محصول: 2015 امریکا

شخصیت اصلی داستان یک دختر معمولی به نام رایلی است. او به همراه مادر و پدرش بنا بر دلایل کاری، به ایالت دیگری نقل مکان می‌کنند. رایلی غمگین و افسرده است؛ چون مجبور شده از خانه قدیمی، دوستان و تیم هاکی‌­اش دور شود. او سعی می‌کند خوشحال و مثبت باشد، اما این کار سختی است. گرچه برخی قسمت‌های داستان از منظر رایلی گفته می‌شوند، بخش عمده ای از ماجرا در درون مغز او شکل می‌گیرد. در مغز او است که ما با پنج احساسی که عواطف و حالت‌های او را کنترل می‌کنند، خاطراتش را سازماندهی می‌کنند و روی اعمالش تأثیر می‌گذارند آشنا می‌شویم:
– زرد؛ خوشحالی
– غمگین؛ آبی
– ترس؛ بنفش
– خشم؛ سرخ
– نفرت؛ سبز
در این انیمیشن کودک با هیجان­های اصلی انسان،  نقش آنها در زندگی و شیوه مدیریت آنها آشنا می‌­شود.