وقتی دیابت نوع یک دارید یعنی پانکراس نمی تواند انسولین تولید کند.
دیابت نوع یک چیست؟
این هورمون حیاتی به سلول های بدن کمک می کند قند را به انرژی تبدیل کنند. بدون آن، قند در خون ساخته می شود و می تواند به سطح خطرناکی برسد. برای جلوگیری از عوارض تهدید کننده حیات، کسانی که مبتلا به دیابت نوع یک هستند باید در ادامه ی زندگی خود همیشه انسولین تزریق کنند.
علائم خطر ابتدایی
نشانه های دیابت نوع یک ناگهان ظاهر می شوند و شامل این موارد است:
احساس تشنگی بیشتر از همیشه خشکی دهان
بوی بد دهان
بالا رفتن تعداد مراجعه به دستشویی
علامت های خطر بعدی
از آنجا که سطح قند خون بالا می ماند، دیابت نوع یک منجر به این موارد می شود:
کاهش وزن
بالا رفتن اشتها
کمبود انرژی، خواب آلودگی
مشکلات پوستی
بسیاری از افرادی که از دیابت نوع یک رنج می برند، دچار مشکلات پوستی می شوند از جمله:
عفونت های باکتریایی
عفونت های قارچی
خارش پوست، خشکی پوست، گردش خون ضعیف
دخترانی که به دیابت نوع یک مبتلا هستند بیشتر به عفونت های قارچی تناسلی دچار می شوند. کودکان ممکن است دچار کاندیدیاز، شکل حاد سوزش پوشک به دلیل قارچ ها شوند. این مشکل به سادگی می تواند از محل پوشک به ران ها و شکم کودک منتقل شود.
عوارض خطرناک
وقتی سطح قند خون کنترل نشود، دیابت نوع یک می تواند باعث مشکلات جدی شود، مانند:
بی حسی یا سوزش در پا
تاری دید
قند خون پایین ( هیپوگلیسمی )
بیهوش شدن
اگر قند خونتان خیلی بالا برود و یا خیلی پایین بیاید، ممکن است به کما دیابتی بروید. ممکن است قبل از این اتفاق هیچ علامت خطری دریافت نکرده باشید. در این شرایط باید به صورت اورژانسی درمان شوید.
کتون ها و کتواسیدوزها
بدون درمان، دیابت نوع یک سلول ها را از قندی که برای انرژی به آن نیاز دارند محروم می کند. بدن نیز به جای آن شروع به سوزاندن قند می کند، که باعث ساخته شدن کتون ها در خون می شود. اینها اسید هایی هستند که می توانند بدن را مسموم کنند. این تغییرات در خون می تواند باعث کتواسیدوز دیابتی شود که برای حیات فرد خطرناک است. این مشکل اورژانسیست و باید سریع درمان شود.
دیابت نوع یک در برابر دیابت نوع دو
در دیابت نوع یک سیستم ایمنی بدن سلول هایی که در پانکراس انسولین می سازند را نابود می کند. در دیابت نوع دو پانکراس مورد حمله قرار نمی گیرد، و معمولا به اندازه کافی انسولین تولید می کند، اما بدن به خوبی از ان استفاده نمی کند. نشانه های هر دو نوع به یکدیگر شبیه است، اما معمولا در افرادی که مبتلا به دیابت نوع یک هستند زودتر خود را نشان می دهد.
چه چیزی باعثش می شود؟
پزشکان درست نمی دانند که چه چیزی باعث می شود سیستم ایمنی به پانکراس حمله کند. دانشمند 50 نوع ژن پیدا کرده اند که داشتن آنها فرد را بیشتر در خطر دیابت نوع یک قرار می دهد. اما این به تنهایی بدان معنا نیست که دچارش می شوید. برخی محققان بر این باورند که برخی محرک های طبیعی نیز در این مورد نقش ایفا می کنند. این موارد ممکن است یک ویروس یا اتفاقی باشد که در دوران بارداری برایتان پیش آمده.
چه کسی دچارش می شود؟
دیابت نوع یک می تواند در هر زمانی از زندگی رخ بدهد. اما عمدتا قبل از 19 سالگی تشخیص داده می شود. دیابت نوع یک دختران و پسران را به شکل مساوی تحت تاثیر قرار می دهد. اما در کل این بیماری در سفید پوستان بیشتر شایع است. با توجه به مرکز سلامت جهانی، دیابت نوع یک در بیشتر آفریقایی ها، بومیان آمریکا، و مردم آسیا نادر است.
چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشکتان قند ناشتا خونتان را چک می کند یا یک تست خون اتفاقی می گیرد. او حتی می تواند سطح A1C را هم بگیرد. که سطح قند خون را در 2-3 ماه گذشته نشان می دهد. تست باید در دو روز جداگانه انجام شود. تست تحمل گلوکز نیز می تواند به پزشک کمک کند.
مشکلات بلند مدت
داشتن قند خون بالا برای مدت طولانی می تواند به بسیاری از سیستم های بدن آسیب برساند. دیابت نوع یک می تواند باعث شود بیشتر در خطر مشکلاتی چون:
بیماری قلبی و سکته مغزی
نارسایی کلیه
نابینایی یا دیگر مشکلات دیدن
بیماری لثه و از دست دادن دندان
آسیب دیدن عصب ها در دستان، پاها و دیگر ارگان ها
قند خون خود را چک کنید
اولین گام برای پیشگیری از عوارض چک کردن قند خون است ( گلوکز خون نیز نامیده می شود ). انگشت را خراش می دهید، قطره ی خون را روی نوار تست قرار می دهید، و سپس نوار را داخل دستگاه میگذارید. نتایج به شما کمک می کنند برای درمان بهتر برنامه ریزی کنید. وقتی سطح قند خونتان نزدیک به اندازه عادی باشد انرژی بیشتری خواهید داشت، مشکلات پوستی کمتر می شود، و خطر بیماری های قلبی و آُسیب به کلیه نیز کاهش می یابد.
اندازه گیر مداوم گلوکز می تواند کمک کند؟
این دستگاه با کمک یک سنسور مقدار گلوکز خون را هر 10 ثانیه اعلام می کند، و اطلاعات را به یک دستگاه که به ابعاد یک گوشی همراه است ارسال می کند. این دستگاه به صورت خودکار متوسط گلوکز را در طول 72 ساعت ذخیره می کند. این دستگاه نمی تواند جای تست خون را بگیرد و فقط برای روند گلوکز استفاده می شود.
درمان با تزریق انسولین
هر کسی که دیابت نوع یک دارد باید انسولین استفاده کند. برخی افراد از انسولین به صورت تزریق استفاده می کنند و باید این کار را چند بار در روز انجام دهند. پزشک با توجه به تست خون به بیمار می گوید که چه مقدار انسولین باید استفاده کند. هدف این است که سطح را تا جایی که ممکن است در حالت طبیعی نگه دارید.
چگونه متوجه واکنش به انسولین شویم
واکنش به انسولین زمانی اتفاق می افتد که انسولین سطح قند خون را تا حد خطرناکی پایین آورده باشد. این حالت می تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد. نشانه های خطر عبارتند از:
خستگی یا خمیازه کشیدن بیش از حد
قادر نبودن به درست صحبت یا فکر کردن
از دست دادن هماهنگی عضلات
عرق کردن و رنگ پریدگی
تشنج
از دست دادن هوشیاری
چگونه واکنش به انسولین را درمان کنیم
همیشه به همراه خود حداقل 15 گرم کربوهیدراتی که زود جذب شود داشته باشید.
این موارد سطح قند خونتان را به سرعت بالا می آورند و تا جلوی واکنش را بگیرد. چند مثال:
یک دوم فنجان آب میوه یا نوشابه ی غیر رژیمی
یک فنجان شیر
دو قاشق غذا خوری کشمش
3 قرص گلوکز یا 5 عدد آبنبات
اگر قند خونتان بعد از 15 دقیقه هنوز پایین بود 15 گرم دیگر استفاده کنید.
اگر بیهوش شوید اطرافیان باید کمکتان کنند. همیشه با خود پلاک یا چیزی حمل کنید که روی آن نوشته شده باشد دیابت دارید و به همراه خود کیت گلوکاگون داشته باشید. این دارو به زیر پوست تزریق می شود، به دوستان و افراد خانواده بگویید که نشانه های واکنش به انسولین چیست و به آنها نشان دهید که چگونه دارو را تزریق می کنند.
پمپ های انسولین: از تزریق امن تر هستند؟
این دستگاه می تواند احتمال واکنش را کم کند. این دستگاه توسط یک لوله ی باریک که زیر پوست شما قرار می گیرد به صورت برنامه ریزی شده به بدن انسولین وارد می کند. با استفاده از آن سطح قند خون ثابت می ماند و در برنامه ریزی برای غذاها آزاد تر می شوید. اشکالاتی نیز وجود دارد، پس بهتر است قبل از استفاده با پزشک خود مشورت کنید.
درمانتان عمل می کند؟
احتمالا پزشکتان توصیه می کند هر 3 تا 6 ماه یکبار تست A1C بدهید، این تست نشان می دهد که در طی 2 تا 3 ماه گذشته قند خونتان چگونه کنترل شده است. اگر نتایج خوب نباشد، باید دوز انسولین، برنامه ی غذایی یا سطح فعالیت خود را دوباره تنظیم کنید.
اگر انسولین کار نکرد
اگر تزریق انسولین نتوانست سطح قند خونتان را کنترل کند و یا مرتب دچار واکنش به انسولین می شدید، ممکن است دکتر پیوند سلول های پانکراس را پیشنهاد دهد.
در این روش تجربی، جراح سلول های سالم سازنده ی انسولین را از یک اهدا کننده به پانکراس فرد دیابتی منتقل می کند. مشکلی وجود دارد: نتایج ممکن است فقط برای چند سال دوام داشته باشد و برای پیشگیری از پس زدن سلول ها باید دارو مصرف کنید. این کار ممکن است عوارض جدی در پی داشته باشد.
امید به یک پانکراس مصنوعی
محققان روی سیستمی کار می کنند که به آن پانکراس مصنوعی می گویند. این ترکیبی یک پمپ انسولین و سیستم نظارت بر قند خون مداوم است که توسط یک برنامه کامپیوتری پیچیده کنترل می شود. هدف این است که مانند نمونه واقعی کار کند. این یعنی با بالا رفتن یا پایین آمدن قند خون آن را تنظیم می کند. آزمایشات اولیه نشان داده این راه به کنترل بهتر قند خون کمک می کند.
ورزش با احتیاط
بدن به فعالیت فیزیکی نیاز دارد، اما وقتی این کار را می کنید باید مواظب باشید.
برای جلوگیری از افت ناگهانی قند خون پزشکتان قبل از انجام ورزش چنین توصیه هایی می کند:
قند خونت را چک کن
دوز انسولین را تنظیم کن
یک میان وعده بخور
حتی ممکن است از شما بخواهد ادرار خود را برای وجود کتون ها چک کنید؛ نشانه ای که میگوید قند خون بالا است. اگر چنین مشکلی وجود داشت از ورزش سخت خودداری کنید.
چه چیزی می توانید بخورید؟
صحبت ها و خرافات زیادی درباره اینکه افراد دیابتی چه چیزی می توانند بخورند یا نمی توانند بخورند وجود دارد. حقیقت این است که هیچ غذایی محدود نمی شود. به عنوان بخشی از یک برنامه غذایی متعادل و در کنار درمالن می توانید شیرینی نیز استفاده کنید. مهم این است که با درمانگر خود همیشه برای متعادل کردن تزریق انسولین، وعده های غذایی و فعالیت فیزیکی هماهنگ باشید.
می توانید باردار شوید؟
اگر برنامه دارید تا بچه دار شوید حتما پزشک خود را نیز مطلع کنید. اگر دیابتتان خوب کنترل نشده باشد، می تواند عوارضی مانند نقائص هنگام تولد ایجاد کند. کنترل مناسب قند خون قبل از بارداری از چنین مشکلاتی و سقط جنین پیشگیری می کند. خطر صدمه رسیدن به چشم و بالا رفتن شدید قند خون نیز کم می شود.
کودکان و دیابت
وقتی مشخص می شود که یک کودک دیابت دارد، کل خانواده تحت تاثیر قرار می گیرند. والدین باید به کودک برای چک کردن قند خون، برنامه ریزی وعده ها، و تنظیم دوز انسولین کمک کنند. بیماری نیاز به نگهداری 24 ساعته دارد. پس باید برای مدسه و دیگر فعالیت ها نیز برنامه داشته باشید. با مدرسه کودک خود چک کنید که چه کسی اگر نیاز باشد می تواند به او انسولین تزریق کند.
