توصیه ها، پرسش ها و پاسخ ها
انتشارات معارف - چاپ اول، پاییز 79
250 تومان/تدوین: دبیرخانه مکاتبه و اندیشه
مجموعه توصیه ها و پاسخ های حکیم فرزانه حضرت آیت الله جوادی آملی به دانشجویان
درچهار بخش: توصیه های عمومی; پرسش های اخلاقی; پرسش های قرآنی; پرسش های کلامی و اعتقادی;
فلسفه خلقت انسان
دکتر عبدالله نصری، تهران، کانون اندیشه جوان، 1378، 96 صفحه، 3500 ریال، 3000 نسخه
سؤال از فلسفه خلقت سؤالی ریشه دار است . بشر در طول تاریخ همواره می خواسته است بداند که از کجا آمده است؟ برای چه آمده است و به کجا می رود؟ این پرسش ها در تمام فرهنگ ها - البته با انگیزه های مختلف - و در همه طبقات; عالم و عامی، عابد و زاهد، و صوفی و عابد مطرح بوده است . مولانا می گوید .
روزها فکر من این است و همه شب سخنم
که چرا غافل از احوال دل خویشتنم
مانده ام سخت عجب کز چه سبب ساخت مرا
یا چه بودست مراد وی از این ساختنم
از کجا آمده ام، آمدنم بهر چه بود؟
به کجا می روم آخر نمایی وطنم
به راستی، پاسخ این پرسش ها چیست؟ نویسنده کوشیده است علاوه بر بیان انگیزه ها، به دیدگاه های مختلف و گاه متناقض که در این باره مطرح شده است، از جمله دیدگاه پوچ گرایان، عارفان، فیلسوفان و متکلمان بپردازد و در پایان، پاسخ اسلام را از قرآن کریم ارائه نماید، تبیین خوب بحث، نظم مناسب، محتوای قابل استفاده، در عین خلاصه بودن از امتیازات کتاب است .
انسان کامل
متفکر شهید استاد مرتضی مطهری، انتشارات صدرا، چاپ بیست و سوم/1379، 9500 ریال، 372 صفحه
کتاب، حاصل جلسات سخنرانی استاد شهید است . که بیشتر جمعیت شرکت کننده را دانشجویان تشکیل می داده اند . ایشان درباره این قشر از جامعه در یکی از همین جلسات چنین گفته اند:
«ما برای نسل جوان، این احترام را نسبت به نسل گذشته قائل هستیم که آنان را حقیقت جو می دانیم . نه متعصب در عقیده ای که - ولو بدون دلیل - پیدا کرده است » .
شهید بزرگوار، بر این نکته تاکید دارند که اسلام قبل از آنکه عقیده محور باشد «حق محور» است و می گویند: «منطق اسلام این نیست که زندگی این است که انسان یک عقیده ای داشته باشد و در راه عقیده اش جهاد کند . در اسلام صحبت عقیده نیست، صحبت «حق » است . زندگی این است که انسان حق را پیدا کند و در راه حق جهاد کند» .
در این کتاب، بحث نسبتا جامعی درباره انسان کامل ارائه شده است . استاد مطهری بعد از طرح مباحث مقدماتی مفید و سودمند در این باره، دیدگاه های مکاتب مختلفی که درباره انسان کامل مطرح شده است، مانند مکتب های: عقل، عرفان، قدرت، محبت، سوسیالیسم و اگزیستانسیالیسم، را مورد نقد و بررسی قرار داده و ضمن بیان این نکته که امتیاز انسان نسبت به دیگر مخلوقات، برخورداری او از استعدادهای مختلف و گوناگون است، کمال او را نیز در گرو یک سری معیارها می داند .
ایشان می گویند: کمال انسان در تعادل و توازن اوست، یعنی انسان با داشتن این همه استعدادهای گوناگون - هر استعدادی که می خواهد باشد - آن وقت انسان کامل است که فقط به سوی یک استعداد گرایش پیدا نکند . و استعدادهای دیگرش را مهمل و معطل نگذارد و همه را در یک وضع متعادل و متوازن، همراه هم رشد دهد; یعنی در عین این که همه استعدادهای او رشد می کند، رشدش هماهنگ باشد; چنانکه کودکی که رشد می کند، تمام اعضای او رشد می کند و کودک سالم کودکی است که همه اعضایش، به طور هماهنگ رشد کرده باشند . به علاوه، این رشد هماهنگ باید نسبت به هر کدام از آن ارزش ها و استعدادها، به حد اعلی رسیده باشد .
انسانی که چنین باشد، انسان کامل است . ایشان در ادامه، به نمونه های افراط در رشد یک ارزش خاص، مانند: عبادت، خدمت به خلق، آزادی و عشق، پرداخته است .
شهید مطهری می فرماید: علی علیه السلام انسان کامل است، برای این که «همه ارزش های انسانی » ، در حد اعلی و به طور «هماهنگ » ، در او رشد کرده است .
کتاب 13 بخش دارد، که عبارتند از . عیوب روحی و روانی انسان، لزوم هماهنگی رشد ارزش های انسانی، درد «انسان » از دیدگاه های مختلف، درد خداجویی در انسان، نظریات مکاتب مختلف درباره انسان کامل، نقد و بررسی نظریه مکتب عقل، نظریه مکتب عرفان و نقد و بررسی آن، نقد و بررسی نظریه مکتب قدرت، نقد و بررسی مکتب صحبت، نقد و بررسی نظریه مکتب سوسیالیسم، نقد و بررسی نظریه مکتب اگزیستانسیالیسم، و دو بخش دیگر .
از امتیازات کتاب، ذکر آیات و روایات فراوان و بیان نمونه های عینی از زندگی پیشوایان دین، به ویژه امام علی علیه السلام است .
مهر و قهر
گلچینی از لطافت ها و صلابت ها در زندگی امام خمینی قدس سره، محمد رضا سبحانی نیا و سعید رضا علی عسگری، انتشارات مرکز فرهنگی شهید مدرس، 1379، 384 صفحه، 1200 تومان .
مردان الهی با تاسی به قرآن کریم که فرموده است:
«محمد رسول الله و الذین معه اشداء علی الکفار رحماء بینهم » (1) ; «محمد پیامبر خداست و کسانی که با اویند، بر کافران، سختگیر و با همدیگر مهربانند» ، زندگی دو بعدی داشته اند; هم از بعد صفا و صمیمیت و مهر برخوردار بوده اند و هم صلابت و عزت نفس و آزاد منشی داشته اند . آنان نسبت به ظالمان و سرکشان، توفنده و کوبنده بوده اند، کمال انسان به این است که بتواند در کنار جاذبه قوی، دافعه لازم را داشته باشد; چنانکه امام خمینی (ره) فرمود: «. . . . ما اگر بخواهیم بفهمیم که مؤمن هستیم و تابع دستورات اسلام هستیم، باید این میزان را در خودمان ببینیم، هست؟ یا نیست و برای مشرکین توفنده و کوبنده و برای مسلمین رحمان و رحیم و با رحمت هستیم یا نه .» .
ارائه الگویی این چنین، علاوه بر این که در امر تربیت از ضروریات است، مورد تاکید قران و احادیث اسلامی نیز می باشد; چنانکه خداوند درباره پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم می فرماید:
«لکم فی رسول الله اسوة حسنة » (2) .
در طول تاریخ نیز بوده اند کسانی که با تاسی به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و اهل بیت علیهم السلام و الگوپذیری از آنان، خود الگوهای عینی برای جامعه بوده اند، سر آمد آنان در این عصر و زمان، امام خمینی قدس سره است، او مظهر «مهر و قهر» بود .
خاطراتی زیبا از سیره و روش امام قدس سره در دو بعد: «لطافت ها» و «صلابت ها» ، در این کتاب تنظیم شده است . قسمت اول عبارت است از: روش امام رحمه الله در خانواده و منزل، برخورد با همراهان و یاران، اعضای دفتر، سیره ایشان در برخورد با کودکان، جوانان، همسایگان، عشق به مردم، محرومان، رزمندگان و بسیجیان، شهداء و خانواده های آنان، مجروحان و جانبازان، برخورد امام با مخالفان، مقام مادر، زنان، تربیت فرزند، علاقه ایشان به دختر، به ورزش، هدیه دادن، نظافت و بوی خوش، هنر شوخی و تفریح، خنده، گریه و رقت قلب و روح متعبد .
قسمت دوم عبارت است از: انجام مسائل شرعی، ترک گناهان، استکبار جهانی، رژیم طاغوت، توطئه گران داخلی، مصالح نظام اسلامی، حاکمان ستمگر عراق، شجاعت و بی باکی، ایستادگی در برابر سختی ها، مبارزه با نفس، آرامش و وقار، همراه با ابهت، جوانمردی و حق مداری .
امید است بتوانیم با مطالعه این کتاب، ضمن آشنایی با سیره و روش آن بزرگوار، سیر تکاملی زندگانی را بهتر و سریع تر طی نماییم .
پی نوشت ها:
1) سوره فتح، آیه 21 .
2) سوره احزاب، آیه 21 .