خواص دارویی یونجه

نام فارسی:یونجه
نام علمی:Medicago sativa
نام عمومی:Alfalfa
نام انگلیسی:Alfalfa
نام عربی:برسیم حجازی
نام آلمانی:Luzerne
نان فرانسوی:Luzerne
نام خانواده:Leguminosae(نخود)

گیاه شناسی:
 

یونجه گیاهی است پایا به ارتفاع حداکثر 80سانتی متر.برگ های آن از 3برگچه دندانه دار تشکیل شده وگل های درشت وبه صورت خوشه های دراز به رنگ زرد وگاهی آبی مایل به بنفش می باشند.این گل ها شهد فراوانی دارند ومورد توجه زنبور عسل هستند.میوه گیاه نیام مانند به شکل داس وپیچ خورده می باشد.یونجه خودروست ودر مناطق معتدل آسیا وشمال آفرقا می روید؛ولی به علت استفاده زیاد، به خصوص به عنوان غذای دام ،امروزه در بیشتر نقاط جهان کشت می شود.یونجه در ایران از قدیم مورد استفاده بوده ودر بیشتر مناطق کشت می گردد.

تاریخچه:
 

یونجه همیشه نقش مهمی در علوفه دام داشته است.احتمالا، برای اولین بار، در آسیای جنوب شرقی از آن استفاده می شده است.عرب ها که یونجه را به اسب های خود می دادند ،معتقد بودند آنها را چابک وقوی می کندوآن را ال-فال-فا یعنی((پدر همه غذاها))می نامیدند.داستان های نقل شده از کاربردهای پزشکی یونجه،برگ های این گیاه مدر وبرای درمان ناراحتی های کلیه ،مثانه وپروستات مفید است.
فرآورده های به دست آمده از برگ یونجه به دلیل خاصیت ضد آزتروز،ضد دیابت،ضد آسم ودرمان سوءهاضمه مشتریان زیادی را به خود جلب کرده است.عصاره یونجه در مواد پخته شده ،نوشابه ها وغذاهای آماده به کار می رودوگیاه از جهت کلروفیل وکاروتن موجود در آن یک منبع تجاری به حساب می آید.

ترکیبات مهم:
 

برگ های یونجه سرشار از مواد پروتئینی ،کلسیم ونیز بعضی از مواد معدنی ،کاروتن ،ویتامین های EوKوچند ویتامین محلول در آب هستند.
به نظر می رسد در این گیاه وجوانه های آن یک فراکنش حاوی ساپونین استروئیدی موجب کاهش کلسترول وهمولیز گلبول های قرمز باشد.
دانه های یونجه حاوی مواد سمی اسید آمینه ال-کاناوانین(نوعی آنالوگ آرژنین)است.جوانه بعضی یونجه های کاشتنی تا13گرم برکیلوگرم (وزن خشک یونجه)کاناوانین دارد.این ماده در یونجه رسیده به مراتب کاهش می یابد.در دانه یونجه همچنین دو آلکالوئید به نام های استاکیدرین و هومواستاکیدرین وجوددارد که قاعده آور وشیرافزمی باشند.
دانه ها حاوی تا11درصد روغن خشک شونده هستند که درنقاشی و وارنیش مورد استفاده قرار می گیرند.بیشتر ترکیبات یونجه به خوبی شناسایی شده اند وپودر برگ یونجه به صورت قرص وکپسول
ویا فرآورده های دیگر، بعنوان مکمل غذایی ،استفاده زیادی دارد.
شاخه های نورسته یونجه حاوی حدود 83درصدآب،6درصد پروتئین ،4درصد چربی،9/5درصد کربوهیدرات،3درصد فیبر واملاحی ازجمله کلسیم 12میلی گرم درصد،فسفر51میلی گرم درصد وآهن 5/5میلی گرم درصدهستند.ویتامین های یونجه عبارتند از :ویتامینA،ویتامین C،ریبوفلاوین،نیاسین وتیامین .خاکستر تام یونجه حدود 1/5درصد است.

داروشناختی واثرات مهم:
 

آزمایش های خارج از بدن نشان داده اند.ساپونین های یونجه همولیز کننده گلبول های قرمز هستند.
چندین مطالعه نشان داده است که مصرف یونجه در حیوانات باعث کاهش جذب کلسترول وکاهش تصلب شرایین می شود.تحقیقات دیگری در خارج از بدن حاکی از آن است که الیاف(فیبر)وساپونین های گیاه یونجه به مقدار قابل توجهی به کلسترول می چسبند.
فرآورده ای به نام کلستاید درآمریکا تهیه شده که حاوی 900میلی گرم عصاره یونجه 100میلی گرم اسید سیتریک است.سازندگان ادعا می کنند این فرآورده ،کلسترول موجود در معده را قبل از اینکه به کبد برسد ،خنثی می کند.در این صورت کلسترول بدون عوارض جانبی از بدن خارج می شود.همچنین، هیچ مدرک علمی مبنی براین که کاناوانین میزان کلسترول را تغییرمی دهد، وجود ندارد.

طریقه ومیزان مصرف:
 

1تا2قاشق غذاخوری برگ خشک (معادل 5تا10گرم)گیاه را می توان دریک لیوان آب حل وتا3نوبت در روز مصرف کرد.
تنتور:هرنوبت 5تا10میلی لیتر تنتور وتا3نوبت در روز.
کپسول:کپسول های 370میلی گرمی تا سه بار در روز.کپسول های 500میلی گرمی 1تا2بار در روز.کپسول یونجه برای افزایش وزن توصیه می شود.

تداخل داروویی:
 

ویتامینKموجود در یونجه ممکن است با مواد ضد انعقاد مانند وارفارین تداخل کند ومدت زمان پروترومبین را کاهش دهد وبه همین دلیل عمل افزایش قدرت دفاعی بدن توسط کورتیکو استروئیدها وسیکلوسپیرین ها راتحت تاثیر قرار دهد؛لذا توصیه می شود افرادی که نقص ایمنی دارند وهمچنین خردسالان، در مصرف آن احتیاط کنند.

عوارض جانبی:
 

مصرف یونجه در بعضی از نوزادان ممکن است باعث مشکلات پوستی ،مشکلات روده ای -معده ای وبالا رفتن اورات سرم شود.

مصرف در دوران شیردهی وبارداری:
 

توصیه می شود دانه های یونجه در این دوران مصرف نشود.

مهم ترین اثرات گزارش شده:
 

سقط کننده،ضدشرابین،ضدمیکروب، ضد التهاب،ضد تب،ضدآسکوربوت،ضداسپاسم،صفراآور،مسهل،هضم کننده،ادرار آور،قاعده آور،استروژنیک،سیانوژنیک،قارچ کش،همولیزکننده،منعقد کننده خون، کاهش دهنده کلسترول ،کاهش دهنده قند خون ،شیرافزا ،محرک، تقویت کننده معده وبدن.

نکات قالب توجه:
 

1-باتوجه به وجود اسید آمینه کاناوانین در دانه ها،خوردن آن ممکن است باعث مسمومیت وعوارض دیگر شود.
2-به علت وجود دوآلکالوئیداستاکیدرین وهمواستاکیدرین ،به خصوص در دا نه ها، مصرف زیاد یونجه ویا دانه آن ممکن است باعث خونریزی ویا ازدیاد شیر زنان شود.
3-آلودگی مربوط به گیاه یونجه ویا دانه گرده آن می تواند در موارد معدودی ایجاد عارضه کند.
4-فرآورده های یونجه به خاطر املاح معدنی ،ویتامین ها ومواد مغذی پروتئینی آن، به عنوان مکمل غذایی مصرف زیادی در جهان دارند.
5-درقسمت هایی ازچین وروسیه از برگ های نازک یونجه مانند سبزی خوراکی استفاده می کنند؛ بنابر این به شرط ضد عفونی کردن ،مصرف مداوم آن بلامانع است.
6-درصورت تمایل به مصرف این گیاه،توصیه می شود از جوانه ودانه آن استفاده نشود.
7-از نظر تجربی در گذشته برای استفاده خوراکی از دومین چیدن به بعد جهت انسان استفاده می نموده اند،دلیل آن احتمالا مربوط به درصد بالاتری از مواد ناسازگار با انسان در چیدن اول است.
8-برای اطمینان از اثر بخشی یونجه بهتر است از فرآورده های استاندارد آن ،که به طور صنعتی تهیه می شوند، استفاده گردد.
9-کاشت یونجه یکی از بهترین روش های جلوگیری ازفقر خاک وکاشت بعدی محصولاتی چون سیب زمینی، برنج، خیار سبز، کاهو ،گوجه ،ذرت، سیب وپرتغال است.
10-از عصاره یونجه در مواد پختنی، کیک ،مواد فریز شدنی غذا، ژلاتین ها وگوشت استفاده می شود.این گیاه یکی از منابع غنی کلروفیل وکاروتن است.
11-از الیاف یونجه در صنعت تهیه کاغذ استفاده می شود.
منبع:دنیای تغذیه95