بیماریهای شهرنشینی(2)

در شماره پیش تعدادی از بیماریهای شهرنشینی را شرح دادیم و اینک دنباله مطلب:

4. سنگ های صفراوی

رژیم غذایی کنونی شهرنشین ها باعث تجمع مواد چربی در بدن و چاقی می شود. پژوهش ها نشان داده اند که اشخاص چاق بیش از لاغرها همراه با صفرا، کلسترل ترشح می کنند، گرچه عده ای بر این باورند که وراثت نیز در این امر مؤثر است. صفرای پر از کلسترل در تشکیل سنگ صفرا نقش اساسی دارد. رنگ های صفراوی نیز به تشکیل سنگ کمک می کنند.

به هر حال عامل تشکیل حدود 80درصد سنگ های صفراوی کلسترل است. اگر انسان وزن خود را در حد طبیعی نگاه دارد، می تواند به مقدار زیادی از تشکیل سنگهای صفراوی در امان باشد.

5. دیابت (بیماری قند به ویژه در اشخاص بالغ)

پژوهش هائی که در قبیله (پی ماس)(1) -از بومیان جنوب غربی آمریکا- انجام گرفته، نشان می دهد که در تاریخ دو هزار ساله آنان از بیماری قند خبری نبوده است. اما از وقتی که افراد آن قبیله به تمدن و شهرنشینی روی آورده اند، در بین آنان نیز بیماری قند دیده می شود. تعداد مبتلایان در «پایماها» به بیماری قند از همه گروه های مشابه در پهنه گیتی بیشتر است. بیماری قند در بین بومیان جزایر اقیانوس آرام نیز که با رژیم غذایی تمدن جدید آشنا شده اند، شایع است.

می دانیم که یکی از عوامل معمولی مستعد کننده بیماری قند، چاقی است که تمدن جدید و رژیم غذائی آن باعث چاقی و در نتیجه بیماری قند می گردد. بنابراین کلید اصلی جلوگیری از بیماری قند اشخاص بالغ رژیم غذایی مناسب، تغذیه متعادل و نگاهداری وزن بدن در حد عادی و معمولی است. ورزش و غذای الیاف دار (فیبردار) نیز در این مورد مؤثر است.

6. بیماری کولون (روده بزرگ)

ساکنان کشورهای درحال توسعه، به سبب این که در مواد غذایی آنان فیبر زیاد هست، کمتر دچار بیماری «کولون » می گردند و برعکس، مردمان کشورهای پیشرفته صنعتی، به علت صرف مواد غذایی قابل جذب و کمی فیبر، از بیماریهای کولون بیشتر رنج می برند که عمده این ناراحتیها عبارتند از: «یورتیکوز»(2)، کولون تحریک پذیر و التهاب آپاندیس. غذای پرچرب در ایجاد سرطان کولون مؤثر است. در واقع سرطان کولون را بیماری کشورهای دارای رشد اقتصادی خوب می دانند. اگر انسان چربی به مقدار کم، میوه و سبزی زیاد و غله کامل (مثلا نان سبوس دار) بخورد، خطر ابتلا به سرطان کولون را کاهش می دهد. زندگی بدون تحرک و ورزش نیز در افزایش سرطان کولون مؤثر است.

زخم معده نیز تقریبا یکی از بیماریهای تمدن جدید است. گرچه وراثت نیز در ایجاد زخم معده مؤثر است، اما طرز زندگی پر از استرس و هیجان و اضطراب می تواند پیش درآمد شروع زخم معده باشد به علاوه برخی از عادات بد مدنیت جدید مانند کشیدن سیگار به ایجاد زخم معده و دوازدهه کمک می کند و پس از ایجاد زخم معده، بهبود آن را نیز به تاخیر می اندازد.

7. سرطان

دانشوران، سرطان کولون و راست روده را بیشتر در اثر خوردن چربی زیاد و کمی فیبر غذائی می دانند، حال ببینیم در مورد سرطان های دیگر این مطلب چگونه است؟

اشتباه است اگر سرطان را به طور کلی بیماری مدنیت بنامیم چه در بین قبایل رشد نیافته و در کشورهای در حال رشد نیز سرطانهای گوناگون زیاد دیده می شوند گرچه برخی از پژوهشگران بعضی از انواع سرطان را به طرز زندگی امروزی نسبت می دهند. مثلا سرطان ریه در اوایل سده بیست در آمریکا و برخی از کشورهای اروپائی نادر بود، در صورتی که امروزه در آمریکا سالانه در حدود یکصد هزار نفر فقط از سرطان ریه می میرند و بخش اعظم این سرطان بر اثر سیگار کشیدن ایجاد می شود چه دود سیگار زمینه را مستعد و جاده را برای تولید سرطان ریه صاف می کند. سرطان سینه در بین آمریکاییان و کانادائیهای سفیدپوست تقریبا هشت برابر ژاپنیهاست. علت این امر چیست؟ بنابراین نظریه دانشوران و محققان، چربی و گوشت رژیم غذائی، در این مورد نقش عمده دارد. پژوهش های جدید نشان می دهند و نیز دلایل روز افزونی وجود دارند که سموم پخش شده در محیط زندگی در اثر تمدن جدید نیز در ایجاد سرطانها مؤثر هستند. آلودگی هوا و حتی آب و خاک در ایجاد بیماریها منجمله سرطان نقش دارد. به طور مثال در ایالت های جنوب شرقی آمریکا سرطان ریه زیاد است و این امر احتمالا در اثر تنفس «آسید سلفوریک »(3) می باشد که در هوای آن مناطق وجود دارد. مرگ و میر از سرطان در پیرامون کارخانه های سلاح های هسته ای، موسوم به «راکی فلاتز»(4) در مجاورت شهر «دنور» در حال ازدیاد است.

مشکل بتوان گفت که با سموم موجود غیر قابل رؤیت در محیط زیست چه باید کرد اما می توان از خطرات برخی از سرطانها که در حیطه کنترل و توان ما قرار دارد، کاست. می توانیم سیگار نکشیم و اگر سیگار می کشیم، می توانیم آن را ترک کنیم و نظایر آن. می توانیم پرخوری نکنیم و از وزن اضافی خود بکاهیم و به حد کافی ورزش بکنیم. چربی غذا را کم نمائیم. مقدار فیبر غذا را افزایش دهیم و لب به مشروب نزنیم.

8. پوسیدگی دندانها

چربی، غذای مدنیت است. قبایل اولیه از این ماده مصرف نمی کردند. شکر و قند نیز یکی از تحفه های مدنیت است گرچه در برخی از نقاط گیتی نی شکر هم وجود داشته است. در بین «اسکیموها»(5) که در کانادا و آلاسکا زندگی می کنند، تا این اواخر کرم خوردگی دندان وجود نداشت. دانشمندان بر این باورند که این امر به علت وجود «فلوراید» زیاد در بدن حیوانات دریایی است که غذای عمده اسکیموها از گوشت این حیوانات است اما امروزه اسکیموها به سبب خوردن غذاهای تصفیه شده به ویژه شکر و مواد قندی نمی توانند به داشتن دندانهای سالم ببالند. پوسیدگی دندان با مصرف شکر و مواد ساخته شده از آن رابطه مستقیم دارد. خوردن مواد قندی و شکر به مقدار کم همراه با غذای اصلی اثر ناچیز بر روی دندانها دارد اما خوردن تنقلات ساخته شده از شکر در فاصله غذاهای اصلی اثر زیان بارتر دارد به ویژه اگر این ها خاصیت چسبندگی به دندانها هم داشته باشند.

9. مصرف الکل

گرچه شراب از زمانهای بسیار کهن وجود داشته است اما مصرف گسترده و تولید انواع آن از معضلات تمدن جدید است. مصرف الکل با بیماریهای قلبی، پرفشار خونی، سیروز کبدی و اقسام سرطانها بی ارتباط نیست. و نیز الکل در تصادفات رانندگی و جراحات حاصل از آن نقش مؤثر دارد و نیز یکی از علل عمده اختلافات خانوادگی در جوامع بی اعتنا به مذهب است.

در کشورهای پیشرفته صنعتی روز به روز بر مصرف آن افزوده می شود و همچنین به نقاط دورافتاده جهان نیز صادر می گردد. طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت، تولید آب جو بین سالهای 1960 تا 1980 در آسیا 500درصد و در آفریقا 400درصد و در آمریکای لاتین 200درصد افزایش یافته است.

در خاتمه ذکر این نکته ضروری است که منظور ما هرگز طرد مدنیت و ترجیح زندگی ابتدائی بر آن نیست چه مدنیت صرف نظر از محاسن بسیار زیاد در علوم گوناگون مانند اخلاق، فلسفه، علوم مذهبی و پزشکی ارمغان گرانبهائی به بشریت عرضه کرده است. امروز دیگر بیماریهایی مانند آبله ریشه کن شده اند و بیماریهای سرخک، دیفتری و حتی فلج کودکان جزء بیماریهای نادر هستند. امروز دیگر از همه گیری بیماریهای طاعون و وبا و کشتارهای گروهی آنها خبری نیست. طول عمر متوسط بشر به طور شگفت انگیز افزایش یافته و فن آوری به طور اعجاب آوری پیشرفت کرده است. اما نکته مهم این است که باید از این درخت پرثمر تمدن که ارزانی ماست، عوارض و آفات آن را رفع نموده و به قدرت علم و دانش و فهم و ادراک، از میوه شیرین آن نهایت سود را برد و از ثمره تلخ آن پرهیز نمود.