آشنایی مختصری با شهر تاریخی همدان

«قل سیروا فی الارض فانظروا«کیف کان عاقبة الذین من قبلهم »;

بگو جهانگردی کنید و چگونگی سرنوشت پیشینیان را نظاره کنید.

(آیه 109 سوره یوسف)

الف) موقعیت جغرافیایی وتاریخی

شهرستان همدان مرکز استان همدان است. استان همدان با وسعتی در حدود000،20 کیلومتر مربع در غرب ایران بین مدار 32 درجه و 59 دقیقه تا 25 درجه و45 دقیقه عرض شمالی و 47 درجه و 34دقیقه تا 49 درجه و 36 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است.این استان از شمال به استان زنجان، ازجنوب به استان لرستان، از شرق به استان مرکزی و از مغرب به استانهای باختران وکردستان محدود می باشد. منطقه ای است کوهستانی با زمستانهای سرد وتابستانهای معتدل و شاخصترین کوه آن"الوند" است.

ب) اماکن و آثار مذهبی و تاریخی

مساجد قدیمی:

1- مسجد جامع: این مسجد از آثاردوران قاجاریه است و شامل 3 ایوان، 2شبستان و 6 منار و یک گنبد آجری و دارای صحنی وسیع و دلباز است و حوض بزرگی در وسط آن ساخته شده است.

2- مسجد پیغمبر: می گویند مدفن یکی از پیامبران یهود به نام «حجی » یا«حکی نبی » است که در حدود 670 سال قبل از میلاد می زیسته است.

بقاع متبرکه:

1- بقعه امامزاده عبدالله: این بقعه که صاحب آن از اولاد حضرت موسی بن جعفر«علیه السلام » است. در خیابان باباطاهرقرار دارد.

2- بقعه امامزاده محسن یا امامزاده کوه: بنایی است تاریخی (935 ه .ق) که در مجاورت روستای وفرجین قرار دارد.این امامزاده با پنج واسطه پدری، از اولادامام حسن مجتبی «علیه السلام » است.

ابنیه و آثار تاریخی :

1- گنبد علویان: این بنای فوق العاده با ارزش مربوط به قرن ششم ه.ق است. علت نامگذاری آن به گنبدعلویان، علاقه مردم به دوستداران حضرت علی «علیه السلام » و وجود مدفن دوتن از خاندان منسوب به علویان در این بناست. این اثر تاریخی با داشتن کتیبه های متعدد از آیات قرآن به خطکوفی و ثلت برجسته و گچ بریهای متنوع و تزئینات هندسی به اشکال مختلف ازنمونه های بدیع و شاهکارهای معماری محسوب می شود و جزء زیباترین آثارتاریخی ایران است.

2- برج قربان: ساختمانی است با12 ترک آجری هرمی شکل که مدفن شیخ الاسلام حسن بن عطار حافظ ابوالعلاء وجمعی از امیران سلجوقی است و در یکی از کوچه های بلوار آیة ا... مدنی قرار دارد.در داخل برج، قبر ساده ای وجود دارد که تاریخ نوشته شده بر آن سال 1009 ه. ق(دوران صفویه) را نشان می دهد.

3- بنای "استر" و "مرد خای": این بنای سنگی و آجری مربوط به حدودهشت قرن پیش است و به جای ساختمان قدیمی تر آن که در یازده قرن پیش ساخته شده بود، بنا گردیده است. در سرداب بنا،قبر "استر" و نیز قبر "مردخای" وجوددارد. طبق اقوال، این بنا توسط کلیمیان ساخته شده است.

4- مجسمه شیر سنگی: این مجسمه در وسط میدانی با فضای سبز و با همین نام واقع گردیده است. مورخان با اختلاف نظر، آن را به دوران مادها،هخامنشی و یا اشکانی نسبت می دهند وبنا به مشهور با قرینه اش در دروازه شهرنصب شده بوده و به همین دلیل اعراب آن را «باب الاسد» نامیده اند.

5- کتیبه های گنج نامه: در فاصله پنج کیلومتری جنوب غربی همدان ودامنه کوه الوند، در دره ای معروف به عباس آباد دو سنگ نبشته به خط میخی به نام داریوش و فرزندش خشایارشا برتخته سنگ عظیمی از خارا نقر شده است.تپه هگمتانه، بازار همدان و محلات قدیمی همدان نیز از ابنیه و آثار تاریخی همدان به شمار می آیند.

ج) اماکن دیدنی، تفریحی و فرهنگی

1- آرامگاه بوعلی: مدفن حجة الحق ابوعلی حسین بن عبدا.. سینا معروف به ابو علی سینا از دانشمندان و فلاسفه مشهور، متوفی به سال 428 ه .ق درهمدان است. این شخصیت بزرگ در علوم طب، نجوم، ریاضیات و حکمت سرآمدو استاد بوده است. ساختمان آرامگاه به مناسبت جشن هزاره این عالم اسلامی برمزار سابق وی تجدید بنا گردیده است. درداخل این ساختمان با شکوه، موزه وکتابخانه ای با کتب خطی و در محوطه بیرون آن قبر عارف قزوینی(1262-1312 ه.ش) شاعر معروف قرار دارد.

2- آرامگاه باباطاهر: باباطاهر شاعر وعارف مشهور قرن پنجم ه.ق است وشهرت وی به دو بیتی های شیرین وعارفانه اوست. ساختمان آرامگاه باباطاهربه مناسبت بزرگداشت این عارف بزرگ بطور زیبایی تجدید بنا شده و در شمال غربی همدان و در میدانی با همین نام واقع گردیده است.

3- غار علیصدر: این غار یکی ازشگفت انگیزترین پدیده های طبیعی ایران و جهان است. در هفت و یازده کیلومتری آن، دو غار «سراب » و «یوباشی » قرار داردکه فعلا قابل بازدید نیست.

قدمت شناخت غار علی صدر به دوران صفویه بر می گردد که از آن به عنوان پناهگاه در جنگها استفاده می شد. ولی دراثر گذشت زمان و حوادث طبیعی تدریجاورودیهای غار مسدود گردید تا اینکه درسال 1349 بطور ناقص شناسایی شد.غار علی صدر از دریاچه ای بسیار زیباتشکیل شده که دارای آب زلال و بی رنگ و بو می باشد. بطوری که تا چند متری عمق آب با نور کم کاملا مشهود است. این دریاچه به راهروها و تالارهایی مرتبطمی شود که تا حدودی به وسیله چراغهای درون غار قابل رؤیت است. درون دریاچه چندین قایق وجود دارد. که بوسیله آن می توان برخی تالارها و راهروها را بازدیدکرد. سقف و دیوارهای غار ازاستالاکتیت های بسیار زیبا تشکیل شده که نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند.در زمستان آب دریاچه گرم و در تابستان خنک است. غار علی صدر از زمینهای آهکی دوران دوم زمین شناسی است که دراین زمینها آبهای اسیدی خارجی دررگه های سنگهای آهکی نفوذ کرده و باعث انحلال تدریجی و ایجاد حفره هایی در آن شده است. این حفره ها می توانند آبهای خارجی را در سطح وسیعی در خود نگه دارند. غار علی صدر جاذبه ای به یادماندنی دارد. لذا سالانه مشتاقان بسیاری از اقصی نقاط میهن اسلامی امان و دیگرکشورها از آن دیدن می کنند.

میدان امام خمینی، پارک مردم(لوناپارک) و منطقه عباس آباد هم از دیگراماکن تفریحی فرهنگی همدان است.