«قیام » برای چیست؟

معمولا دیده می شود با شنیدن نام «قائم » همگان به احترام می ایستند و گاه دست خود را روی سر می گذارند . علت این کار چیست؟ آیا پیشینه تاریخی دارد؟

احترام ویژه

محمد جواد طبسی

تعظیم و احترام بزرگان، به ویژه پیامبران الاهی و پیشوایان والا مقام، یکی از دستورهای اخلاقی است که قرآن و احادیث اسلامی برضرورت آن تاکید کرده اند . قرآن مجید در خصوص احترام پیامبر بزرگوار اسلام در سوره حجرات مسائلی را بیان فرموده که مسلمانان وظیفه دارند آن ها را رعایت کنند . البته احترام حضرت بقیة الله به شکلی ویژه انجام می شود و آن برخاستن هنگام شنیدن لقب مخصوص آن بزرگوار است . در خصوص این احترام ویژه باید یادآور شد:

1 . به شهادت عالمان شیعه و سنی، امام زمان (ع) خلیفه خدا در زمین است و در آینده رهبری جهان و وراثت زمین رابه عهده خواهد گرفت . بی تردید رعایت ادب در برابر چنین خلیفه ای ضرورت دارد .

2 . این نوع احترام از دو امام معصوم نقل شده است:

الف) از امام صادق (ع) پرسیدند: چرا هنگام شنیدن نام امام زمان (ع) از جای خود بر می خیزیم؟

حضرت فرمود: چون غیبت حضرت مهدی (عج) طولانی است . به سبب شدت محبتی که به دوستانش دارد، هر گاه شخصی او را یاد می کند، به او می نگرد . سزاوار است یاد کننده هنگامی که مولایش نگاه مهرآمیز بر وی می افکند، به جهت احترام و تعظیم، از جای خود برخیزد . پس از جای خود برخیزید و از خدای تبارک و تعالی بخواهید ظهورش را نزدیک سازد . (1)

عالم فرزانه شیعی میرزا حسین نوری می نویسد: براساس نقل برخی از دانشمندان، روزی در مجلس امام صادق (ع) نام مبارک حضرت مهدی (ع) برده شد و امام صادق (ع)، به جهت تعظیم و احترام، از جا برخاست . (2)

ب) روزی دعبل خزاعی، شاعر معروف اهل بیت، خدمت امام رضا (ع) رسید و اشعاری درباره معصومان قرائت کرد . وقتی به ابیات ویژه امام زمان (ع) رسید، حضرت امام رضا (ع) بی درنگ دست بر سر نهاد; به احترام از جای برخاست و فرمود: ای خزاعی، بدان که روح القدس این ابیات را بر زبانت جاری ساخته است . بر اساس روایتی دیگر، آن حضرت به دعبل فرمود: خداوند دیدنش را روزی ات سازد و با او محشورت گرداند . . . . (3)

بنابراین، قول و فعل ا ین دو معصوم نشان می دهد که شایسته است پیروان اهل بیت در برابر امام زمان (ع) احترامی ویژه داشته باشند; دست بر سر نهند و در همان حال برای فرج آن حضرت دعا کنند و خویش را برای ظهور امام آماده سازند .

«قیام » یعنی: آمادگی

استاد محمدرضا حکیمی

درباره قیام (ایستادن)، به هنگام ذکر نام «قائم » ، مطالبی ذکر کرده اند، از جمله این که این احترام موجب توجه خاص آن امام به قیام کننده می شود . ولی حکمت اجتماعی و اقدامی آن نیز نباید مورد غفلت قرار گیرد . آمادگی افراد، در هر آن، برای «قیام » و مبارزه و جهاد، در راه تحکیم عدالت جهانی ، و حفظ حقوق انسان ها واجد اهمیتی به سز است . شیعه منتظر - بلکه هر مسلمان - در عصر غیبت، باید همواره دارای چنین هدفی باشد، و در راه تحقق آن، به وسایل گوناگون بکوشد، و تا آن جا این آمادگی را داشته باشد و ابراز دارد; که هر گاه نام پیشوای قیام (قائم)، ذکر می شود به پاخیزد، و آمادگی همه جانبه خویش را نشان دهد، و این آمادگی را، همیشه، به خود و دیگران تلقین و در خود و دیگران تحکیم کند .

در اینجا خوب است به سخنان آیت الله سید محمود طالقانی - رحمة الله علیه توجه کنیم:

این دستور قیام، شاید برای احترام نباشد، والا باید برای خدا و رسول و اولیای مکرم دیگر هم به قیام احترام کرد، بلکه دستور آمادگی و فراهم کردن مقدمات نهضت جهانی، و در صف ایستادن، برای پشتیبانی این حقیقت است . کوچکترین اثر بدبینی، بی رغبتی به خدمات اجتماعی و دلسردی از اقدام به کارهای عام المنفعه و نیکو است . پس توجه دادن مردم به آینده درخشان و دولت حق و نوید دادن به اجرای کامل عدالت اجتماعی و تاسیس حکومت اسلام و ظهور یک شخصیت خداساخته و بارز که مؤسس و سرپرست آن حکومت و دولت است، از تعالیم مؤسسان ادیان است و در مکتب تشیع، که مکتب حق اسلام و حافظ اصلی معنویات آن است، جزء عقیده قرار داده شده، و پیروان خود را به انتظار چنین روزی ترغیب نموده، و حتی انتظار ظهور را از عبادات دانسته اند، تا مسلمانان حق پرست، در اثر ظلم و تعدی زمامداران خودپرست و تسلط دولت های باطل و تحولات اجتماعی بزرگ و حکومت ملل ماده پرست، اعم از شرقی و غربی، خود را نبازند و دل قوی دارند و جمعیت را آماده کنند . و همین عقیده است که هنوز مسلمانان را امیدوار و فعال نگاه داشته است . این همه فشار و مصیبت، از آغاز حکومت دودمان دنائت و رذالت اموی تا جنگ های صلیبی و حمله مغول و اختناق و تعدیهای دولت های استعماری، بر سر هر ملتی وارد می آمد، خاکسترش هم به باد فنا رفته بود . ولی دینی که پیشوایان حق آن، دستور می دهند که چون اسم صریح «قائم » ، مؤسس دولت حقه اسلام، برده می شود، به پا بایستید، و آمادگی خود را برای انجام تمام دستورات اعلام کنید، و خود را همیشه نیرومند و مقتدر نشان دهید، هیچ وقت نخواهد مرد . . . (4) .