یک روز پیش از آنکه برج های آسمان خراش نیویورک و مقر نظامی آمریکا مورد اصابت هواپیماهای مسافربری قرار گیرد، خبری که از افغانستان به روی تلکس خبرگزاری های معتبر جهان قرار گرفت، توجه محافل سیاسی جهان را به سوی «درة پنجشیر» معطوف کرد.
خبر خیلی کوتاه بود، اما تمامی ارزش های خبری را یک جا با خود داشت. خبر اینگونه مخابره شد: «احمد شاه مسعود فرماندة عالی نیروهای جبهة متحد افغانستان در جریان یک حملة تروریستی مورد سوء قصد قرار گرفته است.»
ابتدا گفته می شد احمدشاه مسعود که در اثر این سوءقصد مجروح شده به یکی از مراکز درمانی تاجیکستان منتقل شده است، اما سفیر افغانستان در تهران ضمن تکذیب این خبر گفت که اطلاعاتی در این مورد از بدخشان مقر دولت اسلامی افغانستان به وی نرسیده است.
«عبدالحی مطمئن» سخنگوی طالبان در مصاحبة تلفنی با خبرنگار واحد مرکزی خبر دراین باره اظهار بی اطلاعی کرد.
در پی وقوع این حادثه، خبرهای ضدونقیضی مبنی بر اینکه «این خبر تکذیب می شود» و یا «حال عمومی مسعود خوب گزارش می شود» ، تا چند روز ادامه داشت بطوری که خبرگزاری ها اعلام کردند: احمدشاه مسعود، رهبر ائتلاف ضد طالبان، شخصاً به منظور تکذیب شایعات در مورد مرگش، با سفارت افغانستان در شهر دوشنبه از طریق تلفن تماس گرفت.
سفارت افغانستان در مسکو نیز هر گونه اخباری در مورد مرگ مسعود را تکذیب کرد. به گزارش این سفارت احمدشاه مسعود خود به زودی دربارة سوء قصد به وی، مصاحبه ای انجام خواهد داد.
همچنین برادر احمد شاه مسعود به خبرگزاری فرانسه گفت: رهبر جناح مخالف افغانستان پس از بی هوش شدن به مدت 36 ساعت از بمب گذاری انتحاری جان سالم به در برده است و اکنون چشمان خود را باز کرد.
مهندس «توریالی غیاثی» دستیار احمدشاه مسعود نیز خبر برخی رسانه ها و محافل خبری و سیاسی مبنی بر درگذشت مسعود را تکذیب کرد.
وزارت امور خارجة فرانسه نیز با صدور بیانیه ای سوءقصد به جان احمدشاه مسعود فرماندة نظامی نیروهای ائتلاف شمال افغانستان را محکوم کرد.
از طرف دیگر به دنبال ترور احمدشاه مسعود درگیری میان نیروهای این جبهه و گروه طالبان در مناطق شمالی افغانستان شدت گرفت، به طوری که طالبان مجدداً به مواضع جبهه متحد در اطراف فرودگاه «بگرام» در پنجاه کیلومتری شمال کابل حمله کردند ولی تغییری در خطوط جبهه ها بوجود نیامد.
پس از چند روز خبرها در مورد وضع عمومی احمدشاه مسعود نگران کننده تر شد، «یونس قانونی» یکی از مشاوران ارشد مسعود و وزیر کشور کنونی دولت موقت افغانستان گفت: متأسفانه خبرهای بدی داریم و حال مسعود بسیار وخیم شده است. چرا که انتظار می رفت مسعود ظرف دوازده تا بیست ساعت آینده به هوش بیاید ولی هنوز در حالت اغما به سر می برد و وضع عمومی وی هر لحظه بدتر می شود، به گفته قانونی، احمد شاه مسعود از زمان مجروح شدن فقط یکبار به هوش آمد و آن زمانی بود که برهان الدین ربانی رییس دولت اسلامی افغانستان به ملاقات وی رفته بود.
سرانجام عصر روز جمعه 23 شهریور ماه دکتر عبدالله یکی از مشاوران ارشد احمدشاه مسعود و وزیر امور خارجه کنونی دولت موقت افغانستان به خبرگزاری ها رسماً اعلام کرد، احمدشاه مسعود بر اثر شدت جراحات وارده درگذشت. با اعلام رسمی خبر درگذشت احمدشاه مسعود، وزیر دفاع دولت اسلامی افغانستان، پروندة زندگی یکی از مردان برجستة تاریخ این کشور بسته شد.
مسعود در سال 1952 میلادی در شمال افغانستان به دنیا آمد، او که یک تاجیک تبار بود به فارسی سخن می گفت و به زبان فرانسه نیز تسلط داشت. او 22 سال از عمر خود را وقف مبارزات بر ضد حکومت های کمونیستی و حکومت طالبان کرد. با سقوط دولت «نجیب الله» وزیر دفاع دولت گلبدین حکمتیار و سپس دولت ربانی شد.
از ویژگی های مسعود این بود که بسیاری از فرماندهان و سیاستمداران حتی مخالف طالبان به آن غبطه می خوردند، عدم خروج وی از افغانستان حتی در سخت ترین شرایط یعنی تسلط طالبان بر افغانستان بود.
مسعود در نظر چریک هایش نه تنها یک فرماندة شایسته و لایق، بلکه نماد شخصیتی فرهمند (کاریزماتیک) به حساب می آمد، چریکهایی که 23 سال تحت فرمان او می جنگیدند در کنار این جنگجوی گمنام دهة هفتاد که اکنون شیر درة پنجشیر شده بود احساس آرامش و قدرت می کردند و طالبان که بعد از ترور احمدشاه مسعود، حملات نظامی خود را در دو جبهة نظامی کابل و تخار شدت بخشیده بودند تا از فقدان حضور وی برای پیش روی خود استفاده کنند اما در مقابل فرماندهانی چون «ژنرال فهیم خان» مشاور و فرماندة ارشد تحت امر احمدشاه مسعود در جبهة تخار و «بسم الله خان» در جبهة کابل، هیچ موفقیتی نیافتند.
گزارش هایی که در مورد ترورکنندگان احمدشاه مسعود ارائه می شد نیز همچون خبر سلامتی او چندان دقیق نبود، اعلام شد: ترورکنندگان احمدشاه مسعود به عنوان روزنامه نگار در لندن فعالیت می کردند. دو مهاجمی که با عملیات انتحاری، شیر درة پنجشیر را به قتل رساندند، از انگلیس به افغانستان آمده بودند.
لیبراسیون چاپ فرانسه در این مورد نوشت: این خبر به وسیلة سفارت افغانستان در لندن که توسط مخالفان طالبان اداره می شود، در اختیار این روزنامه قرار گرفته است و در همین راستا «احمد ولی» برادر احمد شاه مسعود که در سفارت افغانستان در لندن فعالیت می کند، خبر فوق را به پلیس انگلیس، جهت پیگیری و یافتن سازمان دهندگان این اقدام منتقل کرده است.
به نوشتة این روزنامه، قاتلان احمدشاه مسعود به عنوان روزنامه نگار در «مرکز بررسی اسلامی» در لندن مشغول کار بودند.
«یاسر اسیری» مسئول «مرکز بررسی اسلامی» در لندن نیز در همین ارتباط بیش از دوازده ساعت توسط پلیس انگلیس بازجویی شده است.
«کریم توزانی» یکی از قاتلان احمدشاه مسعود دارای گذرنامة بلژیکی بوده و برای تلویزیون «اخبار عربی بین المللی» کار می کرد.
گزارش ها حکایت از این داشت که بمب در دوربین دو عرب که خود را خبرنگار معرفی و برای مصاحبه به اقامتگاه مسعود در استان تخار مراجعه کرده بودند، کار گذاشته شده بود. بلژیک شنبه اعلام کرد، دو تروریست عامل ترور مسعود دارای گذرنامه های بلژیکی بودند. یک سخنگوی وزارت خارجة بلژیک گفت، گذرنامه های مذکور در سال 1999 در پی ورود غیرقانونی به کنسولگری بلژیک در استراسبورگ (فرانسه) و سفارت بلژیک در لاهه (هلند) ربوده شده بودند. ظاهراً، دو عامل تروریست پس از یک ماه انتظار و اصرار برای مصاحبه با مسعود، موفق شده بودند در ساعت 12:30 دقیقة روز 18 شهریور ماه در منطقة خواجه بهاءالدین در شمال افغانستان با وزیر دولت اسلامی افغانستان ملاقات و مصاحبه کنند که در این مصاحبه با انفجار بمبی او را به شدت مجروح کردند.
احمد شاه مسعود شاید برای بسیاری از مردم تنها یک نظامی نابغه بود که توانست با همة دشواری ها، راه قدرتی بزرگ به نام شوروی و توان پیش روی نظامی فراگیر به نام حکومت طالبان را در افغانستان در جای گمنامی به نام درة پنجشیر بگیرد و سرانجام نماد مقاومت برای ملت افغانستان شود. اما این فقط بخشی از نمود پدیده ای به نام احمدشاه مسعود بود.
مسعود از درون با ایمانی استوار پشتیبانی می شد. ایمانی که برخاسته از مطالعات مستمر و فراوان وی بود، او عاشق موسیقی، شعر و کتاب بود، او اشعار حافظ را بسیار دوست می داشت
به دنبال درگذشت احمدشاه مسعود، «نیکل فونتن» رئیس پارلمان اروپا، از مرگ احمدشاه مسعود عمیقاً اظهار تأسف کرد و در مورد آیندة افغانستان اظهار نگرانی کرد. «اوبر ودرین» وزیر خارجه و «ریمون فورنی» رئیس مجلس نمایندگان فرانسه ضمن اظهار تأسف از مرگ مسعود از شجاعت، رشادت و استقامت او تقدیر کردند. صدها افغانی مقیم شهر هامبورگ آلمان در تظاهراتی بر ضد طالبان و «اسامه بن لادن» یک دقیقه به احترام احمدشاه مسعود و قربانیان انفجارهای نیویورک و واشنگتن سکوت کردند.
اسامه بن لادن میلیاردر ناراضی سعودی که در مناطق تحت کنترل طالبان در افغانستان به سر می برد، دخالت در ترور احمدشاه مسعود را رد کرد؛ اسامه در بیانیة خود گفته است، من از درگیری در افغانستان رنج می برم و می خواهم که بین طالبان و جبهه متحد تفاهم ایجاد کنم، در این بیانیه اضافه شده است، اگر جنگ در افغانستان پایان یابد و صلح اعاده شود ما می توانیم به مردم فلسطین و کشمیر کمک کنیم.
برهان الدین ربانی، رئیس جمهور دولت اسلامی افغانستان به مناسبت درگذشت احمدشاه مسعود یک هفته در کشورش عزای عمومی اعلام کرد؛ او همچنین اعلام کرد آن دسته از فرماندهان طالبان را که به جبهه متحد بپیوندد، عفو می کند.
«ریشارد کازناو» وکیل مجلس ملی فرانسه که سال گذشته همراه «ژنرال موریون» به درة پنجشیر رفته بود، از احمدشاه مسعود به عنوان یک مرد استثنایی یاد کرد و او را سپری در مقابل تروریسم و افراط گرایی دانست. نمایندة مجلس ملی فرانسه گفت در افغانستانی که فرمانده مسعود می خواست بنا کند جایی برای اسامه بن لادن، تروریست ها و فروشندگان مواد مخدر نبود.
ترور احمدشاه مسعود، ابعاد چندجانبه ای دارد، به طوری که برخی از تحلیل گران این پرسش را پیش می کشند که آیا می توان ارتباطی بین ترور احمدشاه مسعود فرماندة ائتلاف نیروهای شمال افغانستان و تحولات و حوادث بعدی در شهرهای واشنگتن و نیویورک یافت؟ اوضاع کنونی در افغانستان هر چه بحرانی تر و پیچیده تر می شود، جای خالی این جنگجوی کهنه کار و شیر پنجشیر بیش تر احساس می گردد.
