ناراحتی های زنان باردار و درمان آنها

گرچه حاملگی طبیعی با رضایت و خشنودی زیاد همراه است ولی نارحتی هایی هم همراه آن در زن باردار ظاهر می شود. این ناراحتی ها معمولاً مهم نیستند. ولی اگر شما خیلی نگران بوده و رنج می کشید باید آن را با پزشک متخصص در میان گذاشته و از او کمک بگیرید.

تهوع

اکثراً خانم های باردار در3 ماه اول بارداری از تهوع شکایت می کنند. البته آنهایی که برای بار اول حامله شده اند بیشتر به این عارضه مبتلا می شوند ولی بعضی اوقات در حاملگی های بعدی نیز دیده می شود. معمولاً حالت تهوع بعد از ماه سوم بارداری متوقف می شود ولی در موارد استثنایی ممکن است تا چندین ماه ادامه پیدا کند.
برای تعیین و تنظیم رژیمی که عوامل مستعد کننده حالت تهوع را از بین ببرد لازم است که علت پیدایش تهوع در افراد حامله را بررسی نمایند.
منشا و علت اصلی تهوع در بیشتر موارد اختلالات هیجانی و روحی است به عنوان مثال مشاهده یک منظره نفرت آمیز با یک بوی منزجر کننده می تواند سبب ایجاد تهوع و یا حتی استفراغ شود.
استفاده از کلمه تهوع آور برای توصیف یک منظره منزجر کننده در مکالمات روزمره گواه دیگری است که فکر مضطرب و آشفته باعث اختلال دستگاه گوارش و در نتیجه تهوع می شود.
در زندگی روزمره موارد معدودی از حوادث و ناملایمات هستند که زنان را بیشتر از اطلاع از بارداری مضطرب و پریشان می کند. معمولاً قبل از تشخیص حاملگی، چندین هفته با بلاتکلیفی و تردید سپری می شود و بعد از اطمینان از بارداری نیز عدم احساس توانایی در قبول مسئولیت و هزاران فکر دیگر دست به دست هم داده و سبب می شود که معده هم به مغز تأسی کرده و تهوع به وجود آید.
بهترین روش مبارزه با تهوع این است که زن باردار سعی کند که زیاد در مورد بارداری فکر نکند و حتی المقدور آن را فراموش نماید. برای این کار رفتن به سینما و تماشای تلویزیون و ملاقات دوستان و مطالعه خیلی مفید است. به علاوه نباید صرفاً به خاطر اینکه دل بهم خوردگی صبحگاهی یکی از علایم بارداری است انتظار آن را بکشد زیرا در یک سوم خانم های باردار تهوع مشاهده نمی شود و با پیروی از دستورات فوق الذکر این تعداد افزایش می یابد.
گرسنگی و خالی بودن معده نیز باعث تهوع می شود و به این علت تهوع در صبح و قبل از صرف صبحانه بیشتر است. بنابراین یکی از راه های درمان تهوع در زنان باردار تغذیه مکرر و با فاصله های نزدیک است و از آنجایی که مواد سفت مدت بیشتری در معده می ماند، مانند بیسکویت و نان حتماً جز رژیم غذایی باشد.
برای رفع تهوع رعایت اصول ذیل در رژیم غذایی ماه های اول بارداری بسیار مفید است.

1- شب قبل از خواب دو قطعه نان سوخاری یا بیسکویت روی میز مجاور تخت خواب بگذارید و صبح بعد از بیدار شدن و قبل از بلند کردن سر از بالش آن را جویده و مدت چند دقیقه بر روی تخت دراز بکشید.
2- برای صبحانه از شیر کم چرب و نان برشته استفاده کنید. به جای کره بهتر است مربا یا عسل بخورید زیرا مواد چرب حالت تهوع را تشدید می کنند.
3- ساعت ده و نیم صبح نان برشته با یک لیوان شیر کم چربی یا آبمیوه.
4- سوپ سبزی، برنج، نان و سالاد برای ناهار.
5- یک لیوان آب میوه و نان برشته یا بیسکویت ساعت چهار بعدازظهر.
5- گوشت بی چربی، سیب زمینی آب پز، سالاد گوجه فرنگی و کاهو برای شام.
7- یک لیوان شیر کم چرب یا آبمیوه با بیسکویت یا نان خشک قبل از خواب. شکلات، چای و قهوه همه حاوی کافئین هستند و باید قبل از خواب مقدار کمی از آنها مصرف شود. البته رژیم غذایی فوق الذکر فقط تا زمانی است که تهوع ادامه دارد و بعد از ‌آن باید از رژیم غذایی دوران بارداری استفاده شود.

یکی دیگر از علایم حالت تهوع در زنان حامله و غیر حامله مصرف غذاهای چربی و سرخ کرده است. بنابراین در ابتدای دوران بارداری کره و روغن باید از رژیم غذایی حذف شود. به علاوه به علت ایجاد حالت تهوع از خوردن بعضی از سبزیجات مانند کلم و اسفناج نیز باید پرهیز کرد. گرچه نوشیدن آب در اوایل بارداری بسیار مشکل است. ولی باید سعی شود که شش لیوان مایعات به هر شکلی که مورد دلخواه است مانند: آب میوه، شیر کم چرب یا سون آپ مصرف شود.
با گذشت زمان و پیشرفت حاملگی بدن به تغییرات موجود عادت کرده و حالت تهوع از بین می رود.
خارج شدن زن باردار از تخت خواب نیز باید به آرامی و با ملایمت صورت گیرد و به علاوه در چند ساعت اول از حرکات شدید باید پرهیز نماید. مسواک زدن و تمیز کردن دندان ها نیز باید در صورت امکان به بعد موکول شود. ظرف ها و اتاق را نیز باید چند ساعت بعد از بیدار شدن و از بین رفتن حالت تهوع تمیز نمود. داروهای زیادی برای دل بهم خوردگی صبحانه وجود دارد و پزشک شما نیز در صورت لزوم یکی از آنها را برایتان تجویز می نماید. مصرف ویتامین B6 با نظر پزشک مفید است.
در بیشتر اوقات با دراز کشیدن حالت تهوع بهبود می یابد. از این رو به محض اولین نشانه های حالت تهوع دراز بکشید. راه دیگر برای جلوگیری از بروز تهوع این است که به طور منظم 20 دقیقه بعد از هر غذا دراز بکشید. چنانچه حالت تهوع ادامه پیدا کند کیف یخ یا حوله سرد نیز بر روی ناحیه معده قرار دهید.
اگر علی رغم پیروی از توصیه های فوق الذکر حالت تهوع ادامه یابد یا اینکه همراه با استفراغ باشد باید با پزشک متخصص تماس بگیرید.

میل به هم خوردن چیزهای غیر طبیعی ( پیکا)

بعضی از زنان حامله تمایل به خوردن مواد غیر طبیعی مثل خوردن خاک، میل به خوردن برفک یخچال، برنج خام، چای خشک، زغال و ... دارند.
خاک خوری باعث می شود که بیمار کم خون شود و رنگ پریده به نظر بیاید. در آزمایش این بیماران هموگلوبین پایین است و ممکن است در آزمایش مدفوع ایشان نوعی انگل مشاهده شود. این افراد کم خونی آهن دارند.
در تحقیقات نشان داده شده که بیشتر خاک خوری باعث کم خونی می شود تا برعکس. ممکن است در کمبود روی و سایر فلزات هم این نشانه ظاهر شود.

ویار حاملگی

زنان باردار در دوران بارداری نسبت به بعضی از مواد غذایی علاقه و اشتیاق بیشتری از خود نشان می دهند. این میل هوسانه ممکن است نسبت به بعضی از مواد غذایی مانند گچ دیوار، خاک روی زمین و ذغال نیز وجود داشته باشد.
ویار دلیل واضح علمی ندارد. بعضی ها فکر می کنند که علت فیزیولوژیک داشته و بدن به آن دسته از غذاهایی که زن میل و هوس می کند احتیاج بیشتری دارد و عده ای معتقدند که علت آن اختلالات هیجانی و روحی همراه با بارداری است و زن باردار به هر وسیله ای می خواهد جلب توجه کند و یکی از این وسایل میل به غذاهای غیر لازم و غیر معمول است.
ویار حاملگی در عده معدودی از خانم های حامله دیده می شود. اگر شما حس می کنید که نسبت به غذای معینی هوس و میل بیش از حد دارید، درباره این اشتیاق شدید و نوع غذا با پزشک متخصص صحبت کنید. در این موارد معمولاً پزشک به طور دقیق برنامه غذایی شما را بررسی کرده و نقاط ضعف آن را مشخص می نماید. برای سهولت مدت دو هفته هر غذایی را مصرف می کنید یادداشت نمایید زیرا با مراجعه به آن بهتر می توان شما را راهنمایی نمود. ویار نسبت به بعضی از غذاها مانند کیک و مواد شیرین باعث افزایش وزن می شود. ویار به ترشیجات بیش از سایر مواد غذایی در خانم های باردار مشاهده می شود.
ویار در خانم هایی که قبل از حاملگی رژیم غذایی صحیح و تغذیه کافی داشته و بعد از بارداری نیز آن را ادامه می دهند کمتر دیده می شود. ویار به مواد خوراکی تا آنجایی که لطمه ای به رژیم غذایی وارد نکند اشکالی ندارد.

ترش کردن بعد از غذا ( سوزش سر دل) و آروغ زدن

بسیاری از خانم های باردار از سوزش سر دل بعد از غذا شکایت دارند که به علت ازدیاد ترش اسید معده است. معمولاً در سه ماه آخر بارداری با بزرگ شدن بچه معده به بالا رانده می شود و تخلیه طبیعی غذا از آن مختل می شود. به علاوه روده ها نیز در اثر فشار زیاد رحم تنبل می شوند.
سوزش توأم با درد معمولاً در قسمت بالای شکم و پایین قفسه سینه احساس می شود، معمولاً سوزش سر دل با آروغ همراه است. در این موارد مقداری مایع تلخ از معده وارد مری و حلق شده و به این ترتیب بیمار تلخی آن را به خوبی حس می کند. ناراحتی فوق گاهی به صورت درد در ناحیه قلب نیز احساس می شود بدون اینکه بیماری قلبی وجود داشته باشد.
ترش کردن نوع خفیفی از سوء هاضمه است و برای جلوگیری از آن باید از مواد دیرهضم مانند غذای سرخ کرده، پرادویه و بسیار پرچرب و تند غذا خوردن غذا پرهیز کرد.
گاهی می توان با خوردن یک قاشق مرباخوری خامه و یا با نوشیدن یک لیوان شیر بیست دقیقه قبل از غذا از پیدایش سوزش سر دل و ترش کردن جلوگیری به عمل آورد زیرا چربی در شیر باعث کاهش ترشح اسید معده و افزایش فعالیت روده ها می شود. البته بعد از ترش کردن نوشیدن شیر تنها فایده ای ندارد بلکه باعث افزایش ترشح اسید معده نیز می شود.
بهترین درمان یک قاشق شربت آنتی اسید یا نصف قاشق بی کربنات سدیم است زیرا این مواد اسید معده را خنثی کرده و سوزش ناشی از ترش کردن را برطرف می نماید. البته در مصرف بی کربنات سدیم و سایر مواد قلیایی نباید زیاده روی نمود.
گاهی با جویدن آدامس سوزش ناشی از ترش کردن برطرف می شود.

ضعف، غش و سرگیجه

در زنان باردار مخصوصاً کسانی که از کم خونی رنج می برند در چند ماه اول بارداری گهگاهی حالت ضعف، (FAINT) غش و سرگیجه ظاهر می شود. این ناراحتی ها نبوده و نباید باعث نگرانی شما بشود. تنها کاری که باید بکنید این است که مواظب باشید زمین نخورید و با بروز اولین علایم غش بر روی مبل یا تختخواب دراز بکشید. اگر در فروشگاه یا خیابان هستید و دسترسی به مبل و محل راحتی ندارید در یک مکان تمیز روی زمین به پهلو دراز بکشید زیرا در چند دقیقه حالتان بهبود می یابد. در زنان بارداری که حملات غش، ضعف و سرگیجه مکرر اتفاق می افتد حمل مقداری آمونیاک یا نمک بودار در کیف یا نگهداری آن در منزل ضروری است زیرا با یک بار استشمام این مواد حالت غش برطرف می شود. در مواردی که سرگیجه با ضعف و غش همراه نباشد دراز کشیدن لازم نیست و بهتر است روی زمین یا مبل نشسته و سر را به پایین و جلو خم نمایید تا خون بیشتری به مغز شما برسد.

واریس

اتساع و بزرگ شدن سیاهرگ های زیر پوست و مخاط را واریس می نامند.
معمولاً در ساق پا و ران به صورت خطوط سیاهرگی در زیر جلد مشاهده می شوند. اتساع شدید سیاهرگ ها معمولاً با درد همراه است.
واریس پا در حاملگی اول نادر بوده و بیشتر در خانم هایی که قبلا چند بار زایمان کرده اند دیده می شود، سیاهرگ ها وظیفه برگشت خون به قلب را به عهده دارند. به این ترتیب که خون را از پا گرفته و به بالا می برند و سپس داخل سیاهرگی بزرگ لگن می نمایند. در جریان بارداری به علت بزرگی رحم بر روی وریدهای لگن فشار وارد می شود و در نتیجه جریان خون در این سیاهرگ ها کند شده و به صورت خطوط برجسته سیاهرگ در زیر پوست نمایان می شود.
استعداد ابتلا به واریس در افراد مختلف متفاوت است و عامل ارثی و فامیلی نیز در بروز واریس پا دخالت دارد. زنان بارداری که واریس در پا و ران دارند باید تا آنجا که امکان دارد از کوچکترین فرصتی که به دست می آورند استفاده کرده و پاهای خود را روی صندلی قرار دهند به طوری که پاشنه پا نسبت به لگن در سطح بالاتری قرار گیرد. به این ترتیب از اتساع بیشتر سیاهرگ ها جلوگیری به عمل می آید و برگشت خون به قلب آسان می شود.
اتساع سیاهرگها گاهی در ناحیه فرج و مبهل دیده می شود. این حالت اغلب در خانم هایی که سابقه چند زایمان دارند مشاهده می شود. اتساع این سیاهرگها نیز معلول فشار جنین بر عروق تحتانی شکم بوده و بعد از زایمان برطرف می شود. برای کاهش اتساع سیاهرگها بهتر است شبها به پهلو خوابیده و به کمک چند بالش باسن را بالا نگه دارید. اتساع سیاهرگهای فرج و مهبل درمان بخصوص ندارد و در موارد شدید می توان از کرست مخصوص T-Binder استفاده نمود.
در موقع کار با کامپیوتر، نوشتن نامه و بسیاری از کارهای نشستنی دیگر بهتر است که با تکیه دادن پا روی صندلی آنها را در سطح بالاتری از لگن نگهدارید و به علاوه زنان باردار نباید در حال نشسته پاها را روی یکدیگر بیاندازند.
مواظب باشید که آسیبی به سیاهرگهای برجسته واریسی وارد نشود زیرا احتمال عفونت و خونریزی آنها بسیار زیاد است. خانم هایی که در بیرون از منزل کار می کنند باید از جوراب مخصوص واریس استفاده کنند. این جوراب ها باید طوری انتخاب شوند که بالاتر از بالاترین سیاهرگ واریسی قرار گیرند و آنها را باید صبح ها قبل از خارج شدن از رختخواب پوشید تا سیاهرگهایی که با قرار دادن پا روی بالش در طول خواب شما خالی شده اند در همان وضعیت باقیمانده و فرصتی برای پرشدن پیدا نکنند به علاوه از پوشیدن کرست و دامن های تنگ و همچنین جوراب های پلاستیکی که تا کمر بالا آمده و فشار زیاد بر روی بدن وارد می آورند خودداری نمایند.
درمان جراحی واریس را باید بعد از بارداری موکول کرد زیرا واریس پا بعد از بارداری بهتر شده و یا به کلی از بین می رود. در صورت اجبار، نتایج حاصل از جراحی واریس در دوران بارداری معمولاً رضایت بخش است.

یبوست

بسیاری از خانم هایی که قبل از بارداری اجابت مزاجشان کاملاً مرتب است در دوران بارداری به علت فشار رحم بزرگ بر روی روده و شل شدن عضلات جدار روده ها به علت اثر هورمون های مترشحه از جفت دچار یبوست می شوند. قرص های آهن نیز ممکن است باعث تشدید یبوست شوند اما می توانند اسهال نیز ایجاد کنند.
اگر از یبوست رنج می برید چند راه برای مبارزه با آن وجود دارد. قبل از هر چیز باید تعداد طبیعی اجابت مزاج خود را تعیین نمایید مثلاً برای بعضی ها یک بار در روز یا یک روز در میان طبیعی است. بنابراین موقعی یبوست نامیده می شود که تعداد دفعات اجابت مزاج در یک فرد معین نسبت به گذشته کاهش یابد و مدفوع بیش از حد معمول سفت شود. برای جلوگیری از یبوست فعالیت روزانه کافی و به کار بردن دستورات زیر مفید است:
مصرف مقدار زیاد سبزی به صورت خام یا پخته، زیرا در سبزیجات ماده مخصوصی به نام سلولز وجود دارد که در روده ها جذب نمی شود ولی حجم مدفوع به سبب آن زیادتر شده و از این راه به دفع مدفوع کمک می کند.
میوه ها نیز علاوه بر ازدیاد حجم مدفوع مقداری مواد ملین مانند اسیدهای مختلف، املاح و شکر دارند. بنابراین از آب آلو یا آلو خشک یا سایر میوه ها بخصوص سیب، انجیر، کشمش و خرما نیز می توان قبل از خواب استفاده کرد.
بعضی از پزشکان استفاده از دو لیوان آب سرد قبل از صبحانه را توصیه می نمایند. برای خوش طمع شدن آب می توان چند قطره آب لیمو به آن اضافه کرد. آب سرد به علت تحریک لوله گوارش به آب گرم ترجیح داده می شود.
استفاده از مربا در صبحانه مخصوصاً مربای پوست پرتقال که به طور مکانیکی روده را تحریک می کند نیز توصیه می شود به علاوه بهتر است که هر روز زمان معینی را برای رفتن به توالت تعیین نمایید. اکثر خانم ها اجابت مزاج را بلافاصله بعد از صرف صبحانه ترجیح می دهند.
اگر علیرغم پیروی از دستورات فوق الذکر یبوست ادامه یابد زن باردار نباید به استفاده از داروهای ملین عادت کند زیرا این مواد مخاط روده را تحریک کرده و بعد از مدتی روده ها را تنبل می نمایند. به طوری که عادت به اجابت مزاج طبیعی نیز از بین می رود.
از مصرف روغن کرچک و مسهل های قوی نیز باید پرهیز کرد زیرا روغن کرچک روده ها را تحریک کرده، تشنج معده و روده و درد زیر شکم را باعث می شود. به علاوه سقط و زایمان زودرس نیز گاهگاهی بعد از استفاده از مسهل های قوی اتفاق می افتد. اگر با استفاده از رژیم غذایی مناسب یبوست ادامه داشت با اجازه پزشک می توان یک قاشق غذاخوری شیر منیزیمی یا روغن زیتون قبل از خواب مصرف نمود.

نفخ شکم

نفخ شکم در دوران بارداری شایع است. گاهی با ترش کردن و سوزش سر دل همراه است. اتساع روده ها و معده را نفخ می نامند و علت آن فعالیت باکتری های غیر مفید و اثر هورمون های مترشحه از جفت بر روی عضلات صاف جدار روده ها است که در ماه های آخر بارداری با فشار رحم بر روده ها و ممانعت از حرکت گاز و مواد غذایی تشدید می شود. بنابراین بهترین راه جلوگیری از ایجاد نفخ، اجابت مزاج منظم است.
گاز زیاد که بعد از خوردن غذاهای نفاخ در معده و روده ها جمع می شود بسیار ناراحت کننده بوده و گاهی با درد شدید همراه است. بنابراین با رژیم غذایی مناسب و اجتناب از خوردن مواد غذایی مناسب و اجتناب از آوردن مواد غذایی پرحجم و نفاخ مانند: لوبیا، نخود، هویج فرنگی، غلات، پیاز، کلم، خیار، بادمجان، گوجه فرنگی و غذاهای سرخ کرده می توان از بروز آن جلوگیری به عمل آورد.
بعضی از خانم های باردار از خوردن سبزیجات پخته به صورت پوره احساس ناراحتی نمی کنند.
راه دیگر جلوگیری از نفخ، جویدن کامل و بدون عجله مواد غذایی سفت است. در صورت لزوم برای جلوگیری از نفخ می توان از داروهایی که عمل هضم و جذب را تسریع می نمایند استفاده نمود.

آب ریزش از دهان

در بعضی از زنان باردار آب زیادی در دهان جمع می شود. علت آن معلوم نیست و خود به خود بعد از مدتی بدون درمان بهبود می یابد. ازدیاد ترشح بزاق ناخوشایند است ولی خطرناک نیست. جویدن آدامس و ازدیاد دفعات خوردن غذا گاهی باعث کاهش آب ریزش دهان می شود.

بواسیر

بواسیر معلول اتساع و بزرگی سیاهرگ های اطراف مقعد است. در دوران بارداری به علت فشار رحم بزرگ بر روی سیاهرگ های شکم استعداد ابتلا به بواسیر بیشتر است. بعضی از اوقات که بواسیر بزرگ می شود از مقعد خارج شده و به صورت تکمه ای نمایان می شود. خانم هایی که زیاد یبوست دارند بیشتر مبتلا می شوند، زیرا مجبور هستند برای دفع زیادتر زور بزنند و این زور تدریجاً رگ های اطراف مقعد را گشاد و متورم می نماید. چون در دوران بارداری یبوست شایع است بنابراین بواسیر هم زیادتر دیده می شود. بواسیر در خانم هایی که سابقه چند بار حاملگی را دارند شایع تر است. بیماران مبتلا به بواسیر گاهی از درد، خونریزی و خارش مقعد شکایت دارند. با پیشرفت حاملگی و ازدیاد وزن جنین فشار بر روی سیاهرگ های بزرگ شکم افزایش می یابد و سیاهرگ های مقعد بیشتر گشاد و پرخون می شوند. بنابراین هرچه به موقع زایمان نزدیکتر می شود، ناراحتی بیمار افزایش می یابد. اولین قدم در درمان بواسیر جلوگیری از یبوست های مقاوم، از داروهای ملین یک قاشق غذاخوری بعد از هر وعده غذا استفاده می شود. اگر بواسیر دردناک باشد باید به پشت خوابید و باسن خود را به کمک یک یا دو بالش بالا نگه دارید و سپس مقعد را با یک گاز یا پنبه کمپرس آب سرد یا گرم کرده و این عمل را چند بار تکرار نمایید. بعضی اوقات در موقع اجابت مزاج به علت زور و فشار زیاد، تکمه بواسیر خارج می شود که اگر خودبخود به داخل رکتوم برنگردد باید آن را با انگشت آغشته به وازلین به داخل مقعد ببرید تا درد و ناراحتی حاصله از آن برطرف شود.
در مواردی که خونریزی تکرار می شود تکمه بواسیر با انگشت آغشته به وازلین به داخل رکتوم برنمی گردد با پزشک خود تماس بگیرید.
به استثنا اولین وازلین استفاده از پماد و شیاف های مختلف باید با اجازه پزشک متخصص باشد.

انقباض عضلات

گرفتگی عضلات ران، پشت پا و رحم در نیمه دوم بارداری شایع است. با پیشرفت حاملگی و بزرگی شکم برای حفظ تعادل در ایستادن، شانه و پشت به عقب متمایل می شوند و در نتیجه هر قدر مدت زمان ایستادن بیشتر شود فشار و کشش عضلات پشت و ران نیز بیشتر می شود.
استفاده از کفش پاشنه بلند نیز باعث افزایش انحناء کمر، تشدید کشش عضلات و درد کمر می شود. کرست حاملگی مناسب و کفش پاشنه کوتاه برای جلوگیری از دردر کمر بسیار مفید هستند.
بعضی از زنان باردار از گرفتگی عضلات پا رنج می برند. علت آن فشار سر جنین به اعصاب و عروق لگن و کند شدن جریان خون در پاها است و این حالت بیشتر مواقعی که زن باردار دراز می کشد اتفاق می افتد. با تغییر وضعیت، جابجا کردن، خم کردن و مالش پاها با یک مایع چرب مانند روغن زیتون و همچنین گذاشتن کیسه آب گرم انقباض عضلات برطرف می شود. در درد شدید و طولانی عضلات پا بهتر است زن چند دقیقه در حالت سجده قرار گیرد.
انقباض عضلات پا در کمبود کلسیم، بعضی از ویتامین ها و نمک نیز اتفاق می افتد. بعضی ها کم شدن نمک را مخصوصاً در تابستان در اثر تعریق زیاد به وجود می آید عامل اصلی می دانند. البته در این مورد پزشک با تجویز کلسیم و ویتامین به صورت قرص، شربت آمپول این کمبود را جبران می نماید.
چون انقباضات عضلات پا در خواب بیشتر در موقعی که پاها دراز باشند اتفاق می افتد بنابراین برای جلوگیری از آن بهتر است که یک بالش بین پا و پای تخت گذاشته شود و یا بیمار در حالیکه ساق پا با ران زاویه کمتر از 150درجه را تشکیل می دهد بخوابد.
انقباض عضلات رحم معمولاً در موقع کار و فعالیت اتفاق می افتد و البته با کمی استراحت این انقباض برطرف می شود.

سردرد

سردرد در دوران بارداری شایع است و بیشتر در خانم های عینکی دیده می شود. تعویض عینک در این موارد به ندرت به رفع سردرد کمک می کند و معاینه چشم زودتر از موعد مقرر لازم نیست. زیرا سردرد بیشتر معلول خستگی بعد از کار روزانه و ناراحتی فکری است و بیشتر موارد با استراحت و مصرف مقدار کمی آسپرین برطرف می شود. البته نباید آسپرین را با شکم خالی و قبل از غذا خورد زیرا مخاط معده را تحریک می نماید. بالاخره یبوست مداوم نیز موجب سردرد می گردد.

خستگی و خواب آلودگی

در سه چهار ماه اول بارداری بسیاری از خانم های حامله از خستگی و خواب آلودگی شکایت دارند. این حالت در اوایل حاملگی طبیعی است زیرا بدن خود را با تغییرات مختلف دوران بارداری سازش داده و وظیفه گوناگون و متعددی را بر عهده می گیرد. برای مقابله با تغییرات دوران بارداری خواب شما زیاد می شود. به این ترتیب بیشتر استراحت می کنید. این حالت خواب آلودگی به تدریج با تعدیل و تطبیق فیزیکی و روحی شما با حاملگی کاهش می یابد. احساس خواب بیشتر در بعد از ظهرها اتفاق می افتد و یکی از نشانه های بارداری است. بهترین روش جلوگیری از خستگی دوران بارداری خواب منظم شبانه و بعد از ناهار است.

ورم قوزک پا

گاهی در دوران بارداری ورم جزئی در قوزک و ساق پا در هنگام عصر و شب مشاهده می شود. علت آن زیاد شدن فشار سیاهرگی است که گاهی در اثر زیاد ایستادن مداوم روی پاها ایجاد می شود ولی اغلب به علت فشار رحم به سیاهرگ های لگن ایجاد می شود. عامل مهم دیگر در پیدایش ورم قوزک پا، احتباس آب و نمک است. تورم مختصر قوزک پا در زنان باردار طبیعی بوده و بعد از زایمان از بین می ر ود. تورم بیش از حد قوزک و ساق پا و سایر قسمت های بدن در مسمومیت حاملگی مشاهده می شود.
بسیاری از زنان باردار بدون توجه به ورم قسمت های مختلف بدن به علت نرفتن انگشتر در دست و تنگ شدن کفش مراجعه می نمایند.
ورم مختصر قوزک پا مهم نیست و با استراحت و بالا نگه داشتن پاها و رژیم غذایی کم نمک برطرف می شود ولی تورم زیاد بدن همراه با فشار خون بالا، آلبومین در ادرار و سردرد شدید از علایم مسمومیت حاملگی هستند و باید به پزشک مراجعه نمود.

تنگی نفس

در نیمه دوم و به خصوص در سه ماه آخر بارداری با رشد جنین، رحم به دیافراگم فشار وارد آورده و آن را به طرف بالا می راند در نتیجه فضای قفسه سینه که محل باز و بسته شدن ریه ها است کاهش می یابد و زنان باردار احساس تنگی نفس می کنند. این تنگی نفس گاهی به صورت درد و فشار زیر دنده ها تظاهر می کند و با فعالیت و بالا رفتن از پله ها شدیدتر می شود.
در حاملگی بار اول که سر جنین در چند هفته آخر وارد لگن می شود بالای شکم خالی شده و فشار رحم حجاب حاجز ( دیافراگم) کاهش می یابد. در نتیجه فضای قفسه سینه افزایش یافته و تنفس مادر راحت تر می شود.
اگر زن باردار در حالت استراحت دچار تنگی نفس بشود حتماً باید تحت کنترل قرار گیرد زیرا تنگی نفس ممکن است به علت امراض قلبی یا ریوی باشد.

بی خوابی و کم خوابی

در اوایل حاملگی تمایل به خواب افزایش می یابد به طوری که در گذشته زنان باردار با زیاد شدن خواب وقوع حاملگی را حدس می زدند چند ماه آخر بارداری برعکس گاهی با بی خوابی همراه است. علل بی خوابی تنگی نفس، حرکت جنین در داخل رحم، گرفتگی عضلات پا و شکم، فکر و خیال و نگرانی مادر در مورد زایمان و بچه ای که باید به دنیا بیاید، است. کم خوابی و بی اشتهایی نیز از علل دیگر بی خوابی هستند.
قدم زدن در هوای آزاد، گرفتن دوش آب گرم بعد از آن و نوشیدن یک لیوان شیر گرم قبل از رفتن به بستر به بهتر خوابیدن کمک می کنند.
فعالیت روزانه، مطالعه قبل ازخواب، محیط خواب بی سر و صدا و خلوت، نخوردن چای و قهوه در شب بعد از غذا، گذاشتن چند بالش زیر سر و گرم کردن پاها با کیسه آب گرم نیز باعث سهولت در خوابیدن می شود.
بعضی از خانم های باردار در هفته های آخر حاملگی برای خوابیدن به داروهای تسکین دهنده و خواب آور نیاز دارند. استفاده خودسرانه از این داروها ممنوع می باشد.

ترشحات غیر طبیعی دستگاه تناسلی

در دوران بارداری پوشش مخاطی مهبل و فرج برای زایمان و خروج جنین آماده می شود. برای این کار مخاط مهبل ضخیم تر شده و قابلیت ارتجاعی آن افزایش می یابد. همزمان با این تغییرات در مهبل، ترشح غدد دهانه رحم نیز برای لغزنده کردن پوشش مخاطی مهبل افزایش می یابد. به این ترتیب ترشح سفید و چسبنده ای از مهبل اکثر زنان باردار خارج می شود، که در حالت طبیعی مزاحمتی ایجاد نمی کند مگر در مواردی که اولاً مقدار ترشح خیلی زیاد شود، ثانیاً بوی بد و متعفن آن زن باردار را ناراحت می کند، ثالثاً رنگ زرد چرکی یا قهوه ای داشته باشد و رابعاً پوست اطراف فرج و ران را تحریک کند.
ترشح غیر طبیعی زنان علل مختلفی دارد به عنوان مثال زخم دهانه ی رحم، عفونت رحم و لوله را می توان نام برد.
عامل عفونت ممکن است ویروس، میکروب، تریکومونا و قارچ باشد. عفونت تریکومونا و قارچ از همه شایع تر بوده و با هم علت 50% ترشحات غیر طبیعی زنان هستند.
عامل عفونت گاهی از خارج توسط نوارهای بهداشتی آلوده، آب آلوده استخر و دریا و یا مقاربت، وارد دستگاه تناسلی می شود و بعضی اوقات نیز به طور طبیعی در دستگاه تناسلی به صورت بی آزار وجود دارد و تا زمانی که بدن مقاومت دارد اشکالی به وجود نمی آورد ولی در بعضی موارد مانند بارداری که مقدار هورمون های زنانگی تغییر می کند و یا بعد از مصرف مقدار زیادی آنتی بیوتیک های قوی و بیماری های مزمن و طولانی که بدن ضعیف می شود، رشد و نمو کرده و باعث عفونت می شوند.
از روی نوع ترشح و شکایت بیمار می توان تا اندازه ای عامل عفونت را حدس زد. در عفونت ناشی از تریکومونا ترشح سفید مایل به زرد، آبکی و کف آلود بوده و با خارش شدید و قرمزی پوست اطراف فرج همراه است. در حالی که در عفونت قارچی ترشحات سفید رنگ، غلیظ و شبیه تکه های پنیر و با خارش همراه است.
تریکومونا به وسیله ی مقاربت منتقل می شود و در مجرای ادرای تناسلی مرد جای می گیرد ولی در مردان ناراحتی زیادی به وجود نمی آورد. لذا در بیشتر موارد فقط خانم ها درمان شده و آقایان از خوردن دارو شانه خالی می کنند. در نتیجه با مقاربت، زن دوباره توسط شوهر مبتلا می شود. بنابراین در عفونت تریکومونایی زن و شوهر باید همزمان درمان شوند.
استعداد زنان باردار به عفونت قارچ بسیار زیاد است. گاهی علیرغم درمان های دارویی مکررعفونت ادامه می یابد. در این موارد باید به بیمار اطمینان داد که بعد از زایمان می توان عفونت را به راحتی درمان و ریشه کن نمود.
ترشح غیر طبیعی گاهی در دختر بچه های خیلی کوچک دیده می شود. شایع ترین علت جسم خارجی است. درمان دارویی هیچ اثری نداشته و باید جسم خارجی را با بیهوش کردن بیمار از دستگاه تناسلی خارج نمود. علت دیگر ترشح غیر طبیعی دختر بچه ها عفونت سوزاکی است که به وسیله ی تماس با حوله یا ملحفه آلوده منتقل می شود.
کانون و عامل ایجاد عفونت باید مشخص نمود. این است که در زنان باردار در سه ماه اول بارداری استفاده از داروهای خوراکی برای درمان عفونت ممنوع است زیرا ممکن است از جفت گذشته و به جنین آسیب برساند. بنابراین باید از داروهای موضعی به صورت شیاف و کرم استفاده نمود. برعکس در ماه آخر بارداری به علت احتمال آسیب به کیسه آب از شیاف نباید استفاده نمود.
در زنان بارداری که زخم دهانه رحم دارند باید درمان را بعد از زایمان موکول کرد. برای درمان زخم از منجمد کردن دهانه ی رحم با کرایو سرجری استفاده می شود. این عمل بدون درد بوده و به راحتی یم توان آن را در مطب و بدون بیهوشی انجام داد. تنها ناراحتی بیمار این است که بعد از عمل حداکثر تا یک ماه ممکن است نسوج زخم منجمد شده به صورت ترشح خارج شود.
زخم دهانه رحم باید جدی تلقی شود زیرا نه تنها باعث اشاعه عفونت به سایر قسمت های مختلف دستگاه تناسلی می شود بلکه تشخیص سرطان دهانه رحم را نیز مشکل می سازد.

لکه بینی و خونریزی در دوران بارداری

در بعضی از خانم های باردار در یکی دو ماه اول در موعد مقرر برای قاعدگی یک دو روز لکه بینی و ترشحات خونی مختصر دیده می شود که مهم نیست ولی به هر حال باید استراحت نماید و با پزشک خود تماس بگیرند. خونریزی در سه ماه اول ممکن است به علت سقط جنین یا آبستنی خارج رحمی باشد.
خون و نسوج خارج شده از مهبل را باید جمع آوری نمود و به پزشک نشان داد. زیرا او با دیدن آن کامل یا ناقص بودن سقط را تشخیص داده و در مورد عمل جراحی تصمیم می گیرد.
در سه ماه آخر بارداری خونریزی و لکه بینی در جدا شدن قبل از موقع جفت و جفت سرراهی مشاهده می شود.
لکه بینی و خونریزی مختصر ناشی از زخم یا سرطان دهانه رحم نادر است ولی احتمال وقوع آن را همیشه به خاطر سپرد و حتماً در تمام موارد لکه بینی به پزشک متخصص مراجعه نمود.

تکرر ادرار

در ماه های اول حاملگی زن باردار چند بار در شب برای ادرار کردن از خواب بیدار می شود. البته در مدت روز هم تعداد دفعات ادرار کردن افزایش می یابد.
علت این امر تغییر در وضعیت رحم است زیرا مثانه در جلوی رحم قرار دارد و چون رحم به علت حاملگی بزرگ می شود بر روی مثانه فشار وارد آورده و احساس احتیاج به ادرار کردن به وجود می آید. در بعضی از موارد هر دفعه بیش از چند قطره ادرار خارج نمی شود.
تکرر ادرار بعد از چهار ماهگی به علت تغییر مکان رحم و خارج شدن آن از لگن و وارد شدن آن به داخل حفره شکم از بین می رود. در ماه آخر بارداری بعد از ورود سر جنین به داخل لگن دوباره ظرفیت مثانه کمتر از حد معمول می گردد و میل مفرط به ادرار کردن ظاهر می شود. در این زمان با سرفه، خنده بلند و پایین رفتن از پله ادرار بدون اختیار خارج می شود، به طوری که بعضی خانم ها در ماه آخر برای خیس نشدن از پد ( نوار بهداشتی) استفاده می کنند.
گاهی تکرر ادرار تشدید یافته و مزاحمت و مشکل بزرگی را به وجود می آورد. اگر میل به ادرار کردن شدید بوده و با احساس سوزش و سردرد همراه باشد بلافاصله باید به پزشک متخصص مراجعه نمایید. زیرا احتمال عفونت مثانه و مجاری ادرار در دوران بارداری بسیار زیاد است و در صورت عدم درمان ممکن است باعث زایمان زودرس بشود.

درد کمر

اکثر زنان چندزا و بعضی از خانم هایی که برای اولین بار حامله شده اند از درد کمر شکایت می کنند. درد کمر معلول شلی مفاصل ساکروایلیاک و کشش عضلات کمر است زیرا زن برای حفظ تعادل در دوران بارداری با بزرگی رحم و جلو آمدن شکم، شانه و پشت را به عقب خم می نماید. به این ترتیب وقتی که زن می ایستد این وضعیت سبب کاهش دائمی عضلات کمر می شود. با پوشیدن کفش پاشنه بلند خم شدن پشت و شانه به عقب و کشش عضلات کمر شدت می یابد. باید پاشنه کفش زنان باردار حداکثر از چهارسانتی متر تجاوز نکند.
در حالت های شدید از کرست و شکم بند بهداشتی می توان استفاده کرد. ماساژ و گرم کردن کمر با کیسه ی آب گرم باعث کاهش درد می شود. خوابیدن روی تخت چوبی نیز کمک می کند. جلوگیری از افزایش وزن بیش از حد و همچنین انجام ورزش هایی که باعث تقویت عضلات پشت می شوند نیز در پیشگیری از بروز کمر درد مفیدند.

خونریزی از بینی

خونریزی جزئی از بینی گاهگاهی در دوران بارداری مشاهده می شود. علت آن پر خون و متورم شدن بینی است و احتیاجی به درمان ندارد. زیرا مقدار خونریزی زیاد نیست.
معمولاً با فشار روی بینی خونریزی بند می آید. اگر خونریزی زیاد بوده و مداوم باشد برای بررسی امکان وجود زخم، پولیپ یا سایر علل خونریزی بینی باید توسط پزشک متخصص گوش و حلق و بینی معاینه شوید.

خارش پوست بدن

بعضی از خانم ها از خارش پوست بدن در دوران بارداری شکایت می کنند. خارش در بارداری علل گوناگون دارد. خارش ناحیه فرج و ران ها معلول تحریک حاصل از خروج مقدار زیادی ترشح زنانگی از مهبل در زنان مبتلا به عفونت دستگاه تناسلی است.
خارش پوست شکم و ران ها معمولاً علت واضحی نداشته و به نظر می رسد که نوعی حساسیت به حاملگی باشد زیرا بعد از زایمان از بین می رود.
خارش های موضعی مانند دست و پا ممکن است به علت حساسیت به جوراب یا دستکش نو باشد و خارش تمام بدن نیز معلول حساسیت به مواد غذایی بوده و معمولاً با کهیر پوست همراه است. غذاهایی که ایجاد حساسیت می کنند عبارتند از: گوجه فرنگی، توت فرنگی، تخم مرغ و انواع مختلف ماهی.
خارش پوست شکم و پستان ها در ثلث آخر بارداری معمولاً معلول کشش زیاد پوست این نواحی به علت رشد سریع شکم و پستان ها و یا به علت افزایش اسیدهای صفراوی است.
شستشو و حمام با آب گرم و پاشیدن پودرهای مخصوص بر روی نواحی مبتلا گاهی موثر واقع می شود.
در مواردی که خارش پوست مربوط به بیماری پوستی است باید با متخصص پوست مشاوره شود.

تغییرات پوست بدن

خطوط باریک قرمز رنگی بر روی پوست شکم و پستان ها در دوران بارداری ظاهر می شوند. این خطوط به علت اتساع و پارگی نسوج سطحی پوست به وجود آمده و خطرناک نیستند و بعد از زایمان به صورت خطوط سفید نقره ای برای همیشه باقی می مانند.
درمانی برای این لکه وجود ندارد ولی بعضی از متخصصین عقیده دارند که مالش پوست شکم یک روز در میان به مدت ده دقیقه با پمادهای ویتامینه تا اندازه ای از پیدایش این خطوط جلوگیری به عمل می آورد.
تغییری که در پوست به وجود آمده و بیشتر زنان باردار را ناراحت می کند لکه های پوستی مخصوصی است که در صورت و پستان ها ظاهر می شود این لکه های طبیعی بوده و مدتی بعد از زایمان محو می شود. درمانی برای برطرف کردن این لکه ها وجود ندارد و باید در دوران بارداری آن را تحمل نمود. این لکه ها در خانم های سبزه بیشتر ازکسانی که بلوند هستند دیده می شود و قرار گرفتن در آفتاب و تابش اشعه خورشید آن را تشدید می نماید.
منبع مقاله :
گنجی، مبین؛ پورفخاران، محمد؛ حجاران، مریم؛ (1391)، رموز طلایی بارداری موفق، قم: ابتکار دانش، چاپ ششم