محققان، شایعه ها را بر اساس شکل ظاهری، موضوع و انگیزه ها طبقه بندی کرده اند.
بایساو با توجه به معیار « زمان پخش و دوام شایعه » آن ها را به سه دسته زیر تقسیم می کند:
-شایعه های خزنده: شایعه هایی که به کندی حرکت می کنند. مردم به آهستگی و در گوشی آنها را برای یکدیگر نقل می کنند. این شایعه ها مدت زیادی طول می کشد تا به گوش همه برسند. شایعه ها علیه زمامدارانی که مردم از آن ها تنفر دارند از جمله ی این نوع شایعه هاست. - شایعه های خشونت بار: شایعه هایی که به دلیل ماهیت خشونت بارشان به سرعت گسترش می یابند و گروه وسیعی را در زمان کم تحت تأثیر قرار می دهند. شایعه ی پخش آنفلوآنزای مرغی در پارک پردیسان تهران از جمله ی این شایعه هاست. این شایعه ها به دلیل آن که بار هیجانی زیادی با خود دارند به یکباره جامعه را دچار هرج و مرج می کنند.
- شایعه های دلفینی یا فروشونده: شایعه هایی که برای مدتی سر بر می آورند و سپس به عمق فرو می روند تا زمان مناسب بعدی که شرایط برای بروزشان فراهم گردد. شایعه ی مسموم کردن چاه های آب بر اکثر جنگ ها در طول تاریخ از جمله ی این شایعه هاست.
گاه شایعه را بر اساس منشأ پیداش به سه نوع تقسیم بندی می کنند. در نوع اول به دنبال یک واقعه موج شایعه ها راه می افتد. در
این حالت در پی واقعه ای که چگونگی آن نامشخص است داستان هایی در می گیرد. به دنبال سقوط هواپیمایی که جعبه ی سیاه آن نیز پیدا نشد تا مدت ها انواعی از شایعه ها در مورد علت سانحه بر سر زبان ها بود.
پس از آن که شهرام جزایری متهم قدرتمند اقتصادی از زندان گریخت انواعی از شایعه ها پیرامون فرار او بر سر زبان ها افتاد.
نوع دوم شایعه ها در مورد نکته ای باریک و یا جزئیات و علائم اسرارآمیز است. این نوع شایعه ها در جامعه بسیار رواج دارند، زیرا اغلب افراد با نفوذ از حقیقت های کوچک و گاه قابل ارتباط شایعه ای را به وجود می آورند که به خصوص نوع عمداً برانگیخته شده ای آن در دنیای سیاست و بورس رایج است.
نوع سوم به طور عمده بر اساس تخیلات شکل می گیرند. داستان هایی خیالی که حتی خنده دار به نظر می رسند در شرایطی مورد توجه و اقبال قرار می گیرند. مثل شایعه ی تقسیم خرماهای آلوده به ویروس ایدز در امامزاده ها. این گونه شایعه ها در میان جوانان زیاد است.
گاه شایعه ها را بر اساس موضوع آنها تقسیم بندی می کنند: مثل شایعه های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، نظامی و امنیتی. یا در تقسیم بندی دیگر شایعه را با موضوع های امنیتی و اقتصادی به دو دسته طبقه بندی می کنند. میچل سن و مولی، شایعه ها را به 5 دسته تقسیم کرده اند:
1. شایعه های رویارویی: این گونه شایعه ها بر اساس یک یا چند میل
و آرزو ساخته و پرداخته می شوند.
2. شایعه های شیطانی: اینگونه شایعه ها ریشه در ترس و اضطراب سازندگان و نشردهندگان آنها دارند.
3. شایعه های سبقت جویانه: این گونه شایعه ها بیانگر تمایل گروهی از افراد جامعه برای نشان دادن برتری خود است.
4. شایعه های پرخاشگرانه.
5. شایعه های جنسی.
از دیگر انواع طبقه بندی شایعه ها بر اساس موضوع را می توان در تقسیم بندی ایروینگ جست:
1. شایعه های وحشت، نفرت و مرگ: این نوع شایعه ها به طور عمده به هنگام وقوع حوادث غیر مترقبه و جنگ رواج می یابند.
2. شایعه های مربوط به اسراف و خوش گذرانی زمامداران: در هنگام گرانی، تورم و کمبود مواد غذایی، به ویژه زمان وقوع حوادث دردناک، شایعه ی خوش گذرانی و حیف و میل اموال عمومی توسط متولیان امور، به سر زبان ها می افتد و به سرعت منتشر می شود.
3. شایعه های دزدی و اختلاس: شایعه ی دزدی های کلان، اغلب در هنگام بحرانهای سیاسی و اجتماعی پدید می آید و موجی از نارضایتی عمومی را دامن می زند.
4. شایعه های بی کفایتی مدیران: در زمان وقوع بحران، وجود مدیرانی کارآمد و با کفایت می تواند آتش کینه ها، ترس ها و نفرت ها را خاموش کند و بذر امید و اتحاد و یکپارچگی را میان بحران زدگان
بپراکند. لیکن، هر نوع قصور در این زمینه، شکل گیری شایعه هایی در خصوص مدیران ( نظیر بی سوادی، کم هوشی و دست و پا چلفتی بودن آنان ) را در پی خواهد داشت. این شایعه ها فرایند حل بحران را با مشکل مواجه می سازند.
5. شایعه های احساسات ضددولتی: در بسیاری کشورها، مردم احساسات و دیدگاه های ضد حکومتی خود را غیرمستقیم و در قالب طنز و کنایه و شایعه، ابراز می دارند.
منبع مقاله :
آتش پور، سید حمید؛ (1388)، اعتیاد به کار( روان شناسی معتادین به کار )، تهران: نشر قطره، چاپ اول 