تغذیه درمانی در التیام زخم ها (۲)

آرژنین:
 

آرژنین اسید آمینه ای است که در شرایط عادی ضروری محسوب نمی شود، ولی تحت شرایط استرس به یک اسید آمینه ضروری تبدیل می گردد. ثابت شده است که در حیوانات در حال رشد نسبت به حیوانات بالغ آرژنین بیشتری مورد نیاز می باشد. در حیوانات در حال رشد آرژنین بیشتر برای سنتز پروتئین های بافت پیوندی مصرف می شود. در حیوانات مجروح هم افزایش آرژنین جهت افزایش سنتز بافت پیوندی مورد استفاده قرار می گیرد. کمبود آرژنین باعث کاهش قدرت تجمع یافتن کلاژن در زخم می گردد و افزودن 1 درصد مکمل آرژنین به رژیم موش های زخمی باعث افزایش قابل توجه قدرت ترمیم زخم و سنتز کلاژن می گردد.

آرژنین و عملکرد سیستم ایمنی:
 

آرژنین اثر مهمی بر عملکرد سلول های ایمنی بدن از نوع T دارد. از طرفی لنفوسیت های T هم برای افزایش ضریب بهبودی زخم ضروری می باشند. آرژنین همچنین باعث کاهش اثر بازدارنده جراحت و زخم بر عملکرد سلول های Tمی شود. در افراد سالم آرژنین باعث افزایش فعالیت میتوژنیک لنفوسیت ها شده و از این طریق بر افزایش روند بهبودی تاثیر گذار است.

ویتامین های گروه B و بهبود زخم
 

ویتامین های این گروه مولکول های آلی می باشند که در مواد غذایی وجود دارند و در بدن تولید نشده و از طریق غذا وارد بدن می گردند. این ویتامین ها تاثیرات فراوانی در روند بهبود زخم دارند. همچنین عملکردهای کوآنزیمی آنها در متابولسیم انرژی و پروتئین و سیستم ایمنی شناخته شده می باشد. روند بهبود زخم به دریافت کافی ویتامین های گروه B وابسته است.

ویتامین B1 (تیامین):
 

تیامین برای تبدیل گلوکز به پیرووات با کمک کوآنزیم NAD لازم می با شد. تیامین پیروفسفات نقش اساسی در متابولسیم انرژی دارد. کمبود ویتامین B منجر به کاهش قدرت کششی زخم و تاخیر در روند بهبودی می گردد.

ویتامین B2 (ریبوفلاوین):
 

ریبوفلاوین نقش مهمی در متابولسیم پروتئین به دلیل تاثیر ویژه در انتقال الکترون دارد و ثابت شده است که در موش های دچار کمبود ریبوفلاوین روند بهبود زخم به تاخیر افتاده و با افزودن ریبوفلاوین به رژیم موش ها این تاخیر جبران شده است.

ویتامین B5 (اسیدپانتوتنیک):
 

اسیدپانتونیک باعث افزایش سنتز کلاژن و افزایش پیوندهای عرضی کلاژن می گردد. ثابت شده است که فیبروبلاست ها در تشکیل کلاژن نقش دارند. از طرفی اسیدپانتوتنیک هم در مهاجرت فیبروبلاست ها، تکثیر و سنتز پروتئین موثر است، بنابراین وجود آن به میزان کافی در بدن برای افزایش ضریب بهبودی زخم ضروری است.

ویتامین B6:
 

این ویتامین در واکنش های ایمنی نقش دارد و از این طریق بر روند بهبود زخم تاثیر گذار است.

ویتامین های محلول در چربی:
 

ویتامینA:
 

ویتامین A از جنبه های دارویی در بسیاری از فرایندهای التهابی و بیماری های پوستی نقش دارد و مطالعات بسیاری تاکید کننده نقش ویتامین A در درمان زخم های باز می باشند. فرایندهای موثر در روند بهبود زخم که نیاز به این ویتامین دارند شامل رشد سلول های اپی تلیال، سنتز گلیکوپروتئین ها و پروتئوگلیکان ها، ایمنی سلولی و واکنش های التهابی می باشند.
این ویتامین همچنین اثر معکوس ضدالتهابی استروئیدها را بر روند بهبود زخم خنثی می سازد. همچنین مکمل های ویتامین A باعث افزایش سنتر کلاژن می شوند و باعث تسریع رشد فیبروبلاست ها و افزایش تعداد رسپتورهای فیبروبلاست ها می گردند. استفاده از 1000 واحد در روز مکمل ویتامین A قبل از انجام اعمال جراحی باعث افزایش بهبودی زخم بعد از عمل می گردد. همچنین ثابت شده است که استفاده از 25000- 10000 واحد ویتامین A در روز برای بیماران مبتلا به سوختگی های شدید روند بهبودی را افزایش می دهد.

ویتامین E:
 

این ویتامین دارای نقش های متابولیکی بسیاری در بدن می باشد،از جمله تاثیر بر سیستم ایمنی و پاسخ های التهابی، چسبندگی پلاکت ها، انتقال لیپوپروتئین ها، متابولسیم پروتئین و اسیدنوکلئیک و تولید هورمون ها. همچنین باعث آزادسازی سلنیوم و حفاظت ویتامین A در برابر تجزیه شدن در بدن می شود. نقش ویتامین E در روند بهبود زخم هنوز بحث انگیز است. ویتامین E باعث کاهش تخریب های زخم از طریق جلوگیری از آزادسازی رادیکال های آزاد می شود. همچنین باعث تسهیل روند بهبود زخم از طریق بهبود واکنش ایمنی می گردد. رادیکال های آزاد از بهبودی زخم جلوگیری می کنند و ثابت شده است که کلاژن تحت تاثیر رادیکال های هیدروکسیل دناتوره می گردد. در واقع رادیکال های آزاد باعث تغییر شکل کلاژن می شوند.

ویتامین K:
 

هنوز نقش این ویتامین در روند بهبود زخم به اثبات نرسیده است و نیاز به بررسی های بیشتری دارد.

ویتامین C و بهبود زخم:
 

کمبود ویتامین C باعث خشکی و شکنندگی زخم های بهبود یافته قبلی می گردد. همچنین کمبود دریافت آن باعث تاخیر روند بهبودی می گردد. 1000 میلی گرم مکمل ویتامین C در روز باعث کاهش 40 درصدی زمان بهبودی زخم می گردد و استفاده از 2000 میلی گرم در روز ویتامین Cباعث کاهش 50 درصدی زمان بهبودی زخم می گردد. ثابت شده است که دریافت مکمل های این ویتامین به میزان 500- 1500 میلی گرم در روز برای بیماران دچار سوختگی بسیار مفید می باشد. از طرفی ویتامین C بر سیستم ایمنی تاثیر گذار بوده و باعث افزایش عملکرد سیستم ایمنی می گردد. همچنین خاصیت ضد میکروبی آن هم بر سرعت بهبودی تاثیر گذار بوده و در جمع آوری رادیکال های آزاد تاثیر فراوانی دارد، بنابراین در مراحل اولیه بهبود زخم در جراحات ناشی از سوختگی بسیار موثر خواهد بود.
به دلیل تاثیر مستقیم اسیدآسکوربیک بر سنتز کلاژن، وضعیت آنتی اکسیدانی و تعدیل سیستم ایمنی یک مکمل مناسب برای بهبودی زخم می باشد، به همین دلیل توصیه شده است در زخم های سطحی از 1000- 500 میلی گرم در روز و در زخم های عمیق تر مانند سوختگی ها از 2- 1 گرم در روز ویتامین C استفاده شود.

عناصر جزئی و بهبود زخم:
 

نقش سوء تغذیه و تاثیر آن در فرایند بهبود زخم واضح می باشد. مخصوصا افراد سالخورده به دلیل عدم توانایی حرکت و ضعف عضلانی نمود بیشتری دارد. علاوه بر آن دریافت ناکافی مواد غذایی و مشکلات جذبی بر بدتر شدن شرایط می افراید، بنابراین لزوم استفاده از یک رژیم غذایی متعادل در کاهش عوارض ناشی از زخم ها و سوختگی ها روشن است.
عناصر جزئی معمولا به طورمستقیم بر بهبودی زخم تاثیری ندارند، ولی به عنوان کوفاکتور آنزیم های ضروری جهت هموستازی و بهبود زخم عمل می نمایند. مس، روی و آهن ارتباط نزدیک تری با بهبودی زخم دارند و عناصر کروم، ید، منگنز، مولیبدن و سلنیوم در درجه دوم اهمیت می باشند.

آهن:
 

این عنصر برای هیدروکسیلاسیون پرولین و لیزین مورد نیاز می باشد و کمبود آن باعث بدی عملکرد تولید کلاژن می گردد. از طرفی به عنوان بخشی از سیستم انتقال اکسیژن بر بهبودی زخم تاثیر گذار است.

روی:
 

عنصر روی نقش مهمی در سیستم ایمنی از پوست گرفته تا تنظیم عملکرد لنفوسیت ها، نوتروفیل ها و سلول های کشنده طبیعی دارد و کمبود آن باعث افزایش حساسیت فرد در برابر پاتوژن های گوناگون می گردد. روی کوفاکتور DNA و RNA پلی مراز می باشد، بنابراین در سنتز DNA و پروتئین و همچنین تکثیر سلولی نقش دارد. کمبود روی باعث به تاخیر افتادن فرایندهای ضروری بهبود زخم می گردد. سطح کمتر از mg/ml 100 باعث تاخیر بهبودی زخم می گردد. کمبود روی باعث تخریب سلول های اپیدرمی و ضایعات پوستی می گردد. همچنین باعث کاهش غلظت لنفوسیت ها و کاهش عملکرد لنفوسیت های T و B می گردد. در شرایط کمبود روی تکثیر فیبروبلاست ها و کلاژن کاهش یافته و باعث کاهش کشش زخم و تاخیر در اپیتلیزاسیون می گردد. از طرفی کمبود روی باعث کاهش ایمنی سلولی و هورمونی شده و زخم را در برابر عفونت هم مستعد می سازد که خود این امر هم بر طولانی شدن زمان بهبودی زخم می افزاید.

مس:
 

عنصر مس نقش حیاتی زیادی در بدن ایفا می کند، برای مثال برای اتصال آهن به هموگلوبین ضروری است و در فعالیت بسیاری از آنزیم ها نقش اساسی دارد. همچنین اثرات فیزیولوژیکی آن شامل کاهش رادیکال های آزاد، آمین های بیوژن و کلسترول می باشد و در سنتز الاستین، کلاژن و هورمون های تیروئیدی هم نقش دارد. کوفاکتور مورد نیاز برای سیتوکروم اکسیداز و آنتی اکسیدان سوپر اکسید دیسموتاز می باشد.
لیزیل اکسید از آنزیمی است که به مس به عنوان یک کوفاکتور کلیدی نیاز دارد. این آنزیم باعث تقویت چارچوب کلاژن می گردد.

کروم:
 

کروم نقش ویژه ای در بهبود زخم دارد. کروم می تواند باعث تغییر واکنش ایمنی از طریق تحریک سیستم ایمنی یا توقف فرایند های ایمنی گردد که این اثر آن در لنفوسیت های T و B، ماکروفاژها و تولید سیتوکین ها به اثبات رسیده است. به دلیل تاثیر ویژه آن در متابولسیم گلوکز و انسولین در جلوگیری از عفونت و بهبود زخم در افراد دیابتی بسیار موثر است.

نتیجه گیری:
 

استفاده از یک رژیم غذایی متعادل و استفاده از تمام گروه های غذایی مورد نیاز علاوه بر تامین انرژی مورد نیاز برای انجام فعالیت های حیاتی بدن تامین کننده نیازمندی های مواردی چون فرایندهای بهبود زخم و حفظ ایمنی و سلامت عمومی بدن خواهد بود.

منبع: دنیای تغذیه 97