از دست دادن دندان ها مشکلی است که انسان از دیرباز با آن دست به گریبان بوده و به روش های مختلف سعی کرده است با جایگزین کردن دندان های از دست رفته، زیبایی و توانایی جویدن را بازیابد. امروزه با افزایش آگاهی مردم در مورد بهداشت دهان و دندان و همچنین پیشرفت و توسعه مراقبت های دندانپزشکی، افراد سعی در حفظ دندان های طبیعی خود دارند. ولی باز هم ممکن است دندان ها به دلیل پوسیدگی یا بیماری های پیشرفته لثه از بین بروند. برای جایگزینی دندان های از دست رفته (یک دندان، چند دندان و حتی همه دندان ها)روش های گوناگونی وجود دارد. دانش پروتزهای دندانی (prothodontics) شاخه ای از دندانپزشکی است که به این امر می پردازد.
1ـ روش معمول برای جایگزینی تعداد محدودی دندان(یک یا دو دندان)استفاده از پروتز ثابت به شکل بریج(bridge)است . در این روش، دندان های مجاور فضای بی دندانی تراش داده شده و روکش (کراون)بر روی آنهاگذاشته می شود؛ به طوری که دندان جایگزین نیز متصل به این روکش هاست(شکل 1). بدین ترتیب دندان های مجاور فضای بی دندانی، بار دندان از دست رفته را نیز به دوش می کشند.
2ـ اگر تعداد بیشتری دندان از دست رفته باشد، دیگر دندان های موجود به تنهایی قادر به تحمل بار دندان های از دست رفته نیستند. در چنین حالتی پروتز متحرک پارسیل، روش خوبی برای جایگزینی دندان ها خواهد بود. این پروتز علاوه بر تکیه به دندان های موجود، به واسطه اجزای فلزی خاص، به بافت های دهانی نیز تکیه می کند(شکل 2).
3-در صورتی که همه دندان های طبیعی از دست رفته باشند، روش درمانی، استفاده از پروتز متحرک کامل یا دست دندان مصنوعی است که کاملا بر بافت های دهانی تکیه دارد(شکل 3). غالبا بیماران استفاده کننده از این نوع پروتز از گیر کم و حرکت دندان های فک پایین در هنگام صحبت کردن یا غذا خوردن شکایت دارند.
فردی که از پروتز متحرک، اعم از پارسیل یا کامل استفاده می کند، باید پس از غذا خوردن آن را از دهان خارج کرده و تمیز کند. همچنین برای استراحت بافت های زیرین، این نوع پروتزها باید شب ها از دهان خارج شوند که این برای خیلی ها خوشایند نیست. روش های مذکور، راه های معمول پروتزی هستند که سال هاست مورد استفاده قرار می گیرند. جایگزینی دندان های از دست رفته فرایندی عموما پرهزینه است؛ پس با رعایت اصول ساده بهداشت دهان و دندان و مراجعه دوره ای به دندانپزشک تا حد امکان از دندان های طبیعی خود محافظت کنید.
ایمپلنت های دندانی
با ابداع و گسترش ایمپلنت دندانی (Dental implant) افق نوینی به روی جایگزینی دندان های از دست رفته گشوده شد. در این روش، ایمپلنت که وسیله پیچ مانندی از جنس تیتانیوم است، داخل استخوان فک کار گذاشته می شود که نقش ریشه دندان را ایفا می کند. این مرحله از درمان معمولا جراحی ساده ای است که تحت بی حسی موضعی انجام می شود. در مرحله بعدی مجموعه ای شامل اباتمنت (Abutment)و کراون که نقش تاج دندان را دارد، بر روی ایمپلنت قرار می گیرد. فاصله زمانی بین مرحله اول و دوم، بسته به شرایط هر بیمار متفاوت خواهد بود. اگر برای جایگزینی تعداد محدودی دندان از ایمپلنت استفاده شود، دیگر نیازی به تراش و روکش دندان های مجاور فضای بی دندانی نیست. با استفاده از ایمپلنت برای جایگزینی تعداد بیشتر دندان های از دست رفته، نیاز به پروتز متحرک پارسیل منتفی است. همان گون که در ابتدا نیز اشاره شد، پروتزهای متحرک به دلیل لزوم خارج کردن آنها به منظور استراحت بافت های زیرین، برای خیلی ها خوشایند نیست. برای افراد کاملا بی دندان دو طرح درمان ایمپلنت وجود دارد. یکی اینکه تعداد بیشتری ایمپلنت در استخوان فکین گذاشته شود و بر روی آن پروتز ثابت به شکل روکش و بریج قرار گیرد که این وضعیت ایده ال است. ولی گاهی اوقات وضعیت استخوان برای قرار دادن تعداد زیادی ایمپلنت مناسب نیست که در این حالت طرح دوم درمان انجام می شود؛ بدین ترتیب که تعداد محدودی ایمپلنت (2تا4عدد)در هر فک تعبیه شده و پروتز متحرک کامل با استفاده از مکانیسم های خاصی موسوم به اََتَچمنت (attachment)به ایمپلنت ها متصل می گردد.
مزیت این نوع پروتز متحرک، گیر خوب و کاهش حرکت آن به دلیل اتصال به ایمپلنت است که راحتی بیشتری برای بیمار فراهم می کند. جایگزینی دندان های از دست رفته توسط ایمپلنت عموما پرهزینه تر از روش های معمول است؛ لذا توصیه می شود با رعایت اصول ساده بهداشت دهان و دندان و همچنین مراجعه منظم و دوره ای به دندانپزشک تا حد امکان از دندان های طبیعی خود محافظت کنید.
منبع:نشریه ی دنیای سلامت، شماره ی 53.
/ج
