مدرسه پریزاد

این مدرسه متعلق به دوره تیموری است، بانی آن زن نیکوکار و ندیمه گوهرشاد آغا ـ همسر شاهرخ میرزا ـ می باشد که این مدرسه را به سال 823 هـ.ق احداث کرده است. این مدرسه داخل مجموعه اماکن حرم مطهّر امام رضا (ع) قرار دارد، و در حال حاضر از آن به عنوان یک یادگار تاریخی ـ اسلامی محافظت می شود.
فریزرـ جهانگرد انگلیسی ـ درباره این بنا می نویسد:
مدرسه پریزاد خانم که بنای کوچکی است، این زن از ندیمه های گوهرشاد آغاست و در همان وقت که خانم او مسجد گوهرشاد را می ساخت او نیز این مدرسه را بنا کرد و موقوفه برای آن قرار داد. بیست تا سی نفر طلبه در این مدرسه سکنی دارند.
همانند دیگر بناهای دوره تیموری این بنای تاریخی نیز دارای چهار ایوان است و در دو طبقه، شامل بیست و دو حجره ساخته شده است. هر حجره، دارای ایوانچه ای کوچک است که به کاشی های کتیبه دار آراسته شده اند. صحن حیاط بنا بسیار کوچک است و بی نظمی هایی در وضعیت فضاهای درونی بنا بخصوص برخی حجره ها دیده می شود که احتمالاً به خاطر بازسازی های سالهای بعد است.
برنارد اکین ـ باستان شناس انگلیسی ـ در این باره می نویسد:
نماهای داخلی همگی به طور گسترده ای تجدید بنا شده اند. صحن کوچک حیاط مدرسه همراه با ساختمانهای بلند اطراف آن احساس ترس ناشی از مکانهای بسته را در فرد برمی نگیزد.
تمام قسمت های نمای داخل حیاط بخصوص پیشانی ایوانها و سردر ورودی با انواع کاشی های معرق و گچبری های زیبا پوشش داده شده است. از قسمتهای نفیس مدرسه، سردر ورودی و دو سمت درِ ورودی است که با چهار تابلوی نفیس کاشی و آجر به صورت معقلی آرایش شده است.
بر سردر مدرسه با خط ثلث زرد رنگ زیبایی بر زمینه کاشی معرق لاجوری به تعمیر این بنا در دوره صفوی و پس از آن اشاره شده است.
اولین تعمیر در زمان شاه سلیمان توسط نجف قلی خان ـ بیگلربیگی قندهار ـ در سال 1091 ق انجام شده است.
تعمیر دوم به سال 1345 ـ 1346 ش که توسط اداره اوقاف خراسان انجام شده…
و آخرین تعمیر توسط آستان قدس رضوی پس از پیروزی انقلاب اسلامی صورت گرفت که منجر به بازسازی کلی بنا به علت فرسودگی بیش از حد آن شد.
این مدرسه بنابر وقفنامه مفصل باقی مانده، املاک و مستغلات فراوانی داشته که برخی از آنها به علت نوسازی ها و تغییرات کلی بافتِ قدیمی مشهد از بین رفته است.
از شرایط مهم واقف این است که مدرسه منحصراً وقف اولاد بانی و طلبه های زایر امام رضا(ع) شده است و هیچ کس غیر از این دو گروه حق استفاده از آن را ندارند.
قسمتی از موقوفات مدرسه عبارتند از: « دوازده سهم از میاه مزرعه ادک؛ تمامی کلی مزرعه چشمه اسلامیه، تمامی کل دوازده سهم مزرعه جرمق، مزار خواجه ربیع با تمام متعلقات آن و … ».
هم اکنون این مدرسه که زمانی در حاشیه بازار زنجیر ـ یکی از بازارهای مهم مشهد قرار داشت، در مجموعه اماکن و بیوتات حرم مطهر جنب کفشداری دارالولایه قرار گرفته است.