تعریف واژه بابامنیر در لغت نامه دهخدا
بابامنیر.[ م ُ ] (اِخ ) دهی از دهستان ماهور و میلاتی بخش خشت شهرستان کازرون 79 هزارگزی شمال باختری کنار تخته دامنه ٔ شمالی کوه بزان . کوهستانی گرمسیر و مالاریائی . سکنه ٔ آن 374 تن . آب آن از چشمه ٔ شیرین و محصول آن غلات و تنباکو و شغل اهالی زراعت و قالی بافی است و راه مالرو دارد. (فرهنگ جغرافیائی ایران جلد 7). قصبه ٔ ناحیه ٔ ماهور میلاتی از ولایت قشقائی فارس بمسافت سی و هشت فرسخ از شیراز دور افتاده . (فارسنامه ٔ ناصری ).
امام زاده بابامنیر :این پیر بزرگوار شیخ عارفی بود که متجاوز از 700 سال قبل به دیار ماهور امده ودر کوه بزان دو کیلومتری روستای بابامنیر در محلی موسوم به چله گاه رحل اقامت افکنده و به اعتکاف و ریاضت پرداخته است ودر داخل قطعه سنگ منفرد ونسبتاً بزرگی که درون ان به ارتفاع قریب به یک متر حفاری گردیده وجای سکونت یک نفر را دارد وبه برد بابامنیر مشهور است و هم اکنون موجود است زندگی می نموده است . حسب تحقیقات سازمان میراث فرهنگی فارس بنای مدفن و گنبد این پیر بزرگوار به شکل مخروطی وپلکانی مدرج و دندانه است واحتمال به قریب یقین مربوط به دوره صفویه است که در دورهای بعد تعمیراتی برروی ان انجام گرفته است .ارتفاع گنبد تقریباً 15متر و بنا از مصالح سنگ و گچ به ابعاد 19.5*19.9 ساخته شده واز نظر پلان شباهت زیادی به چهار طاقهای ساسانی دارد.
ماهور کجاست ؟
ماهور در فرهنگ لغات به معانی گوناگون آمده گاهی گل ماهور –زمانی دستگاه ماهور در موسیقی که شعبه نهم از بیست و چهار شعبه موسیقی قدیم است و چندی به سرزمین خشک و بی آب و تپه و تلالی که به صورت پیوسته در دامنه کوه ها پدید آمد.
تعبیر و تفسیر شده است که معنی اخیر نام با مسمای منطقه ماهور میلاتی است . زیرا که به مقدار زیاد کوه و تل دامنه و بیغوله ی بی آب و آبادانی در آن یافت می شود اما پروردگار بزرگ در جای جای این برهوت وسیع وکم سکنه معادن با ارزش نفت – گچ – فسفات – گوگرد و مس قرار داده که هنوز به جز قسمتی از نفت وگچ استخراج نشده و گنجینه ای است غنی برای آیندگان .
شناخت جغرافیایی
بخش ماهور میلاتی یکی از بخشهای شهرستان نورآباد ممسنی در شمال غربی استان فارس می باشد که بین عرض های جغرافیایی 29 درجه ، 41 دقیقه ، 47 ثانیه و 30 درجه ، 13 دقیقه ، 20 ثانیه شمالی و طول های جغرافیایی 50 درجه ، 37 دقیقه ، 12ثانیه و 51 درجه ، 31 دقیقه ، 32 ثانیه شرقی قرار دارد . بخش ماهور میلاتی که در تاریخ 24/10/1340 خورشیدی به عنوان بخش تاسیس گردیده است و با وسعت 2883 کیلومتر مربع 40% مساحت شهرستان ممسنی را تشکیل می دهد .مرکز بخش روستای بابامنیر است که در فاصله 49 کیلومتری شهر نور آباد مرکز شهرستان ممسنی و در فاصله 156 کیلومتری بندر گناوه قرار دارد .این بخش از شمال با استان کهگیلویه و بویر احمد با حدود 77 کیلومتر مرز مشترک از سمت مشرق و جنوب با استان بوشهر با حدود 90 کیلومتر مرز مشترک از سمت جنوب غربی با شهرستان کازرون با حدود 32 کیلومتر مرز مشترک و از سمت غرب با بخش مرکزی شهرستان ممسنی با حدود 61 کیلومتر مرز مشترک همسایه می باشد و بیش ترین اراضی منطقه به صورت تپه ماهور میباشند و دشت نوان و هفت دشت بالا و پایین و میشان مناطق مسطح منطقه را تشکیل می دهند . منطقه از نظر تقسیم بندی جغرافیایی در مرز محدوده آب و هوای گرم و خشک و محدوده آب و هوای مدیترانه ای قرار گرفته است . از لحاظ زمین شناسی در ناحیه ی چین خوردگی های زاگرس قرار گرفته و مربوط به دوران سوم زمین شناسی می باشد. و عمده تشکیلات زمین شناسی منطقه شامل تشکیلات گچی متشکل از لایه های گچ ، نمک و انواع مارن های سیلیسی و آهکی است که از تشکیلات گچی اثر نا مطلوبی روی آب های منطقه دارد . اکثر قسمت های منطقه جزء چین خوردگی آلپین بوده که در دوره های سوم زمین شناسی به وقوع پیوسته و از سلسله جبال هایی که به وجود آوردن سلسله جبال زاگرس است . مرتفع ترین قله این بخش درا به ارتفاع 1706 متر از سطح آب های آزاد است که حد فاصل مرز دو دهستان ماهور و میشان می باشد و پست ترین نقطه بخش با حدود 160 متر ارتفاع از سطح آب های آزاد در شرق بخش ماهور و در مسیر ارتباطی به طرف بندر گناوه در خط مرزی دو استان فارس و بوشهر قرار دارد .منطقه دارای زمستان خنک و تابستان های بسیار گرم می باشد . متوسط درجه حرارت سالیانه 25/19 درجه سانتی گراد و حد اکثر مطلق درجه ی حرارت 47 درجه سانتی گراد و حداقل آن 5/3- درجه سانتی گراد می باشد . بخش ماهور میلاتی را با توجه به وسعت منطقه و توزیع جمعیت و شرایط توپوگرافی می توان به چند ناحیه اصلی : 1. بابامنیر 2. برم سیاه 3. بید خل 4.کلاتون 5 . بید خل تقسیم کرد .رودهایی که در بخش ماهور جریان دارند که اغلب از ارتفاعات آن سرچشمه میگیرند عبارتند از : 1. رودخانه شور 2. رود سلبیز 3.روخانه سیاه 4. رود بابامنیر و آب های سطحی پیر سرخ ، قوچ قوس، هفت قنات و کوه سیاه را تقسیم کرد.
جمعیت ماهور میلاتی
بخش ماهور میلاتی به مساحت 2883 کیلومتر مربع بر اساس آخرین سرشماری جمعیتی بالغ بر 8158 نفر بوده و که 4024 نفر از آن مرد و 4134 نفر زن می باشد و تراکم جمعیتی منطقه تقریبا سه نفر در هر کیلو متر مربع است . از آن جا که بخش ماهور میلاتی قشلاق زمستانی عشایر کوچ رو ی ترک زبان قشقایی است جمعیت آن در زمستان ها و اوایل بهار که عشایر از شهرستان های سپیدان ، اقلید ، آباده ، شهرضا ،نورآباد ، کازرون ، قائمیه و دیگر نقاط برای کشت اراضی خویش و غالباً به منظور امور دام داری به این منطقه مهاجرت می نمایند بیشتر از تعداد فوق و بالغ بر 25000 نفر می باشد .این بخش دارای دو دهستان زیر می باشد :
1.دهستان ماهور به مرکزیت بابامنیر به مساحت 1169 کیلومتر و جمعیتی بالغ بر 5380 نفر در شرق بخش که سربند ماهور گفته می شود .
2.دهستان میشان به مرکزیت میشان علیا به مساحت 1714 کیلومتر و جمعیتی بالغ بر 2778 نفر در غرب بخش که زیر بند ماهور گفته می شود .
مرکز بخش روستای بابامنیر است با جمعیت 1994 نفر مدفن عارف و زاهد شیخ منیر الدین می باشد و قدمت تاریخی 700ساله در دامنه ی کوه بزان قرار دارد . و دارای چشمه سارها و باغ ها و آب و هوایی در زمستان دلچسب و در تابستان قابل تحمل می باشد.وجه تسمیه بابامنیر با عنایت به این که در گوشه ی نام عرفا را با پیشوند بابا ذکر کرده اند به مناسبت وجود مقبره ی شیخ منیر الدین در این روستا می باشد
اماکن متبرکه ماهور میلاتی
1.امام زاده بابامنیر :این پیر بزرگوار شیخ عارفی بود که متجاوز از 700 سال قبل به دیار ماهور امده ودر کوه بزان دو کیلومتری روستای بابامنیر در محلی موسوم به چله گاه رحل اقامت افکنده و به اعتکاف و ریاضت پرداخته است ودر داخل قطعه سنگ منفرد ونسبتاً بزرگی که درون ان به ارتفاع قریب به یک متر حفاری گردیده وجای سکونت یک نفر را دارد وبه برد بابامنیر مشهور است و هم اکنون موجود است زندگی می نموده است . حسب تحقیقات سازمان میراث فرهنگی فارس بنای مدفن و گنبد این پیر بزرگوار به شکل مخروطی وپلکانی مدرج و دندانه است واحتمال به قریب یقین مربوط به دوره صفویه است که در دورهای بعد تعمیراتی برروی ان انجام گرفته است .ارتفاع گنبد تقریباً 15متر و بنا از مصالح سنگ و گچ به ابعاد 19.5*19.9 ساخته شده واز نظر پلان شباهت زیادی به چهار طاقهای ساسانی دارد.
2. امام زاده حسن قاضی در فاصله 22 کیلومتری بید کرز و در فاصله 3 کیلومتری شمال شرقی روستای صفر بیگ دو بقعه متصل به هم دیده میشود شکل به ظاهر گنبدی ان به شیوه معماری اسلامی باز سازی شده است . ارامگاه حسن قاضی در بقعه اول می باشد که ضریحی چوپی دارد و ایاتی از کلام الله بر ان منقوش است ودر ارامگاه دوم هم پسر حسن قاضی است.
3. امام زاده جمال کرز وشاهزاده محمود در روستای جمال کرز در جنوب بید کرز وبه فاصله چهار کیلومتری ان بناهای این مجموعه که در مجاورت هم ساخته شده اند و با توجه به فرم بناها ومعماری مربوط به دوره صفویه می باشد ومصالح ساختمانی ان از سنگ و گچ است که از نظر فرم شباهت زیادی به بقعه حسن قاضی دارد .
4.امامزاده بی بی حنان در سه کیلومتری بابامنیر قراردارد.
5. امامزاده پیر شهید واقع در بید کرز.
6. امام زاده شاه تسلیم واقع در روستای شاه تسلیم با فاصله 103 کیلومتری نوراباد.
7. امام زاده شاه ابوطالب واقع درروستای چاه انجیر بفاصله129 کیلومتری نوراباد
8.امام زاده سید حسین شیر لنگ واقع درروستای نزاع با فاصله 35 کیلومتری روستای بابامنیر.
معاریف و مشاهیر ماهور میلاتی
در مورد مشاهیر و معاریف منطقه ماهور میلاتی در مقاله محققانه آقای هاشم احمدی می خوانیم ؛ پس از فتح شهر توج در قرون اولیه اسلامی و از آن جائی که این شهر مکان و پایگاهی در صدر اسلام گردیده بود علما و دانشمندان بزرگی از آنجا برخاسته و به عنوان پرچم داران علم و معرفت به موعظه و ارشاد مردم می پرداختند .با سیری در قرون اول تا چهارم و بنا به روایات یاقوت حموی در معجم البلدان بزرگ مردانی از این ناحیه برخاسته اند . که همگی اهل فضل و دانش بودند . اسامی 17 نفر از این مشاهیر در کتب معتبر ثبت گردیده است که عبارتند از :
1-عبد الله بن محمد هارون توزی که شاگرد ابن عبده و اصمعی و ابن زید بوده ، در محضر آنان علوم زمانه را یاد گرفته و کتاب سیبویه را در محضر بزرگ ابن عمر الجرمی آموخته است وی تا سال 238 قمری در شهر توز به موعظه و ارشاد مردم مشغول بوده و در این تاریخ وفات نموده است .
2-ابوبکر محمد توزی استادی هوشیار و پرهیزگار از اهل سنت و جماعت بوده وی علاوه بر ارشاد مردم در منطقه کوره شاپور در شیراز امامت جمعه را هم بر عهده داشته و در سال 384 هجری وفات نموده است .
3-زبیر بن عبد الله توزی ساکن بیشاپور بوده وی هم مدتی در توز سکونت داشته و از راویان حدیث غدیر است که در سال 370 هجری وفات نموده است .
دیگر مشاهیر که فقط اسامی آنان در کتب درج گردیده و از وضعیت زندگی آنان اطلاعی در دست نیست عبارتند از
4-ابو خوص عمر ابن موسی توزی 2-ابوالحسن احمد بن علی توزی 3-محمد ابن داود توزی 4-ابو یعقوب اسحق 5.عمر ابن داود توزی 6.ابوالقاسم عبد الله
جالب توجه این است که این مشاهیر همگی به دنبال نامشان پسوند توزی داشته و منسوب به شهر توز شهر باستانی ماهور میلاتی می باشد که حکایت از رونق علم و دانش و فقه و کلام و دیگر علوم اسلامی در سده های اول تا چهارم هجری در این منطقه دارد.
مناظر دیدنی بخش ماهور میلاتی
1.آبشار بابامنیر یا طوف چله گاه: در 2 کیلو متری بابامنیر که از ارتفاعات کوه بزان جاری است . منظره عمومی کوه بزان با ارتفاع بیش از 1600 متر از سطح آب های آزاد که پوشیده از درختان انبوه و کهن بلوط و بنه وبادام وحشی است .
2.چشمه ی بزرگ بید خل :این چشمه با آب بسیار فراوان و گوارا و مناظر زیبا و دل انگیز اطراف خود و درختان و مرکبات شاهکاری است از زیبایی های طبیعت در 75 کیلومتری بابامنیر واقع است و فاصله ی آن تا رودخانه ی زهره 1 کیلومتر است .
3.دریاچه ی برم شور: به طول تقریبی 3 کیلومتر و به عرض حدود 500 متر در 30 کیلومتری غرب بابامنیر واقع است . در سال های اخیر در این دریاچه ماهی پرورش می دهند منظر زیبای دریاچه به خصوص در اسفند ماه و اوایل بهار دل انگیز است .
4 . کوه سیاه :که در گذشته گله های بز و پازن و قوچ کوهی و کبک و تیهو در آن جا فراوان بوده و متاسفانه بر اثر شکار های بی رویه نژاد این گله و طیور به انقراض می رود .
5.کوه آخوند و مرتع و کشتزار تنگ کله گاوی:در نزدیکی روستای میشان که مناظر زیبای آن در بهمن ماه و اسفند و فروردین می تواند الهام بخش هر طبیعت دوست باشد .
