اصفهان محور توسعه خود را بر گردشگری گذاشته است. پیش از این مسوولان گردشگری این استان اعلام کرده بودند آمار گردشگران خارجی در استان از سال 1391 تا آخر 1394، چهار برابر شده است. از‌این‌رو به نظر می‌رسد این هدف‌گذاری می‌تواند کمک‌کننده باشد. اغلب گردشگران خارجی که به ایران می‌آیند، شهر اصفهان را نیز به‌عنوان یکی از مقاصد خود هدف‌گذاری می‌کنند. این موضوع مسوولان شهری را نیز برآن داشته تا تمام توان خود را برای توسعه گردشگری و زیرساخت‌های دیگر به کار بگیرند. مهدی جمالی‌نژاد شهردار این شهر تاریخی در گفت‌وگویی با «دنیای اقتصاد»، از اقداماتی در حوزه‌های مختلف گفته که راه را برای گردشگری داخلی و ورودی هموار می‌کند.
جناب جمالی‌نژاد، این روزها شما در شهرداری اصفهان از گفتمان خلاق، شهر دانش‌محور، شهر هوشمند و مباحثی مانند آن حرف می‌زنید. منظور از این مفاهیم چیست و چگونه می‌تواند به توسعه شهر کمک کند؟
اگر شهر اصفهان و ویژگی‌هایش را نشناسیم، راه را اشتباه می‌رویم. در این شهر ما به توسعه نیاز داریم، اما توسعه باید پایدار باشد؛ توسعه‌ای که آیندگان از آن تجلیل کنند نه اینکه روندی مثل توسعه صنایع در چند دهه گذشته را در پیش بگیریم. اصفهان یک شهر اسطوره‌ای، یک شهر-موزه و یک کهن‌شهر است. اولین کاری که در این راستا کردم طرح مقوله‌ای به نام گفتمان‌سازی و گفتمان‌پروری بود که می‌تواند در تمام حوزه‌های مدیریت شهری تسری یابد. این گفتمان‌ها مخصوص اصفهان نیست و در کل کشور قابل تعمیم است. امروزه اقتدار شهرها و کشورها تنها بر اساس قدرت‌های خدادادی مثل نفت، دسترسی به آب‌های آزاد، منابع طبیعی، حیات وحش یا بر اساس منابع اکتسابی مانند قدرت هسته‌ای، فناوری‌های نانو و ساخت تسهیلات نظامی نیست، بلکه قدرتی که از دو قدرت قبلی باارزش‌تر است، قدرت گفتمانی است. اگر شهری همه آن قدرت‌ها را داشته باشد اما قدرت گفتمانی نداشته باشد، موفق نیست. برای اولین‌بار در بین شهرداران کشور از یک گفتمان جدید پرده‌برداری کردم و گفتم یک گام جلوتر بیایید و رویکرد دانشی از خود بروز دهید، به شهرهای دانش‌محور، دانش‌مبنا و دانش‌پایه بدل شوید. در چنین شهری جنس همه کارها عوض می‌شود. دیگر کارخانه ذوب‌آهن، پلی اکریل، فولاد، پالایشگاه و… افتخار محسوب نمی‌شود؛ بلکه صنایع باید به صنایع دانش‌بنیان تبدیل شوند. در چنین شهری هنرمندان، نخبگان، کارآفرینان، فن‌آفرینان، کارگاه‌های صنایع‌دستی، گالری‌ها، فرهنگسراها، سازماندهی گروه‌های نوآور، بحث‌های آینده‌نگری، آینده‌پژوهی، خلاقیت و نوآوری موضوع و مبنای اصلی خواهد بود.
صحبت از گفتمان قطعا نیازمند ابزارهایی برای اجرا است. ابزارها و بازوهای اجرایی شما در این مسیر چیست؟
در ابتدای تحویل گرفتن این مسوولیت، دو پست مهم را ابلاغ و دو مرکز را برای اولین بار در کشور راه‌اندازی کردم. یکی مرکز خلاقیت و نوآوری شهرداری اصفهان که مرکز تولید ایده است و یکی هم مرکز فناوری‌های نوین شهری که ایده‌ها را به فناوری‌های شهری تبدیل می‌کند و این دو در واقع موتور محرکه جریان‌سازی علمی در شهرداری محسوب می‌شوند. ایده‌های نو در شورایی به نام شورای سیاست‌گذاری شهرداری بررسی می‌شود. امروز اکثر معاونت‌ها و مدیریت‌های شهرداری، مدیران مرکز خلاقیت را دعوت می‌کنند و ایده‌های نو به دست می‌آورند. برای تسری دانش در بدنه شهرداری و شهر همچنین از شخصیت‌هایی چون دکتر نامور مطلق، شعیری و علی عباسی استفاده کردیم. حالا در واقع من جرقه را زده‌ام اما قرار نیست تمام‌کننده باشم. همه باید کمک کنند تا این مساله نهادینه شود. نکته جالب این است که امروز رساله‌های دکتری و ارشد به سمت موضوعاتی چون شهر خلاق و رویکرد دانش‌محور شهرها حرکت کرده است.
در حال حاضر، منبع درآمد پایدار شهری برای شهرداری اصفهان چیست؟
ما سعی کردیم از طریق پروژه‌های مشارکتی، این نیاز را برآورده کنیم. سقف منبع درآمدی مثل دریافت عوارض نوسازی در اصفهان، سالانه حدود 220 میلیارد تومان است و این در صورتی است که همه شهروندان این عوارض را پرداخت کنند؛ اما در حال حاضر دریافت ما از این منبع فقط10 تا 15 میلیارد تومان شده که یکی از دلایلش، بی‌اعتمادی مردم است. از طرف دیگر، جذب سرمایه‌گذار در اصفهان به مراتب از شهرهای دیگر دشوارتر است. در اصفهان، محدودیت‌های خاص میراثی وجود دارد؛ طرح جامع ارتفاعات هست و کنار رودخانه نمی‌شود از ارتفاع خاصی بیشتر مجوز داد. اگر این محدودیت‌ها وجود نداشت، بودجه ما 01 برابر بیشتر بود. کمااینکه ابتدای خیابان شمس‌آبادی روبه‌روی سی و سه پل، زمین وسیعی وجود دارد که در یکی از بهترین نقاط اصفهان قرار دارد و متعلق به شهرداری هم هست اما ساخته نمی‌شود؛ چراکه محدودیت ارتفاع دارد. همچنین در مرکزی‌ترین نقطه اصفهان به دولت‌خانه صفوی برمی‌خوریم. بنابراین باید به فکر درآمدهای دیگری بود. در این زمینه سه برابر 01سال اخیر، سرمایه‌گذاری در قالب پروژه‌های مشارکتی ایجاد کردیم.در حال حاضر 62 پروژه مشارکتی در جریان است و 150 قرارداد مشارکتی تحویل شده که در زمینه‌هایی مانند ارزش افزوده شهری، گردشگری، سلامت، حوزه تفریح و ورزش، فرهنگ، انرژی‌های نو و تجدیدپذیر، محیط زیست و… اتفاقات خوبی را در اصفهان رقم خواهد زد.
به‌عنوان شهردار اصفهان قائل به طرح تفصیلی هستید؟ نکات مثبت توسعه‌ای این طرح از دیدگاه شما چیست؟
صد در صد؛ ما برای اولین‌بار در بین کلان شهرها طرح تفصیلی را روی سایت قرار داده و به صورت شفاف به نظرخواهی گذاشتیم؛ در صورتی که در دیگر شهرها این یک موضوع محرمانه است. همه می‌توانند از طرح تفصیلی نسخه چاپی بگیرند، ارتفاع، کاربری و عقب‌نشینی‌ها را ببینند. در همین حال، در برنامه‌های توسعه کشور مباحث مطرح می‌شود اما عملیاتی نمی‌شود. یک ایراد بسیار مهم این است که وقتی از بُعد کلان ملی به مسائل اقتصادی شهرها نگاه می‌کنیم، می‌بینیم نظام برنامه‌ریزی کشور در هر دوره از کل به جزء است. جمعی در تهران می‌نشینند، برای همه شهرها و روستاهای کشور و در واقع برای 1260 شهرداری برنامه‌ریزی می‌کنند و تصمیم می‌گیرند؛ این در حالی است که هر کدام از شهرهای ما مختصات خاص خودشان را دارد. به نظر من برنامه‌های توسعه باید از شهرها و روستاها شروع شود. شهرها بر اساس مزیت نسبی، برنامه‌هایشان را تدوین کنند و نظام برنامه‌ریزی کشور از به هم پیوستن این برنامه‌ها به وجود بیاید. این مبنا از سال 2008 در بسیاری از کشورهای جهان اجرا شده و دارد اتفاق می‌افتد. در کشورهای دیگر وقتی شهرداران گزارش ارائه می‌دهند، اعلام می‌کنند که سرانه درآمد شهروندان را چه اندازه بالا برده‌اند و از ساخت و سازهایشان نمی‌گویند. شهردار از GDP صحبت می‌کند و اینکه شهر چه میزان تولید ناخالص دارد. ما در ایام نوروز تبلیغ می‌کنیم مسافر به اصفهان بیاید و درآمد به سمت شهر سرازیر شود ولی این درآمد به مدیریت شهری نمی‌رسد؛ چون هزینه‌ای چند‌برابری برای این کار صورت گرفته است، اما از آنجا که حضور گردشگر درآمد سرانه شهروندان را بالا می‌برد، این کار را انجام می‌دهیم. در جهان خود شهرها متولی اقتصاد شهری هستند؛ در حالی که در ایران این طور نیست و شهردار از درآمد اقتصادی شهر خبر ندارد.
این موضوع در مواجهه با هیات‌های خارجی متعددی که به دفتر شما می‌آیند، چگونه حل می‌شود؟ چون آنها قطعا از این شاخص‌ها سوال می‌کنند و اگر پاسخ نگیرند در واقع حضوری فرمالیته داشته‌اند.
من فکر می‌کنم ما هنوز ادبیات جذب سرمایه‌گذاری خارجی و بخش خصوصی را بلد نیستیم. در اصفهان اقداماتی مثل ساخت آکواریوم با سرمایه‌گذاری ترکیه یا شهر رویاها با سرمایه‌گذاری چین انجام شد اما واقعیت این است که سرمایه‌گذار خارجی را به اینجا آوردن کار بسیار سختی است؛ به خصوص که این حضور با مسائل سیاسی هم گره می‌خورد. ما زمینه را فراهم کردیم. سرمایه‌گذار ترک آکواریوم می‌گفت در شهر خودم استانبول، این قدر راحت نمی‌توانستم با شهرداری کار کنم که اینجا در اصفهان توانستم. بنابراین ما آماده هستیم و فقط کمی به تمرین بیشتر نیاز داریم. همچنین نیازمند آشنایی با زبان تجارت بین‌المللی نیز هستیم. به این ترتیب، ابتدا باید سرمایه‌گذارهای اصفهان را جذب کنیم که از اصفهان نروند، بعد سرمایه‌گذارهای کشوری و در نهایت سرمایه‌گذارهای بین‌المللی.
