تشخیص پیش از لانه‌گزینی جنین (۱)

تحریریه پزشک امروز

می دانیم افزایش سن مادر و همچنین وجود بیماری‌های ژنتیکی در زوج‌های در معرض خطر می‌تواند باعث افزایش خطر بروز ناهنجاری‌های کروموزومی در نوزاد شود. سابقا از روش‌های تشخیص ژنتیکی قبل از تولد موسوم به PND برای بررسی ناهنجاری‌های کروموزومی جنین قبل از تولد استفاده می‌شد.

اما در صورت تشخیص ناهنجاری در جنین، تصمیم گرفتن در مورد سقط جنین برای زوج بسیار مشکل بود و صدمات جسمی و روانی  را برای آنها در پی داشت. اکنون با استفاده از روش‌های تشخیص ژنتیکی پیش از لانه گزینی موسوم به PGD می‌توان از بروز این مشکلات جلوگیری کرد.

روشPGD

شانزده الی هیجده ساعت بعد از انجام لقاح، ‌تخمک‌ها را از نظر لقاح ارزیابی می‌کنند و آن دسته که دارای دو پیش هسته هستند را کشت می‌دهند سپس در روز سوم هنگامی که جنین در مرحله 6 تا 8 سلولی است یک یا دو بلاستومر را جدا و ارزیابی می‌کنند.

موفقیت درمان در کنار PGD و با استفاده از این روش جدید به چند دلیل افزایش می‌یابد:

1)جنین انتخاب شده جنین سالمی است.

2) از شکل گیری و تولد کودکان با ناهنجاری‌های ژنتیکی جلوگیری می‌شود.

3) برای برداشتن بلاستومر یا سلول‌های جنینی ناگزیر سوراخی در کمربند جنینی یا زونا ایجاد می‌شود که این مجرا می‌تواند مبدأ لانه گزینی بهتر جنین در رحم باشد.

موارد کاربرد PGD

پاره ای از موارد کاربرد PGD به شرح زیر است:

1)بیمارانی که بیش از 3 بار عمل IVF یا میکرواینجکشن انجام داده‌اند،‌ اما منجر به حاملگی نشده است.

2)‌ هنگامی که سن خانم بیش از 35 سال باشد.

3) مواقعی که ناهنجاری‌های ساختاری مانند ترانس لوکیشن (جابه جا شدن قطعات کروموزومی)‌ در آزمایش کاریوتایپ زوجین وجود دارد.

4)‌در سقط‌های مکرر که عوامل دیگری برای سقط وجود نداشته است.

5) تشخیص جنسیت در بیماری‌هایی مانند هموفیلی که وابسته به جنس است و بروز آن به خصوص در پسران بیشتر از دختران است.

6) بیماری‌های تک ژنی مانند تالاسمی که ممکن است در نوزاد بروز کند.

روش‌های درمان ناباروری

میکرواینجکشن یا تزریق اسپرم داخل تخمک(ICSI)

موارد کاربرد: عمدتا ‌در مواردی به کار می‌رود که اسپرم مرد از نظر تعداد، تحرک و یا شکل کیفیت لازم را ندارد. در بعضی موارد هم که چندین مورد عمل IVF انجام شده و به نتیجه نرسیده است از عمل میکرواینجکشن استفاده می‌شود.

مراحل انجام عمل

به طور کلی در این روش، یک اسپرم در محیط آزمایشگاه داخل یک تخمک تزریق می‌شود که به دنبال آن لقاح و تقسیم سلولی صورت می‌گیرد و جنین تشکیل می‌شود. میکرواینجکشن نیز مانند IVF شامل چند مرحله تحریک تخمدان،‌ تخمک گیری، تزریق اسپرم داخل تخمک و لقاح و انتقال جنین است. در مرحله اول برای تحریک تخمدان‌ها، از داروهای هورمونی استفاده می‌شود. تزریق عضلانی آمپول HMG تخمدان‌ها را برای رشد فولیکول تحریک می‌کند و تزریق عضلانی آمپول HCG باعث بلوغ تخمک‌ها و انجام تخمک گذاری می‌شود. در مرحله دوم عمل تخمک گیری با یکی از دو روش لاپاراسکوپی یا با مشاهدات سونوگرافی از طریق واژینال امکان پذیر است که در پژوهشکده رویان این کار با استفاده از روش دوم انجام می‌گیرد.

در روش دوم نیازی به بیهوشی نیست و با یک بیهوشی کوتاه مدت یا بی‌حسی موضعی قابل انجام است. با استفاده از دستگاه سونوگرافی پزشک فولیکول‌ها را مشاهده می‌کند و با سوزن‌های مخصوص مایع فولیکولی همراه با تخمک کشیده می‌شودکه به این عمل اصطلاحا پانکچر می‌گویند. در مرحله سوم ابتدا سلول‌های دور تخمک به کمک آنزیم جدا می‌شود سپس اسپرم به داخل تخمک تزریق می‌شود.

در عمل میکرواینجکشن نیز برای افزایش درصد موفقیت چندین تخمک لقاح می‌یابد لذا تعداد جنین‌های تشکیل یافته زیاد است که اگر این جنین‌ها کیفیت مطلوبی داشته باشند تعدادی از آنها با صلاحدید زوج منجمد و نگهداری می‌شوند تا در صورت نیاز برای بارداری‌های بعدی از این جنین‌ها استفاده شود.

در مرحله چهارم و پایانی نیز نیازی بیهوشی عمومی نیست. جنین به وسیله یک کاتتر به داخل رحم منتقل می‌شود و یکی دو ساعت بعد از انتقال جنین بیمار مرخص می‌شود.

مزایا و محدودیت‌های این عمل

یکی از مزایای میکرواینجکشن این است که حتی اگر یک اسپرم سالم از مرد وجود داشته باشد این عمل قابل انجام است. مزیت دیگر میکرواینجکشن این است که اگر بیمار فاقد لوله‌های رحمی باشد نیز مشکلی در انجام این عمل به وجود نمی‌آید. اما محدودیت میکرواینجکشن آن است که میزان بارداری در زنان بالای 40 سال به علت پایین بودن کیفیت تخمک‌های زن کاهش می‌یابد.

اقدامات قبل از عمل

بعد از آزمایش‌های روتین،‌ آزمایش هورمونی و ویزیت زوج توسط متخصصان، در صورتی که روش درمانی ICSI پیشنهاد شود مراحل زیر طی می‌شود:

1)روز دوم یا سوم قاعدگی برای بررسی وضعیت تخمدان‌ها و رحم سونوگرافی انجام می‌شود.

2)‌بعد از انجام سونوگرافی با نظر متخصص دارو جهت تحریک تخمک گذاری تجویز می‌شود.

3)‌طی مرحله مصرف دارو پنج الی شش نوبت سونوگرافی براساس میزان واکنش تخمدان‌ها انجام می‌شود.

4)‌زمانی که فولیکول‌ها به اندازه مناسب می‌رسد داروی HCG تزریق می‌شود و بیمار آماده عمل تخمک‌گیری می‌شود.

5) حدود 36 ساعت بعد از تزریق HCG و هم زمان با دریافت نمونه اسپرم از مرد، عمل لقاح درون آزمایشگاه انجام می‌شود...

برای خواندن بخش دوم- تشخیص پیش از لانه‌گزینی جنین- اینجا کلیک کنید.

برای خواندن بخش سوم- تشخیص پیش از لانه‌گزینی جنین- اینجا کلیک کنید.