گاهی پیش می‌آید هنگام سفرهای خارجی با تور، با افراد «راهنمانما» روبرو می‌شوید که نه تنها اطلاعات دقیقی از جاذبه‌های کشور مقصد ندارند، بلکه مسافر را به دردسر و خرج اضافی می‌اندازند و در برخی موارد نیز با معضل اخلاقی نیز مواجهند.
به گزارش ایسنا، تعداد ایرانی‌هایی که همزمان با آغاز فصل سفرهای تابستانی در کشورهای همسایه به عنوان راهنمای گردشگری درحال کار هستند، هر سال رو به افزایش است، چرا که به نسبت، قانون کشورهای اروپایی در این‌باره محدودتر و سختگیرانه‌تر است. معمولا در این کشورها تور ملزم است از راهنمای بومی و محلیِ مقصد استفاده کند و نقش راهنمای ایرانی معمولا به عنوان سرپرست گروه تعریف شده است.
اما اوضاع در کشورهای همجوار و همسایه اندکی متفاوت‌تر است، زمانی ترکیه، مهم‌ترین پایگاه فعالیت راهنماهای رسمی و غیررسمی ایران بود که در بیشتر مواقع نیز مسافر از نوع برخورد غیرحرفه‌ای آن‌ها شکایت داشت، اما به دلیل ناآگاهی معمولا پیگیری خاصی درباره‌ی آن‌ها صورت نمی‌گرفت. برخی مسافرانی که با تور به جنوب ترکیه و یا استانبول سفر کرده‌اند، پیش آمده با افرادی مواجه شوند که قرار بوده راهنمای تور باشند، اما هیچ‌وقت در تور حاضر نبوده‌اند و یا مسؤولیتی در قبال مسافر احساس نکرده‌اند و یا به نحوی سعی کرده‌اند کسری حقوق خود را از طریق مسافر جبران کنند.
با تقویت کشورهایی مثل گرجستان، ارمنستان و آذربایجان از سوی گردشگران ایرانی، اکنون همان روند ترکیه درحال تکرار است؛ استفاده از ایرانی‌هایی که معمولا جواز کار ندارند و یا اگر هم محدودیت کار در کشور مقصد نداشته باشند، راهنمای رسمی و قانونی گردشگری نیستند. هرچند این بین هستند افرادی که رسما راهنمای سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هستند و به صورت قانونی در کشور مقصد فعالیت می‌کنند و گردشگر هم از همراهی، حمایت و اطلاعات آن‌ها رضایت کامل دارد.
اما از آنجا که تورهای خارجی در کانونی فرای مرزها کشور اتفاق می‌افتند و معمولا از مدار کنترل مراجع و متولی گردشگری خارج‌اند، این پرسش‌ها پیش می‌آید که آیا شرط و قانونی برای اعزام راهنمای گردشگری به خارج از کشور وجود دارد و اگر تخلفی در این‌باره رخ دهد، چه سازمانی مرجع رسیدگی به آن است و تکلیف مسافر با فرد راهنمانما و یا راهنمای بدون مسؤولیت در مقصد خارجی، چیست؟
ولی تیموری ـ مدیر کل نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری ـ در این‌باره به ایسنا تاکید می‌کند: طبق قانون در تمام تورهای گردشگری الزاما باید از راهنما استفاده شود و چون راهنما بخشی از خدمات تور و سفر به شمار می‌آید، بنابراین درصورت نارضایتی باید از آژانس مجری سفر و ارائه دهنده آن خدمات، شکایت شود.
او توضیح می‌دهد: بسته‌ی سفر شامل اقامت، پذیرایی، حمل و نقل، برنامه سفر، راهنما، ویزا، بیمه و سایر خدمات است که توسط آژانس آماده می‌شود، بنابراین اگر در کیفیت خدمات مشکلی پیش آید، آژانس مربوطه باید جوابگو باشد، همان آژانسی که طرف قرارداد مسافر است، چون نسبت به تامین خدمات که راهنما نیز جزئی از آن است، تعهد دارد.
تیموری در عین حال به محدودیت‌های قانونی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در برابر قوانین و استاندارد کشور مقصد اشاره می‌کند و می‌گوید: در داخل کشور الزام بر استفاده از راهنمای ایرانی در تورهای داخلی و یا ورودی است، برای این الزام، قانون هم وجود دارد، در آیین‌نامه راهنمایان و دستورالعمل‌های موجود صراحتا به این موضوع اشاره شده است، همانطور که در بیشتر کشورها این قانون وجود دارد، اما درباره استفاده از راهنما در تورهای خارجی، با محدودیت‌های قانونی روبرو هستیم، چرا که ما نمی‌توانیم به استانداردهای کشور دیگری ایراد بگیریم.
وی اضافه می‌کند: با این حال در بخشنامه‌ای که اخیرا برای سفرهای تابستانی به دفاتر خدمات مسافرتی فرستاده‌ایم، مشخص کرده‌ایم در هر گشتی حضور فردی به عنوان راهنما، الزامی است. تشکل‌های گردشگری را نیز متقاعد کردیم سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از نظر مقررات رایج دنیا حقی بر دخالت در کشور مقصد ندارد و نمی‌تواند آژانس را مجبور کند حتما از “راهنمای ایرانی” در تورهای خروجی استفاده کند، چون ممکن است مقررات کشور مقصد این اجازه را ندهد، اما در هر حال نباید این خدمات را از بسته سفر حذف کند.
او تاکید می‌کند: ما در معاونت گردشگری پکیج‌های سفر را کنترل می‌کنیم، اما وقتی آژانس در خدماتش قید می‌کند از راهنما بومی یا محلی کشور مقصد استفاده خواهد کرد، ما دچار محدودیت می‌شویم، چون سازمان ما که نمی‌تواند روی راهنمای کشور دیگر نظارت کند. اما به هر حال اگر مسافر در همین تور با مشکل روبرو شد و یا از راهنمای تعیین شده گله‌مند بود باید از آژانس مربوطه شکایت کند، در این شرایط است که سازمان ما می تواند با آژانس بدتعهد، برخورد کند. همانطور که به شکایت‌های مربوط به گشت، هتل و حمل و نقل رسیدگی می‌کند.
مدیرکل نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری درباره‌ی اینکه چرا با توجه به مشکلات متعدد و متنوعی که در تورهای گردشگری خارج کشور در حال بروز است، برای رفع این خلاء قانونی تدبیری نمی‌شود، می‌گوید: خلاء قانونی وجود ندارد، بلکه محدودیت وجود دارد. در واقع ما کدهای اخلاق گردشگری و استاندارد کشور مقصد را باید رعایت کنیم، مثلا ورود به این موضوع که چرا در سفر خارجی از راهنمای کارت‌دار و متعهد ایرانی استفاده نشده، در حوزه اختیار و وظایف ما نیست.
وی اما این توضیح را می‌دهد که در تور ورودی و داخلی قضیه متفاوت است، این الزام صراحتا مشخص شده که از “راهنمای ایرانی” باید استفاده شود، صرف نظر از اینکه حتی گروه گردشگران را سرپرست یا تورلید خارجی همراهی کند، در چنین شرایطی اگر آژانس از راهنمای ایرانی استفاده نکند، تخلف کرده است و مطابق آیین‌نامه متناظر، به ترتیب این چنین برخورد می‌شود؛ تذکر کتبی در مرحله نخست، تعلیق یک تا سه ماهه، تعلیق سه تا شش ماهه و نهایتا لغو مجوز آژانس در صورت تکرار و مداومت.
او سپس می‌گوید: اگر راهنماهای گردشگری با چنین مواردی از سوی آژانس‌های ایرانی مواجه شدند، می‌توانند به اداره‌های استانی شکایت کنند و اگر موضوع در آن اداره‌ها مسکوت مانده و پیگیری نشده، می‌توانند به این دفتر اطلاع دهند، چرا که از جانب کمیسیون عالی رسیدگی به تخلفات و شکایات گردشگری می‌توانم رسیدگی به آن شکایت را از استان مربوطه درخواست کنم.
مدیر کل نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری اضافه می‌کند: تا کنون شکایت مکتوب و مستندی از آژانس‌های متخلفی که در تورهای ورودی و یا داخلی از راهنمای رسمی ایرانی استفاده نکرده‌اند به دست ما نرسیده، ممکن است استان‌ها چنین شکایت‌هایی را داشته باشد و به مرکز منتقل نکرده باشد.
تیموری همچنین یادآور می‌شود: راهنماهای گردشگری نیز اگر با بدتعهدی آژانسی روبرو شدند در صورت ارائه مستندات محکم می‌توانند پیگیر شکایت خود باشند. آژانس گردشگری موظف است پاسخگوی تعهدات و نقایصی که ایجاد کرده باشد.
