هدف از زندگی و هدف از خلقت انسان را بطور ساده و مختصر با بهره گیری از قران و روایات توضیح دهید؟

بدون شک هر فرد عاقل و حکیمى که کارى انجام میدهد هدفى براى آن در نظر دارد، و از آنجا که خداوند از همه عالمتر و حکیمتر است، بلکه با هیچ کس قابل مقایسه نیست این سؤال پیش می ‏آید که او چرا انسان را آفرید؟ آیا کمبودى داشت که با آفرینش انسان بر طرف می‏شد؟ آیا نیازى داشته که ما را براى پاسخگویى به آن آفریده است؟ در حالى که می‏دانیم وجود او از هر جهت کامل و بى نهایت در بى نهایت است و غنى بالذات. پس طبق مقدمه اول باید قبول کنیم که او هدفى داشته، و طبق مقدمه دوم باید بپذیریم که هدف او از آفرینش انسان چیزى نیست که بازگشت به ذات پاکش کند. نتیجتا باید این هدف را در بیرون ذات او جستجو کرد، هدفى که به خود مخلوقات بازمىیگردد، و مایه کمال خود آنها است.(1) در آیات قرآن تعبیرهاى مختلفى در باره هدف آفرینش انسان شده است که آنها را ذکر می نماییم: 1- « وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ»(2) و جنّ و انس را نیافریدم جز براى آنکه مرا بپرستند. این آیه تنها روى مساله عبودیت و بندگى تکیه می‏کند، و با صراحت تمام آن را به عنوان هدف نهایى آفرینش جن و انسان معرفى مینماید. 2- «الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا»(3)؛ او کسى است که مرگ و زندگى را آفرید تا شما را آزمایش کند کدامین نفر بهتر عمل می‏کنید. در اینجا مساله آزمایش و امتحان انسانها از نظر حسن عمل به عنوان یک هدف معرفى شده است. 3- «اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ یَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَیْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِکُلِّ شَیْ‏ءٍ عِلْماً»(4): خداوند کسى است که هفت آسمان را آفریده و از زمین نیز مانند آن خلق کرده است، فرمان او در میان آنها نازل مى‏شود تا بدانید خداوند بر هر چیز توانا است، و علم او به همه موجودات احاطه دارد. و در اینجا " علم و آگاهى از قدرت و علم خداوند" به عنوان هدفى براى آفرینش آسمانها و زمین (و آنچه در آنها است که شامل انسان هم می شود) ذکر شده است. 4- «وَ لَوْ شاءَ رَبُّکَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً واحِدَةً وَ لا یَزالُونَ مُخْتَلِفِینَ إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّکَ وَ لِذلِکَ خَلَقَهُمْ»(5)؛ اگر پروردگارت مى‏خواست همه مردم را امت واحده (و بدون هیچگونه اختلاف) قرار مى‏داد، ولى آنها همواره مختلفند مگر آنچه پروردگارت رحم کند، و براى همین (رحمت) آنها را آفریده است. بر طبق این آیه رحمت الهى هدف اصلى آفرینش انسان است. اندکى تامل در مفهوم این آیات، و آنچه مشابه آن است، نشان مى‏دهد که هیچ تضاد و اختلافى در میان آنها نیست، در واقع بعضى هدف مقدماتى، بعضى متوسط و بعضى هدف نهایى‏اند و بعضى نتیجه آن. هدف اصلى همان" عبودیت" است و مساله " علم و دانش" و" امتحان و آزمایش" اهدافى هستند که در مسیر عبودیت قرار مى‏گیرند، و" رحمت واسعه خداوند" نتیجه این عبودیت است. به این ترتیب روشن مى‏شود که ما همه براى عبادت پروردگار آفریده شده‏ایم، اما مهم این است که بدانیم حقیقت" عبادت" چیست؟ عبودیت کامل آن است که انسان جز به معبود واقعى یعنى کمال مطلق نیندیشد، جز در راه او گام بر ندارد، و هر چه غیر او است فراموش کند، حتى خویشتن را. و این است هدف نهایى آفرینش بشر که خدا براى وصول به آن میدان آزمایشى فراهم ساخته و علم و آگاهى به انسان داده، و نتیجه نهائیش نیز غرق شدن در اقیانوس رحمت او است.(6) در بیشتر تفاسیر «لیعبدون» در سوره ذاریات را به «لیعرفون» معنا کرده اند یعنی هدف از خلقت جن و انس، شناخت و معرفت خداوند می باشد که این تفسیر با بعضی روایات از جمله حدیث قدسی «کنتُ‏ کنزاً مَخفیّاً، فأحببتُ أن اعْرف، فخلقتُ الخَلْقَ لِأُعْرف‏»(7)؛ (خداوند می فرماید) من گنجی مخفی بودم، دوست داشتم که شناخته شوم پس خلق را آفریدم تا شناخته شوم، تایید می شود. در واقع عبادت خدا هم برای رسیدن به همین شناخت اوست و تا معرفت کامل صورت نگیرد عبادت حقیقی هم صورت نگرفته است. لازم است به این نکته نیز اشاره شود که تمام این اهدافی که به عنوان هدف زندگی و خلقت انسان نام برده شد، مانند امتحان، عبادت، معرفت به خدا و... در راستای سیر تکاملی انسان است و برای این است که این انسان درجات کمال و سعادت را طی کند و گرنه خداوند نیازی به عبادت و شناخت ما ندارد. پی نوشت ها: 1. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‏22، ص385. 2. ذاریات(51)آیه56. 3. ملک(67)آیه2. 4. طلاق(65)آیه12. 5. هود(11)آیه118و119. 6. تفسیر نمونه، ج22، ص387. 7. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، چاپ بیروت، ج‏84، ص 199.