تحریربه ماهنامه کودک سالم
دلایل بروز دندان قروچه
با وجود تمام پژوهش‌ها و بررسی‌های به عمل آمده، هنوز علت اصلی دندان قروچه مشخص نیست؛ اما در برخی موارد جفت نبودن دندان‌های فک بالا و پایین است. برخی کودکان هم این‌کار را هنگام درد انجام می‌دهند؛ مثلاً در اثر گوش درد و یا دندان درد، دندان قروچه می‌کنند. آنها دندان‌های‌شان را روی هم می‌کشند و به نحوی با این‌کار خود را تسکین می‌دهند. اما مهم‌ترین عامل دندان قروچه، استرس است. نگرانی‌ها و تنش‌های عصبی، عامل بروز دندان قروچه در کودکان می‌شود. مثلاً کودک برای امتحان روز آینده‌اش نگران است و یا دلایل دیگری مثل یک معلم جدید، به دنیا آمدن برادر یا خواهر کوچک‌تر و ... وجود دارد. حتی بحث کردن با پدر و مادر نیز می‌تواند در او استرس ایجاد کند و هنگام خواب دچار دندان قروچه شود. یکی دیگر از دلایل این پدیده، فعال بودن بیش از اندازه کودک است. سایر شرایط پزشکی و مصرف برخی داروهای خاص نیز می‌توانند باعث دندان قروچه شوند.
تأثیر دندان قروچه
در اغلب موارد دندان قروچه بدون هیچ عوارضی برطرف می‌شود؛ ولی برخی مواقع نیز باعث سردرد و گوش درد می‌گردد. معمولاً دندان قروچه آنقدر که اطرافیان و والدین را آزار می‌دهد، برای خود کودک آزاردهنده نیست. گاهی اوقات ساییدن دندان‌ها روی یکدیگر باعث پوسیدگی و از بین رفتن مینای دندان می‌شود. لَب‌پَر شدن دندان‌ها، حساسیت زیاد به گرما و سرما و برخی مشکلات فک و دردهای صورت نیز از سایر عوارض دندان قروچه هستند. بیماری TMJ که از مشکلات فک می‌باشد، در اثر دندان قروچه شدید به وجود می‌آید. اغلب کودکانی که عادت به دندان قروچه دارند، حتی متوجه آن هم نمی‌شوند و معمولاً اطرافیان پی به این موضوع می‌برند. برخی از علائم دندان قروچه عبارتند از: صدای ساییده شدن دندان‌ها روی یکدیگر به هنگام خواب شکایت از درد فک و یا صورت هنگام صبح بعد از بیداری از خواب احساس درد هنگام جویدن غذا. اگر فکر می‌کنید که کودک‌تان شب‌ها دچار این وضعیت می‌شود، حتماً به یک متخصص مراجعه کنید. او دندان‌های کودک‌تان را معاینه می‌کند و پی به پوسیدگی آنها می‌برد و با استفاده از اسپری، میزان حساسیت دندان‌ها به گرما و سرما را می‌فهمد. اگر آسیب دندانی مشخص شد، پزشک سؤالاتی از کودک می‌پرسد؛ مثل: قبل از رفتن به رختخواب چه احساسی داری؟ آیا چیزی در مدرسه یا خانه باعث نگرانی‌ات شده است؟ آیا از دست کسی عصبانی هستی؟ قبل از آنکه به رختخواب بروی، چه کار می‌کنی؟ این سؤالات به پزشک کمک می‌کند تا بداند دلیل دندان قروچه عوامل آناتومیکی است یا عوامل روانی مثل استرس و این تشخیص به درمان کودک کمک می‌کند.
درمان دندان قروچه
بیشتر کودکان با دندان قروچه بزرگ می‌شوند و این مسأله به خودی خود برطرف می‌شود؛ اما با مشاهدات و توجهات والدین و مراجعه به پزشک می‌توان هر چه زودتر راه‌حلی برای آن پیدا کرد. در برخی موارد که دندان قروچه باعث درد صورت و فک در کودک می‌شود و یا به دندان‌هایش آسیب می‌رساند، پزشک متخصص توصیه می‌کند که از یک محافظ مخصوص استفاده کنید. این محافظ قالب دندان کودک است و شباهت زیادی به محافظ دهان بازیکنان فوتبال دارد.
دندان قروچه اصطلاح پزشکی ساییدن دندان‌ها روی یکدیگر است. وقتی که کودک‌تان را در حالت خواب تماشا می‌کنید، اگر به جای آنکه چهره آرام و آسوده او را ببینـــید، صدای نـــاخوشایند ساییدن دندان‌هایش روی یکدیگر را بشنوید، حتماً باعث آزارتان می‌شود. اما دندان قروچه در میان کودکان بسیار شایع است و از هر 10 کودک، 2-3 نفر به آن دچار می‌شوند.
کمک به کودکانی که به دندان قروچه مبتلا هستند
دلیل بروز دندان قروچه هر چه باشد (فیزیکی یا روانی)، کودک می‌تواند آن را با ریلکس شدن و آرامش تن و روان قبل از خواب کنترل کند. مثلاً قبل از خواب یک دوش آب گرم، گوش دادن به یک موسیقی آرام بخش حتی برای چند دقیقه و یا خواندن یک کتاب قصه برای کودک، این آرامش را به وجود می‌آورد. برای دندان قروچه‌هایی که در اثر استرس به وجود می‌آیند، حتماً باید از طریق حرف زدن با کودک و پرس‌وجو از او پی به علت آن برد و راهی برای بر طرف کردن آن یافت. مثلاً کودکی که به خاطر اولین گردش گروهی با دوستان مدرسه نگران است و دلهره جدایی از خانواده‌اش را دارد، می‌تواند از طریق صحبت با پدر و مادر مطمئن شود که به زودی دوباره با خانواده‌اش خواهد بود و خانواده همیشه در کنارش هستند. وقتی که موضوع پیچیده‌تر می‌شود، مثل وقتی که کودک به همراه خانواده‌اش به شهر دیگری نقل مکان می‌کند، باید با کودک در مورد نگرانی‌ها و ترس‌هایش حرف زد و آنها را بر طرف کرد. در صورت نیاز می‌توان از پزشک کمک گرفت. در برخی موارد نادر استرس کودک آنقدر شدید است که خواب شبانه او را نیز مختل می‌سازد. در چنین مواردی پزشک معالجات ویژه‌ای برای کودک در نظر می‌گیرد؛ ولی در ابتدا باید علت استرس شدید کودک مشخص شود.
دندان قروچه چه مدت طول می‌کشد؟
دندان قروچه دوران کودکی معمولاً خود به خود در بزرگسالی برطرف می‌شود. اغلب کودکان خردسال وقتی که دندان‌های شیری‌شان می‌افتد و دندان‌های دائم آنها بیرون می‌آید، از شر دندان قروچه راحت می‌شوند. به هر حال، فقط تعداد بسیار کمی از کودکان در بزرگسالی نیز دندان قروچه دارند. اگر علت بروز دندان قروچه استرس باشد، مادامی که این علت بر طرف نشود، دندان قروچه نیز از بین نمی‌رود.
جلوگیری از دندان قروچه
برخی از انواع دندان قروچه‌ها واکنشی بسیار طبیعی به رشد و نمو است و برخی موارد نیز قابل درمان نیستند. اگر علت استرس باشد، می‌توان از طریق حرف زدن مداوم با کودک در مورد احساساتش و کمک به او برای برخورد و مقابله با استرس، از آن جلوگیری کرد.
ورزش و دندان قروچه
دندان قروچه نوعی رفتار ناخودآگاه است که نیاز به درمان دارد. ریلکس کردن فک، ایجاد فاصله بین دندان‌ها و برخی تمرینات دیگر می‌تواند به کاهش یا بهبود این رفتار کمک کند. زبانتان را به آرامی به سقف دهان‌تان بچسبانید و تا جایی که ممکن است در همان حالت بمانید. در مواقعی که دندان قروچه شدید است، می‌توان از تمرین هُل دادن چانه استفاده کرد تا فک در جای صحیح خود قرار بگیرد. انگشتان خود را جلوی چانه بگیرید و با کمی فشار چانه را به سمت جلو هُل دهید و مجدداً به حالت اول باز گردید. این‌کار را تا 10 بار و حتی بیشتر تکرار کنید. افرادی که دچار دندان قروچه می‌شوند، به تمریناتی نیاز دارند که باعث شل شدن عضلات‌شان شود. مُشت خود را باز کنید و دست‌تان را روی چانه‌تان بگیرید. سَر را خم کرده و دست‌تان را به حالت خمیده دور چانه جمع کنید. با دست کمی به چانه فشار بیاورید و سر را کمی تکان دهید. این‌کار باعث آرامش عضلات چانه می‌شود. برای شل کردن عضله نزدیک فک، دهان‌تان را به اندازه پهنای یک انگشت باز کنید و زبانتان را به سقف دهان بچسبانید، (زبان را کمی پیچ داده و پشت آن را به سقف دهان بچسبانید) سعی کنید 10 بار بدون آنکه فک خود را تکان دهید، صدایی از دهان‌تان به وجود آید. شیوه‌های ریلکس کردن عضلات و داروهای مربوط به بهبود خواب همگی روی دندان قروچه و کاهش آن اثر می‌گذارند؛ اما تأثیرات آنها دائمی نخواهد بود. بهترین کار، مدیریت استرس است. حتی برخی از متخصصان تحرک فک را زیان‌آور می‌دانند و معتقدند که کودکان و بزرگسالان مبتلا به دندان قروچه نباید ورزش فک و چانه انجام دهند. آنها پیشنهاد می‌کنند که به هنگام خواب، به پشت بخوابید تا کمتر دهان‌تان بسته باشد و باز بودن دهان از به وجود آمدن این حالت جلوگیری می‌کند. می‌توانید بین دندان‌هایتان کمی پنبه بگذارید تا شاید از این راه ساییدگی‌های کمتری بین دندان‌ها به وجود آید. به هر حال در مورد روش‌های از بین بردن دندان قروچه پزشکان نظریات مختلفی ارائه داده‌اند و هنوز نتوانسته‌اند در این رابطه به یک راهکار مناسب دست یابند.
