از اهداف اساسی در هنگام اجرای پروژه‌های بیمارستانی استحکام این بناها در مقابل عوامل‌محیطی و غیرطبیعی مانند جنگ است. این ساختمان‌ها باید کمترین میزان آسیب‌پذیری را برای نیروی‌انسانی، تجهیزات و تاسیسات ساختمانی و پزشکی داشته باشند.
به گزارش ، آرمان نوشت: باتوجه به آنکه در هنگام بروز حوادث‌طبیعی اماکنی مانند بیمارستان از مراکز‌حیاتی محسوب می‌شوند به نظر می‌رسد مسئولان مربوطه از هم اکنون باید فکری اساسی به حال ساختمان بیمارستان‌های کشور کنند تا دیگر شاهد رخدادی مانند تخریب کامل بیمارستان نوساز اسلام‌آباد غرب در هنگام بروز زلزله نباشیم.
ساخت و ساز در ایران به سه شیوه سنتی، رایج و مدرن است. به نظر می‌رسد باتوجه به میزان اهمیت نوع ساخت‌و‌ساز سازه‌های بیمارستانی باید از شیوه مدرن در ساخت بیمارستان‌های کشور بهره گرفت تا بالاترین میزان استقامت را در مقابل حوادثی مانند سیل، زلزله و... داشته باشند. به گفته قائم‌مقام وزیر بهداشت، 57درصد از بیمارستان‌های کشور در مقابل بروز حوادثی مانند زلزله فرسوده‌اند.
ایرج حریرچی افزود: «موضوع بیمارستان‌های پلاسکویی را در سال گذشته مطرح کرده‌ایم.» برخی افراد تصور می‌کنند در شرایط بروز زلزله بیمارستان‌های تهران به سبب وجودشان در پایتخت به نسبت بیمارستان‌های شهرستان از امنیت و ایمنی کافی و بیشتری برخوردار هستند اما برخلاف نظر آنها اکثر بیمارستان‌های پایتخت بیش از 50 سال قدمت دارند و جز تعدادی معدود از بیمارستان‌های خصوصی و دولتی که در چند سال اخیر ساخته شده‌اند بعید به نظر می‌رسد باقی حتی از زلزله‌ای بسیار کم قدرت جان سالم به در ببرند. به دلیل مشکلات ساخت وساز در تهران مانند گرانی زمین، هزینه بالای ساخت‌و‌ساز و مشکلات حقوقی توسعه بیمارستان‌ها اغلب بیمارستان‌های تهران سال‌هاست رنگ نوسازی یا بهسازی را به خود ندیده‌اند.
فرسودگی بیمارستان‌های تهران به ویژه در مناطقی از شهر که بافت فرسوده بیشتری در آنها وجود دارد مشکلات بیشتری را در پی خواهد داشت، زیرا میزان خسارات مالی و جانی در این مناطق به نسبت دیگر مناطق تهران بیشتر خواهد بود و افراد بیشتری به بیمارستان‌هایی آورده می‌شوند که خود جزئی از بافت فرسوده به حساب می‌آیند! اما اگر بخواهیم چشم‌اندازی از وضعیت ایمنی بیمارستان‌ها در سراسر کشور داشته باشیم باید به سراغ گفته‌های سرپرست دفتر مدیریت خطر بلایای معاونت بهداشت وزارت بهداشت برویم.
علی اردلان در این زمینه گفت: «در سال92، 224 بیمارستان در طرح سنجش کمی ایمنی بیمارستان‌ها شرکت کردند و متوسط ایمنی بیمارستان‌ها در کشور 34درصد بود، یک سال بعد این اندازه‌گیری‌ها در حالی تکرار شد که 421 بیمارستان مشارکت‌کننده بودند و ایمنی کلی بیمارستان‌های شرکت‌کننده به 43درصد رسید. این رقم هنوز فاصله قابل‌توجهی با شرایط ایده‌آل و متناسب 70 تا 80درصد برای ایمنی بیمارستان‌ها دارد.»
اما بیمارستان‌های نوساز کشور چه وضعیتی دارند؟ انتخاب مهندسان مشاور باتجربه در هنگام ساخت بیمارستان‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار است. علاوه بر این اغلب کارفرمایان بیمارستان‌ها مسئولان دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی هستند که از کمترین میزان آگاهی در زمینه رشته‌های عمرانی و مهندسی برخوردار نیستند. همچنین اغلب در هنگام ساخت هرگونه سازه ساختمانی مانند بیمارستان‌ها از نیروی کار غیرمتخصص استفاده می‌شود و ایران به دلیل همجواری با کشورهای افغانستان،پاکستان و عراق میزبان تعدادی قابل‌توجه از کارگران ساختمانی خارجی است که برخی از آنها کمترین میزان آگاهی و تجربه در ساخت‌و‌ساز را دارند. بنابراین وجود این کارگران استفاده از مصالح نوین را محدود و کیفیت اجرا را پایین می‌آورد. عدم اختصاص به موقع اعتبار مالی نیز در مواردی بلای جان بیمارستان‌های در حال ساخت در کشور می‌شود. در صورتی که به یک پروژه تزریق مالی نشود روند ساخت آن سیر نزولی پیدا می‌کند و پس از مدتی کارفرما شروع به استفاده از نیروی‌کار ارزان‌تر یا خرید مصالح‌ساختمانی بی‌کیفیت‌تر می‌کند. پروژه شاید چند سال ناتمام باقی بماند و در طی این مدت مصالح‌ساختمانی فرسوده شوند. مردم شهر بحران‌زده، بیش از هر چیز نیازمند آنند که بدانند مرکز مدیریت بحران یا بیمارستانی در شهر سالم مانده تا بتوانند به آن مراجعه کرده و جان عزیزانشان را نجات دهند.
راه‌حل کوتاه‌مدت نوسازی بیمارستان‌ها
یک عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با اشاره به لزوم ساماندهی وضعیت نوسازی و بهسازی بیمارستان‌ها در کشور می‌گوید: بیش از 60درصد بیمارستان‌های کشور در هنگام بروز زلزله از امنیت‌کافی برخوردار نیستند و نیاز به بازسازی یا ساخت بیمارستان جایگزین در کشور داریم. بهروز بنیادی می‌افزاید: در زمان ساخت اغلب این بیمارستان‌ها اصولی مانند پدافند غیرعامل وجود نداشت و بیمارستان‌ها در اغلب استان‌ها قدیمی هستند. با این حال انتظار می‌رود با کسب تجارب در طول زمان از بروز اتفاقات جلوگیری شود و در ساخت‌و‌سازها تمام مسائل فنی و مهندسی، اطلاعات زمین‌شناسی و... مدنظر وزارت بهداشت قرار بگیرد. او تاکید می‌کند: متولی اغلب پروژه‌های بیمارستانی و عمده ساخت‌و‌ساز در سیستم دولتی وزارت راه و شهرسازی است.
بنیادی می‌افزاید: بر اساس ضرب‌المثل معروف «از هر کجا جلو ضرر را بگیری، منفعت است» امیدواریم در ساخت‌و‌سازهای آینده با ریزبینی و دقت نظر از بروز مسائلی مانند تخریب یا از کارافتادگی بیمارستان‌ها جلوگیری شود. او خاطرنشان می‌کند: در زمان بروز زلزله یکی از مکان‌های اساسی که باید در دسترس و قابل‌استفاده برای عموم باشد بیمارستان است و بیمارستان‌ها و ستادهای مدیریت بحران باید در مقابل بروز حوادث طبیعی از استحکام کافی برخوردار باشند. بنیادی می‌افزاید: در مناطق مختلف کشور باید سوله‌های مدیریت بحران و دپو برای هلال‌احمر به منظور دسترسی سریع و آسان به امکانات وجود داشته باشد. برای مثال هلال‌احمر دپو کافی در کرمانشاه نداشت و به ناچار حجم بالایی از امکانات از مسیرهای دور به این منطقه جابه‌جا شد. این مشکلات نشان می‌دهد سازمان‌های مربوط به مدیریت‌بحران در کشور باید برنامه‌ها و شیوه‌های کمک به حادثه‌دیدگان را بازتعریف کنند. کشور روی گسل‌های زلزله واقع است، بنابراین نقاط حادثه‌خیز باید شناسایی شوند. او خاطرنشان می‌کند: در صورتی که را‌ه‌حل‌هایی فوری‌تر از نوسازی و بهسازی بیمارستان‌ها مدنظر باشد می‌توان در راستای استفاده از تکنولوژی‌های روز جهان در زمینه ساخت‌و‌ساز از ساختمان‌های پیش‌ساخته بهره بگیریم و ظرف دو سه ماه زیربنای زیادی از پروژه‌های بیمارستانی را به بهره‌برداری برسانیم. دولت در تعامل با کشورهای دارای این تکنولوژی می‌تواند به بهسازی و نوسازی بیمارستان‌ها در مناطق مختلف کشور سرعت دهد.
ساختمان پیش‌ساخته صرفه اقتصادی ندارد
یک عضو کمیسیون عمران مجلس با اشاره به لزوم بازسازی بیمارستان‌های فرسوده می‌گوید: راه‌های مختلفی برای مقاوم‌سازی ساختمان‌ها اعم از بیمارستان، پل، ساختمان‌های بلندمرتبه، بافت‌فرسوده و... وجود دارد و امکانپذیر است. بنابراین اگر 60درصد بیمارستان‌ها در برابر زلزله ناایمن هستند، ایمن‌سازی آنها راه‌حل فنی دارد و در صورت فرسودگی امکان نوسازی دارند. سید ابوالفضل موسوی تاکید می‌کند: در قانون الزامات اجرایی فنی و مهندسی ساختمان، بیمارستان‌ها از ساختمان‌های بااهمیت یا اهمیت بالا هستند و ضریب طراحی محاسبات در آنها زیاد است و سنگین‌تر طراحی می‌شوند. او می‌افزاید: ساختمان‌های بیمارستان‌ها و مراکز نظامی و امنیتی پراهمیت هستند، بنابراین ضریب طراحی آنها بالاتر از ساختمان‌های معمولی است، زیرا برای مثال بیمارستان‌ها باید در مقابل زلزله، حملات هوایی یا جنگی پایدار باقی بمانند. موسوی خاطرنشان می‌کند: مساله بعدی تامین هزینه برای نوسازی و مقاوم‌سازی ساختمان بیمارستان‌هاست. تامین اعتبار به منظور نوسازی و ایمن‌سازی این ساختمان‌ها بناست توسط چه ارگان یا سازمانی باشد. این مساله، موضوع بحث مجلس و دولت است. دولت باید پیشنهادهای خود را به مجلس تقدیم کند و در بودجه سنواتی نیز برای نوسازی این بیمارستان‌ها اعتبار پیش‌بینی شود. به هر صورت مجلس منتظر پیشنهادات دولت در این زمینه است. او تاکید می‌کند: تبعات منفی از کارافتادگی بیمارستان را در یکی از بیمارستان‌های اسلام‌آباد غرب کرمانشاه مشاهده کردیم، مجروحانی که از روستاها به شهر آمدند سردرگم شدند و در حیاط بیمارستان به آنها ارائه خدمات شد، بنابراین بیماران خدمات اورژانسی را با کیفیت و کمیت کمتر دریافت کردند.
موسوی می‌افزاید: هنگام از رده خارج شدن بیمارستان تمام خدمات به بیمارستان‌های‌صحرایی منتقل می‌شود و در واقع به امور درمانی خارج از محوطه بیمارستان پرداخته می‌شود. قابلیت پزشکان با توجه به نبود امکانات مشابه داخل بیمارستان کاهش می‌یابد و رسیدگی به بیماران، تجهیزات بیمارستانی، تعداد اتاق‌های عمل و... محدودتر می‌شود. خدمات اورژانسی به بیماران داده می‌شود اما در صورت نیاز به اقدامات بیشتر بیماران اورژانسی بعد از دریافت خدمات موردنیاز به نزدیک‌ترین بیمارستان شهری منتقل می‌شوند. او با اشاره به اینکه ایجاد ساختمان‌های پیش‌ساخته در زمان حادثه عملیاتی نیست، می‌گوید: به دلیل آنکه نسبت به مکان بروز حادثه آگاهی نداریم نمی‌توانیم ساختمان‌های پیش‌ساخته را از قبل در آنها ایجاد کنیم و پس از بروز حادثه نیز در صورت تخریب بیمارستان عملیات درمانی در چادر یا کانکس بیمارستان‌های صحرایی انجام می‌شود، تمام این اقدامات پس از حادثه است و کانکس‌ها از شهری به شهر دیگر و مکان حادثه منتقل می‌شوند. موسوی می‌گوید: آیا به میزان کافی اعتبار مالی داریم که در کنار هر بیمارستان فرسوده یک ساختمان پیش‌ساخته ایجاد کنیم؟ در این صورت معادل‌درصدی از فضای داخلی بیمارستان باید کانکس تهیه شود و در کنار بیمارستان فرسوده قرار گیرد. این کانکس‌ها تا زمان بروز بحران بی‌استفاده هستند و تا زمان بروز حادثه دپو محسوب می‌شوند. بنابراین از نظر اقتصادی مقاوم‌سازی بیمارستان به صرفه‌تر از خرید کانکس و ساختمان پیش‌ساخته است و از نظر بودجه به میزانی ثروتمند نیستیم که هردو را انجام دهیم. قطعا نوسازی و مقاوم سازی ساختمان بیمارستان‌ها اولویت دارد و کمیسیون عمران مجلس، نوسازی بیمارستان‌ها را گزینه بهتری می‌داند.
