معرفی خاکشیر و خواص درمانی آن

نام علمی:

Descurainia Sophia (L.) webb.، نام فرانسه گیاه Sisymbre، نام فرانسه خاکشیر (دانه ی گیاه) Semence de velar و نام انگلیسی خاکشیر London rocket می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، خاکشی، خاکشیر، بذرالخمخم، بزرالخمخم، خبه و شفتره نامیده شده است.

تیره گیاه:

شب‌بو Cruciferae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است یک الی دو ساله به ارتفاع حدود یک متر با ساقه‌ای منشعب در قسمت انتهایی، قسمت پایین گیاه کرکدار و قسمت بالای آن بدون کرک است. برگ‌های آن دارای بریدگی و نخی شکل، گل‌های آن به رنگ زردِ روشن و میوه‌اش خورجین و باریک به وضع قائم بر روی ساقه ظاهر می‌شود که در آن تعدادی دانه‌ی ریز وجود دارد. دانه‌ها (خاکشیر) در دو رنگ است یکی مایل به قرمز و طعم آن کمی تلخ و دیگری به رنگ قرمز تیره می‌باشد.

بیشتر بخوانید: خواص دارویی خاکشیر

 

طبیعت خاکشیر:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و تر است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب کشورها و در ایران به صورت خودرو انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در دانه خاکشیر:

روغن چرب، اسانس روغنی، مواد بنزیل، آلیل، آلکالوئید فرار، ایزوسیانات، ویتامین C و موسیلاژ در آن مشخص شده است. در دانه خاکشیر از نظر ارزش غذایی فقط پروتئین و چربی وجود دارد و تقریباً فاقد عناصر مغذی می‌باشد.

بخش مورد استفاده:

دانه (خاکشیر)

نحوه مصرف دانه:

معمولاً خاکشیر را به صورت خیسانده در آب استفاده می‌کنند و روش‌های مصرف مختلف دیگری نیز دارد.

خواص درمانی:

برطرف کننده یبوست و خنک کننده، ضد التهاب کلیه و تب‌بر، نرم کننده سینه و دفع کننده کرم معده، خارج کننده اخلاط سینه و ریه و ضد کهیر و التهابات پوستی، برطرف کننده گرفتگی صدا و آواز و اشتهاآور، التیام‌بخش زخم‌ها و ضد استسقاء، مقوی معده و آسان کننده هضم غذا، کاهنده ورم دستگاه تناسلی و برطرف کننده ترشحات زنانگی، خارج کننده سنگ کلیه و صفرابر، تحلیل برنده ورم بیضه‌ها و ضد اسهال، آرام کننده حرکات دودی روده‌ها و تمیزکننده معده، تصفیه کننده خون و رفع کننده عفونت روده‌ها می‌باشد. در ضمن برای رفع جوش‌های صورت، خارش بدن، تنبلی روده‌ها، لکه‌های پوستی، سرخک و مخملک نیز مفید است. در استعمال خارجی دود حاصل از سوختن خاکشیر تسکین دهنده درد گوش و بخور خاکشیر سیب رفع سنگینی گوش می‌شود. خاکشیر به صورت ضماد تحلیل برنده ورم پستان، ورم بناگوش و نقرس است. خاکشیر در معده حل نمی‌شود و بدون تغییر شکل از بدن دفع می‌شود و فقط عمل مکانیکی آن باعث تحریک عمل روده‌ها و لینت مزاج می‌شود.

تذکر:

خاکشیر را نباید آسیاب کرد زیرا مواد سمّی موجود در آن خارج شده و زیان‌آور است.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.