خالق ایده های ناب

محمد بن عزالدین حسین عاملی(953-1031هـ .ق)وی در بعلبک لبنان متولد شد. با توجه به موقعیت دولت شیعی صفوی در ایران و نیز فشارهای دولت عثمانی نسبت به شیعیان لبنان و شامات پدر شیخ (عزالدین حسین)که از جایگاه ویژه ای در مراتب علمی بهره مند بود به همراه خانواده اش راهی ایران شد و از همان ابتدای ورود منزلت ویژه ای در دربار شاه طهماسب صفوی پیدا نمود. سن بهاءالدین محمد را درآن زمان حداقل 7 و حداکثر 13 سال ذکر کرده اند.
شیخ بهایی از چهره های درخشان علمی و از برجستگان دانشمندان در قرن یازدهم هجری بود. از یکی از بزرگان و پیشوایانی است که در علوم معروف در آن زمان منحصر به فرد بود. وی علاوه بر جدیت و عزم بسیار در فراگیری دانش ها در شهرهای مختلف آن روزگار جهان اسلام مدتها به سیاحت پرداخت.
او علاوه بر فقه،حدیث،اصول،ادبیات، حساب،هندسه و جبر تمام اقسام ریاضیات در روزگار خویش را به طور شگفت آوری درک کرده؛ چرا که بسیاری از محققین شیخ را نخبه ریاضیات در روزگار خویش تلقی کرده و محققین غربی نیز او را از جمله آخرین ریاضی دانان مسلمان در قرون وسطی قلمداد کرده اند. چرا که تا این اواخر خلاصه الحساب او به عنوان اثری معتبر در مجامع علمی و منبع مهم درسی در نهادهای آموزشی کاربرد داشته است.
علاوه برآن در احکام مجتهدی مسلم بود و به جز آن در حکمت، کلام و برخی از دانش هایی که پیش از او مورد توجه نبود ید طولانی داشت.همچنین بسیاری از دانشمندان و فضلا از او تجلیل کرده اند که دلالت بر مراتب فوق العاده او دارد.
شیخ بهایی در نزد سلاطین صفوی به خصوص شاه عباس اول در اصفهان قدر و منزلتی والا داشت و در زمان همین پادشاه شیخ الاسلامی هم به او واگذار شد و در این اوقات بود که اولین رساله عملیه فارسی در فقه شیعه اثنی عشری توسط او به عنوان جامع عباسی تألیف شد. وی با فیلسوف بزرگ عصر خود یعنی میرداماد بسیار صمیمی بود.
شیخ بهایی تألیفات و کتاب هایی ارزشمند دارد که همواره مورد توجه و اهتمام و عنایت علما و دانشمندان بوده و مورد بررسی قرار گرفته و بیشتر آنها چاپ شده است. همچنین برخی آثار وی از جمله تألیفات ریاضی و فقهی او تعلیقات و توضیحاتی نوشته شده است. تألیفات شیخ بهایی را بیش از نود مورد ذکر کرده اند.
بسیاری از دانش آموختگان مکتب فقهی و فلسفی اصفهان از شاگردان او بوده اند که از جمله می توان ملامحسن فیض کاشانی، ملاصدرا، محقق سبزواری و مجلسی اول را نام برد.آنچه اشتهار دارد بسیاری از شکوفایی های فنی، مهندسی اوج شکوفایی عصر صفوی که تاکنون ماندگار شده به ویژه در اصفهان را منسوب بدو می دانند.
بدایت شهرسازی شاه عباس اول که مشتمل بر بنای پایتختی بزرگ با امکانات متعدد و بسیار از جمله خیابان ها،قصرها،دیوانخانه ها، مساجد،مدارس،بازارها، حمام ها،قلعه ها و باغ ها را حاصل اندیشه و طراحی و درایت شیخ دانسته اند.
به نوشته راجر سیوری صفویه شناس بزرگ معاصر دست راست شاه در عملی ساختن این طرح بلند پروازانه مردی بود به راستی برجسته یعنی بهاء الدین محمد عاملی او به عنوان عالم الهی،عالی قدر، فیلسوف، مفسر قرآن،فقیه ،منجم، معلم، شاعر و مهندس چکیده ی جامعه صفوی عصر شاه عباس کبیر بود و بدین جهت است که از عصر صفوی تاکنون بسیاری از اقدامات بزرگ را به این دانشمند جامع منسوب می کنند.
از جمله معماری و طراحی شهر اصفهان به عنوان پایتخت شاه عباس اول، دومین کلنگ طرح انتقال آب کوهرنگ(کارون) به زاینده رود ،تصمیم بر ایجاد شهر نجف آباد،طومار تقسیم آب زاینده رود(معروف به طومار شیخ بهایی) احداث حمام معروف به شیخ بهایی(که از ویژگی های فنی خاص بهره مند بود). در نزدیکی مسجد جامع عتیق اصفهان و تعدادی دیگر از آثار،ابنیه و طرح هایی که شکوفایی و رونق عمرانی این پایتخت با شکوه را در پی داشته است.
منبع: ویژه نامه روز اصفهان و کنگره بزرگداشت شیخ بهایی ضمیمه روزنامه اصفهان زیبا / اردیبهشت 89.