غیبت امام زمان، علل و آثار آن از دیدگاه امیر المؤمنین علیه السّلام

مقدمه

اگرچه در تمامی ادیان و مکاتب الهی و غیر الهی در زمینۀظهور مصلح و منجی جهانی کم وبیش مطالبی به چشم می خورد، ولی براساس دلیل های متقن و معیارهای قابل اعتمادی این حقیقت به اثبات رسیده است که کامل ترین و قابل اعتمادترین اطلاعات در مورد شخصیت و ابعاد گوناگون زندگی موعود جهانی مانند:

تولد، غیبت، ظهور، حکومت و. . . در روایت های اهل بیت علیهم السّلام آمده است. به منظور گرامی داشت سال امام علی بن ابیطالب علیه السّلام [1] که از طرف مقام معظم رهبری «مدظله العالی» با هدف ترویج بیشتر فرهنگ ناب اسلامی اعلام شده است، در مقالۀحاضر سعی بر این است که مسألۀغیبت منجی عالم بشریت و علل و آثار آن از میان کلمات و رهنمودهای امیر المؤمنین علیه السّلام به نحو اختصار مورد بررسی قرار گیرد. بدان امید که این نوشته در حدّ خود به تبیین و ترویج معارف اهل بیت علیهم السّلام بویژه فرهنگ مهدویت کمک نماید و از این رهگذر بتوانیم با بخشی از وظایف و مسؤولیت های مهمّی که در دوران غیبت بر عهدۀتک تک ماست آشنا شویم. آن گاه از طریق عمل به این تکالیف موفق به قرار گرفتن در زمرۀمنتظران واقعی شویم و در آهنگ زمینه سازی برای ظهور موعود جهانی شرکتی فعّال داشته باشیم.

فصل اول: غیبت امام مهدی

امام علی بن ابیطالب علیه السّلام در چند مرحله مسألۀغیبت حضرت مهدی را با زمینه سازی حساب شده و منسجمی مطرح می کند. این کار به صورت تصادفی انجام نگرفته است، بلکه آن امام با توجه به ظرفیت و کشش فکری افراد و شیوه های صحیح آموزشی و با در نظر گرفتن سیر طبیعی و خارجی وقایعی که در آینده پیش خواهد آمد به تبیین و تشریح امور می پردازد.

مرحلۀاول

آن حضرت با صراحت به ضرورت وجود حجت الهی در روی زمین و بلکه کل نظام عالم هستی اشاره می کند، می فرماید: «. . . لا تخلوا الارض من قائم اللّه بحجّة إمّا ظاهرا مشهورا و إمّا خائفا مغمورا؛ هرگز زمین از حجت الهی که با دلیل و برهان برای حاکمیت بخشیدن به احکام و ارزش های دینی قیام نماید، خالی نخواهد بود. حجت خدا عالم یا به صورت شناخته شده آشکار- مثل یازده امام علیهم السّلام- در میان مردم زندگی می کند و یا در اثر فراهم نبودن شرایط مناسب به طور پنهان و ناشناخته به سر می برد». [2]

حضرت علی علیه السّلام در روایت دیگری پس از اشاره به ضرورت وجود امام معصوم علیه السّلام در روی زمین و تبیین مسؤولیت های او، می فرمایند: حجت خدا گاهی به صورت علنی به طوری که همۀاو را می شناسند در میان مردم حضور دارد، اما به دلیل فراهم نبودن شرایط زمام امور را در دست ندارد، گاهی نیز به دلایلی به ارادۀخدای متعال از دیده مردم پنهان می شود. در چنین مواقعی آنان در انتظار به سر می برند. توجه به این نکته ضروری است که در دوران غیبت گرچه جسم امام علیه السّلام به علت وجود خطرات و یا مصالحی دیگر از دید مردم نهان است، ولی دانش او بر مردم مخفی نیست و همۀاز آن اطلاع دارند. آداب، احکام و تعالیم او در قلب و جان انسان های مؤمن بااستوار و پا برجاست و مردم براساس تعالیم و رهنمودهای او زندگی می کنند. [3]

مرحلۀدوم

امیر المؤمنین علیه السّلام ضمن معرفی آخرین حجت الهی اصل مسألۀغیبت آن حضرت را بیان می کند. از اصبغ بن نباته نقل شده است که می گوید: روزی من حضور علی بن ابیطالب علیه السّلام رسیدم، آن حضرت را غرق در اندیشه دیدم، درحالی که با حالت اندیشه به زمین خیره شده بود و تکه چوبی را بر زمین فرو می کرد، عرض کردم: یا امیر المؤمنین مگر اتفاقی افتاده است؟ چرا در حال تفکر هستی و به زمین خیره شده ای؟ آیا میل و رغبت شما به دنیا باعث شده است که چنین حالتی داشته باشی؟

آن حضرت در پاسخ فرمود: نه به خدا سوگند نه به زمین میل دارم و نه هیچ روزی دنیا را دوست داشته ام، اما دربارۀفرزندی که بعدها از نسل من به دنیا خواهد آمد فکر می کردم، او یازدهمین فرزند من است، او مهدی ما اهل بیت است که زمین را پس از پر شدن از ظلم، ستم و تباهی با عدل و داد پر خواهد ساخت. اما پیش از آن برای او یک دورۀغیبت است که عده زیادی از مردم در این دوره از حق و صراط مستقیم منحرف می شوند. [4]

مرحلۀسوم

امام علی علیه السّلام طولانی بودن دورۀغیبت امام عصر علیه السّلام و مشکلات و گرفتاری های آن را خاطر نشان می کند. وی می فرماید: [در دورۀغیبت ] بسیاری از مردم گمان خواهند کرد که حجت الهی از دنیا رفته و امامت پایان پذیرفته است، ولی سوگند به خدا در چنین دوره ای حجت خدا در بین مردم است و در کوچه و بازار در میان آنان رفت وآمد می کند، در منزل و کاخ های مردم آمد و شد دارد، غرب و شرق زمین را در می نوردد، حرف های مردم را می شنود، به مردم سلام می کند، آنان تا زمان معینی که خداوند مقرر کرده است قادر به دیدن آن حضرت نخواهند بود. [5]

مولای متقیان علیه السّلام به مناسبتی دیگر دراین باره می فرماید: دورۀغیبت امام مهدی به قدری طولانی است که انسان های بی خبر از مصالح و حکمت های الهی از ظهور آن حضرت مأیوس خواهند شد و در اثر ناامیدی از ظهور منجی عالم بشریت حتی این جمله را به زبان خواهند آورد: «ما للّه فی آل محمد صلّی اللّه علیه و اله حاجة. . . » خدای عالم نیازی به آل محمد صلّی اللّه علیه و اله ندارد. یعنی اگر از آل محمد صلّی اللّه علیه و اله کسی در روی زمین بود تاکنون باید قیام می کرد و به این نابسامانی و بی عدالتی و جور و ستم ها پایان می داد. [6]

فصل دوم: علت ها و حکمت های غیبت امام زمان

عالم براساس نظام علّی و معلولی اداره می شود. همۀوقایعی که در آن رخ می دهد دارای علت و حکمت خاصی است. در بررسی روایت ها به روایت های زیادی بر می خوریم که به صراحت بیان می کند که فلسفۀواقعی غیبت آن حضرت برای بشر معلوم نیست، اما در عین حال در تعدادی از روایت ها از حکمت های غیبت نیز سخن به میان آمده است. به عنوان مثال در بعضی از آن ها از اموری چون: امتحان و آزمایش مردم، حفظ جان امام علیه السّلام، در امان ماندن از بیعت با ستم گران، فراهم شدن زمینۀانجام وظایف و. . . به عنوان عوامل غیبت امام مهدی یاد می شود.

در مجموعه روایت هایی که از حضرت علی علیه السّلام نقل شده است به برخی از حکمت های غیبت اشاره شده است که از جملۀآن هاست:

1- در امان ماندن حضرت از بیعت با ستم گران

امیر المؤمنین علیه السّلام می فرماید: «ان القائم منا اذا قام لم یکن لأحد فی عنقه بیعة فلذلک تخفی ولادته و یغیب شخصه؛ موقعی که قائم ما (حضرت مهدی) قیام کند بیعت کسی در گردن او نخواهد بود و به همین دلیل تولد او به صورت مخفی انجام خواهد یافت و بعد نیز وجود مبارکش غایب خواهد شد». [7]

2- مشخص شدن گمراهان

یکی از راه های تشخیص قوت ایمان و میزان پای بندی افراد به دستورهای اولیای الهی، عمل کرد آنان در دورۀغیبت رهبران الهی است. به عنوان مثال وقتی حضرت موسی علیه السّلام به امر الهی چهل روز برای مناجات در کوه طور اقامت کرد، اغلب مردم به دلیل ضعف یا عدم ایمان، فریب سامری را خوردند و از آیین الهی دست کشیدند. در اشاره به این سنت الهی امام علی بن ابیطالب علیه السّلام در روایتی پس از اشاره به امام مهدی اضافه می کند: «لیغیبنّ عنهم تمییزا لأهل الضلالة؛ آن حضرت از چشم مردم نهان خواهد شد تا مردمان گمراه از غیر گمراهان مشخص شوند». [8]

3- ستم و ظلم مردم به خودشان

علی علیه السّلام آن جا که از لزوم وجود حجت الهی در نظام هستی سخن می گوید به مسألۀغیبت حجت الهی و علت آن با این تعبیر می فرماید: «و اعلموا ان الارض لا تخلو من حجة للّه و لکن اللّه سیعمی خلقه منها بظلمهم و جورهم و اسرافهم علی انفسهم؛ ای مردم بدانید که زمین هرگز از حجت الهی خالی نمی ماند، اما پروردگار عالم مردم را به خاطر ظلم و ستمی که مرتکب می شوند و همین طور به جهت زیاده روی هایی که در حق خود انجام می دهند، بزودی از دیدن حجت خودش (امام مهدی) محروم خواهد ساخت». [9]

4- ستم به فرزندان علی علیه السّلام

حضرت علی بن ابیطالب علیه السّلام در روایتی از وقایع غیبت و پیامدهای آن سخن می گوید و وقایع مربوط به آن دوران را به حوادثی که برای قوم حضرت موسی علیه السّلام رخ داده است، تشبیه کرده، تصریح می نماید که سرگردانی و تحیر مسلمانان در زمان غیبت حضرت مهدی چندین برابر سخت تر و بیشتر از دوران سرگردانی و تحیر قوم حضرت موسی علیه السّلام خواهد بود. آن گاه در اشاره به علت این پیش آمد می فرماید:

«و باضطهادکم ولدی. . . ؛ شما به دلیل ظلم و ستم هایی که به فرزندان من خواهید کرد به این مسأله و سختی های آن دچار خواهید شد». [10]

امّا با وجود تصریح امام علیه السّلام به این موضوع مردم در اثر غرق شدن در دنیا و زخارف آن چند سال بعد از شهادت وی، امام حسن علیه السّلام و امام حسین علیه السّلام را به آن وضع رقت بار به شهادت رساندند و امامان بعدی را نیز مسموم کردند. در نتیجه وقتی نوبت به آخرین حجت الهی می رسد خدا به دلیل لطفی که بر بندگان خود دارد، با وجود ناسپاسی آنان، او را در پس پردۀغیبت برای هدایت مردم و حفظ نظام هستی ذخیره می نماید.

5- حفظ علامت های هدایت

همان طور که در حکمت قبلی اشاره شد، خدای متعال به منظور تداوم هدایت مردم در قطعه ای از زمان وقتی آنان نعمت بی نظیر الهی یعنی امام معصوم علیه السّلام را فراموش می کنند، طبق مصلحت، وجود مبارک او را در پس پردۀغیبت قرار می دهد تا علاوه بر حفظ نظام عالم، نزول فیض و رحمت الهی از طریق وی به بندگان تداوم پیدا کند و باب هدایت مردم به سوی خدا هم چنان باز باشد.

امیر المؤمنین علیه السّلام دراین باره می فرماید: «. . . خدا حجت های خود را به صورت آشکار یا پنهان یا حتی درحالی که خطر آنان را تهدید می کند (در حال ترس و نگرانی) در میان مردم حفظ خواهد کرد تا حجت و دلیل های روشن و واضح (هدایت و رستگاری) از بین نروند». [11]

فصل سوم: نشانه های دورۀغیبت

دورۀغیبت امام دارای مشکلات و گرفتاری های فکری و اعتقادی بسیار خطرناکی است که امروزه حد اقل بخشی از آن را مشاهده می کنیم. حضرات معصومین علیهم السّلام سال ها پیش از تولد امام عصر به این پیش آمدها اشاره و از این طریق مردم را برای مقابله با این حوادث و یا لا اقل در امان ماندن از اثرات منفی آن آماده کرده اند. این هشدارها، این واقعیت را تأیید می کند که اگر مردم برنامه ریزی و عمل کرد مناسبی را در پیش بگیرند می توانند از همۀاین گرفتاری ها در امان باشند و الا معقول نیست که ده ها روایت به وقایع و فجایع آخر الزمان اختصاص داده شود.

این مسائل مطرح شده است تا پیشاپیش آمادگی های لازم در مردم ایجاد شود و در نتیجه گرفتار پیامدهای منفی آن نشوند. در لابه لای مجموعه رهنمودهای حضرت علی علیه السّلام به برخی از گرفتاری ها و معضلات مهم دورۀغیبت اشاره شده است که چند مورد از آن ها ذکر می شود:

1- دچار حیرت و سرگردانی شدن مردم

امیر المؤمنین علیه السّلام در چندین روایت به این گرفتاری اشاره دارد. ایشان می فرماید: «قائم ما دورۀغیبتی دارد که مدت زمان زیادی طول خواهد کشید. گویی شیعیان را هم اکنون با چشم خود می بینم که در آن دوره همانند گله ای بی سرپرست در دشت و صحرا پراکنده شده اند و دنبال سرپناه و محل امن و راحتی می گردند، اما آن را پیدا نمی کنند. ای مردم آگاه باشید در چنان شرایطی اگر کسی در دین خود ثابت قدم باشد و با طولانی شدن دورۀغیبت قلب او قساوت پیدا نکند در روز قیامت با من خواهد بود». [12]

امیر مؤمنان علیه السّلام در جایی دیگر می فرماید: «در غیبت امام زمان مردم آن چنان دچار حیرت و سرگردانی شوند که عدۀزیادی از آنان گمراه خواهند شد، فقط کسانی که به دامن عترت پیامبر صلّی اللّه علیه و اله چنگ بزنند نجات پیدا می کنند و در مسیر هدایت باقی می مانند». [13]

در جایی دیگر مولا علی علیه السّلام ضمن ارائۀتصویری از دورۀغیبت امام مهدی می فرماید: «فتنه ها و مشکلات گوناگونی در این دوره به وجود خواهد آمد.

به عنوان مثال دشمنان شیعیان از آن ها بدگویی کرده افراد فاسق و شرور به شرارت و گمراهی مردم خواهند پرداخت و اوضاع به اندازه ای آشفته و پریشان می شود که مردم دچار حیرت و سرگردانی خواهند شد». [14] به عبارت دیگر از تشخیص راه درست عاجز خواهند بود. بدیهی است که وقتی امکان تشخیص راه صحیح مشکل شود اغلب مردم خودبه خود یا در اثر تبلیغات گوناگون دشمنان و بدخواهان به مسیرهای انحرافی سوق داده می شوند.

2- مشکل شدن دین داری

پای بندی به احکام و مقررات دینی فضا و بستر مناسبی لازم دارد. به شهادت روایت های زیادی، یکی از گرفتاری های دوران غیبت، ناپای بندی به ارزش های دینی است. این مسأله ناشی از عواملی است که در لابلای سخنان معصومین علیهم السّلام به آن ها اشاره شده است.

مولای متقیان علیه السّلام در روایتی می فرماید: «سوگند به خدایی که حضرت محمد صلّی اللّه علیه و اله را بحق برای پیامبری برگزیده و او را بر همۀمخلوقات فضیلت و برتری داده است، مسالۀظهور امام عصر واقع نخواهد شد مگر پس از یک دوران سخت حیرانی و سرگردانی که در آن شرایط کسی جز افراد خالص و پاکیزه که یقین را با تمام وجود خود لمس کرده باشند در پای بندی به دین استوار و پابرجا نخواهند ماند.

پروردگار عالم از چنین کسانی که با وجود آن همۀنابسامانی در دین ثابت قدم اند برای ولایت ما پیمان گرفته و در دل های آنان ایمان را تثبیت کرده و با عنایات خاصی که به آنان دارد مورد تأییدشان قرار داده است». [15]

آن حضرت در روایت دیگر با تشبیهی محسوس سختی دین داری را در دوران غیبت ترسیم می کند و می فرماید: «صاحب الامر دورۀغیبتی دارد که در آن زمان هرکس که به دین خود چنگ زند و بر آن استوار باشد همانند کسی است که با دست خود بخواهد بوته های خار را بکند [براستی چه کسی می تواند با دست خود بوته های خار را لمس کند]؟!»[16]

امیر المؤمنین علیه السّلام در یکی از روایت ها پس از اشاره به سختی های دورۀغیبت از نظر پای بندی به احکام دین، تصریح می کنند که همۀاین پیش آمدها به منظور امتحان و آزمایش انسان هاست تا میزان تقوی و ایمان آنان معلوم گردد، چراکه به یک تعبیر هدف از خلقت جهان امتحان انسان است. آن حضرت می فرماید: «برای صاحب این امر دورۀغیبتی است که باید افراد در چنان شرایطی تقوای الهی را پیشه کنند، به دین و احکام و مقررات آن پای بند باشند». آن گاه آیه ی: أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یأْتِکمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْساءُ وَ الضَّرَّاءُ. . . [17] را تلاوت کرد. [18]

یعنی آیا گمان کردید بی آن که روی دادهایی که برای گذشتگان پیش آمده برای شما پیش آید داخل بهشت می شوید؟ همان گذشتگانی که آن چنان دچار گرفتاری ها و مشکلات شدند که حتی پیامبر و افرادی که به او ایمان آورده بودند با خود می گفتند:

پس نصرت و یاری خدا چه زمانی فرا خواهد رسید؟ آن گاه به آنان گفته شد یاری خدا نزدیک است.

با این بیان امام علی علیه السّلام تذکر می دهد که سنت دایمی خدا یعنی امتحان بشر در همۀزمان ها جریان دارد و تمام پیش آمدهای دوران غیبت نیز در این راستاست.

3- تردید در وجود امام زمان علیه السّلام

یکی از روی دادهای بسیار تلخ عصر غیبت که در اثر نابسامانی ها و شیوع فساد و بی عدالتی پدید می آید این است که مردم آن چنان دچار یأس و ناامیدی خواهند شد که در اصل وجود امامی معصوم در چنین شرایطی بر روی زمین شک خواهند کرد و با خود خواهند گفت: اگر در روی زمین حجتی از حجت های الهی وجود داشت در مقابل هر ظلم و ستمی که انجام می گیرد ایستادگی می کرد و نسبت به برطرف کردن آن اقدام لازم را به عمل می آورد.

امیر المؤمنین علیه السّلام به این مسأله این گونه اشاره می نماید: «موقعی که امام غایب که از فرزندان من است در پس پردۀغیبت قرار گیرد. . . اکثر مردم دچار این توهم خواهند شد که حجت خدا از بین رفته و امامت به پایان رسیده است، اما سوگند به خدایی که علی را آفریده است در چنین روزی حجت خدا در میان آنان حضور دارد. . . ». [19]

مولای متقیان علیه السّلام در روایتی دیگر می فرماید: «صاحب الامر از فرزندان من است، در دورۀغیبت او مردم خواهند گفت: وی [صاحب الامر] از دنیا رفته، چرا که اگر زنده است پس کجاست؟ [در مقابل این همۀستم و بی عدالتی و. . . عکس العملی نشان نمی دهد]». [20]

علاوه بر موارد مذکور نشانه های دیگری نیز برای غیبت امام عصر ذکر شده است:

در این دوره مردم از یکدیگر برائت خواهند جست. [21]

مردم بی پناه خواهند شد و جای امنی پیدا نخواهند کرد. . . [22]

مردم به نزاع با یکدیگر و آب دهان انداختن به صورت همدیگر خواهند پرداخت. [23]

نتیجه گیری

در وقوع امر غیبت امور زیادی از جمله عمل کردهای مردم بسیار مؤثر بوده است، لذا یکی از راه های مهمّ فراهم سازی زمینۀظهور، تجدیدنظر در اعمال و رفتارهای فردی و اجتماعی جامعه اسلامی است.

هم چنین غیبت هرگز به معنای عدم حضور امام علیه السّلام در میان مردم نیست بلکه آن حضرت در بین مردم حضور دارد و ناظر اعمال و رفتارهای آن ها می باشد و از مشاهده اعمال نیک آنان خشنود و از دیدن ناراحتی ها و رفتارهای نامناسب آن ها متأثر می شود.

در دوران غیبت گرفتاری های سخت و پیش آمدهای ناگوار زیادی متوجه مردم می شود که همۀآن ها باید امتحان الهی تلقی شود چراکه خدا از این طریق افراد صالح و غیر صالح را از هم جدا خواهد ساخت.

در دورۀغیبت خطرات زیادی متوجه دین و اعتقادات مردم خواهد شد که راه نجات از این پیش آمدهای مهلک، پایبندی به احکام و مقررات دینی و تبعیت از رهنمودهای روشن گرانۀاهل بیت علیهم السّلام و رعایت تقوای الهی است.

فهرست منابع و مآخذ

1- نهج البلاغه، (گردآوری: السید الشریف الرضی)، [طبق نسخۀفیض الاسلام ].

2- الصدوق، [الشیخ ] محمد بن علی بابویه القمی، إکمال الدین و إتمام النعمة.

3- الطوسی، [الشیخ ] محمد بن حسن، الغیبة.

4- الکلینی، [ثقة الاسلام ] محمد بن یعقوب، اصول کافی.

5- المتقی الهندی، علی بن حسام الدین، کنزل العمال.

6- المجلسی، [العلامة] محمد باقر، بحار الانوار.

7- النعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة. [24]

پی نوشت

 

[1] سال 1379 ه. ش. مزیّن به دو عید سعید غدیر بود.

[2] نهج البلاغه( گردآورى: السید الشریف الرضى)،[ طبق نسخه‏ى فیض الاسلام‏].

[3] الکلینى،[ ثقة الاسلام‏] محمد بن یعقوب، اصول الکافى، ج 2، ص 139، ح 13.

[4] المجلسى،[ العلامة] محمد باقر، بحار الانوار، ج 51، ص 118، ح 18.

[5] همان، ج 28، ص 70.

[6] پیشین، ج 51، ص 119، ح 19.

[7] پیشین، ج 51، ص 109 و 110، ح 1.

[8] پیشین، ص 112، ح 7.

[9] پیشین، ص 113 و 112، ح 8.

[10]  پیشین، ج 1، ص 111، ح 6.

[11] نهج البلاغه،( گردآورى: السید الشریف الرضى)،[ طبق نسخه‏ى فیض الاسلام‏]، ص 1158، ح 139.

[12]  الصدوق،[ الشیخ‏] محمد بن على بن بابویه القمى، اکمال الدین و اتمام النعمة، ص 303.

[13] الطوسى‏[ الشیخ‏] محمد بن حسن، الغیبة، ص 202.

[14]  المجلسى،[ العلامة] محمد باقر، بحار الانوار، ج 28، ص 70.

[15] الصدوق،[ الشیخ‏] محمد بن على بن بابویه القمى، اکمال الدین و اتمام النعمة، ص 304.

[16]  المجلسى،[ العلامة] محمد باقر، بحار الانوار، ج 52، ص 111 و 135.

[17] البقرة: 2/ 214.

[18] المجلسى،[ العلامة] محمد باقر، بحار الانوار، ج 52، ص 135.

[19]  النعمانى، محمد بن ابراهیم، الغیبة، ص 72.

[20]  المجلسى،[ العلامة] محمد باقر، بحار الانوار، ج 51، ص 114، ح 11.

[21] همان، ص 111، ح 5.

[22]  النعمانى، محمد بن ابراهیم، الغیبة، ص 291 و 292.

[23]  المتقى الهندى، على بن حسام الدین، کنز العمال، ص 587، ح 14.

[24] جمعى از نویسندگان، مجموعه مقالات (2): برگزیده مقالات سومین اجلاس دوسالانه بررسى ابعاد وجودى حضرت مهدى، 2جلد، سازمان تبلیغات اسلامى، معاونت پژوهش، دبیرخانه دائمى اجلاس دوسالانه بررسى ابعاد وجودى حضرت مهدى (عج) - قم (ایران)، چاپ: 1، 1381 ه.ش.