نقشه راه دولت برای حل مشکل ۱۰ ساله فارس

در این میان، اقدام ها و برنامه های دولتمردان حاکی از تلاش برای گذر این دیار و مردمانش از فصل دشوار کم آبی است.
مروری بر نتایج سفرهای معاونان رئیس جمهوری و وزیران به استان فارس و تلاش های استاندار و دیگر مسئولان استان در یک سال گذشته از آن حکایت دارد که دولت تدبیر و امید نقشه راهی را برای کاستن از پیامدهای نامطلوب خشکسالی و بحران آب بر دامان فارس طرح ریزی کرده است.
آخرین بار، پنجشنبه 23 دی ماه جاری و در جلسه شورای اداری استان فارس با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود که موضوع تدبیراندیشی درباره موضوع آب در کوتاه مدت و بلندمدت در استان مورد تاکید قرار گرفت.
استاندار فارس در سخنان خود در این جلسه، تدبیر مدیران حوزه های آب و کشاورزی در زمینه مدیریت منابع آبی با توجه به تداوم خشکسالی در این استان را خواستار شد و گفت: متوسط بارندگی در سال زراعی جاری در این استان تاکنون 27 میلی متر بوده است و حال آن که در مدت مشابه سال زراعی قبل، شاهد بارش 157 میلی متر باران بودیم که وضعیت بسیار نگران کننده ای است.
سیدمحمدعلی افشانی اظهار کرد: مدیران استان باید با برنامه ریزی و دقت کامل، تدابیری بیندیشند که در فصل گرما با بحران مواجه نشویم.
همچنین به گفته خلیل رضاییان معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری فارس، در چهارمین ماه از سال زراعی جاری نسبت به مدت مشابه پارسال، این استان با کاهش 85 درصدی بارندگی روبرو است.
بنا بر اعلام حمیدرضا دهقانی مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان فارس، 25 دی ماه پارسال، 24 متر مکعب ورودی آب در سد درودزن داشتیم ، حجم آب این سد 375 میلیون مترمکعب بود اما هم اینک این سد به عنوان عروس سدهای فارس و تامین کننده عمده آب شرب ، نسبت به سال گذشته 90 میلیون متر مکعب کاهش آب دارد.
بنا بر اعلام وزارت نیرو، سالانه 8.9 دهم میلیارد متر مکعب آب در این استان مصرف می شود که از این میزان سهم آب زیرزمینی 78درصد است که 80 درصد آن از منابع زیرزمینی و مابقی از آب های سطحی است.
چیت چیان افزود: 92درصد از این آب ها در بخش کشاورزی، 6 درصد در بخش آشامیدنی و 2 درصد در صنعت مورد استفاده قرار می گیرد.
** نگاه دولت به اتخاذ تصمیم جدی برای حل بحران آب فارس
حل بحران کم آبی و خشکسالی در استان فارس یکی از ماموریت های دولتمردان در سفر به این استان و نیز ماموریت های جدی کاری استاندار و دیگر مقام های استان فارس است.
در این زمینه، 29 تیرماه امسال نشست بررسی چالش های استان فارس و بحران کمبود آب در شیراز با حضور معاون اول رئیس جمهوری و وزیران نیرو و جهادکشاورزی در استانداری فارس برگزار شد.
معاون اول رئیس جمهوری در این نشست گفت: کمبود و بحران آب استان فارس مشکلی جدی است و باید برای حل این مساله تصمیمی جدی اتخاذ کنیم.
اسحاق جهانگیری در این نشست از وزیر نیرو خواست گزارشی جامع از وضعیت منابع آب استان فارس تهیه و تدوین کند و آن را در جلسه شورای عالی آب که در تهران برگزار خواهد شد مطرح کند تا با حضور اعضای شورای عالی آب تصمیم های لازم اتخاذ شود.
معاون اول رئیس جمهوری همچنین با اشاره به مشکل آب آشامیدنی در برخی از شهرستان های استان فارس بیان کرد: تامین آب آشامیدنی مردم یکی از اولویت های نخست کشور است و باید با حساسیت خاص به ویژه در مورد استان هایی که با مشکل مواجه هستند، اقدام کنیم.
** اراده جدی برای پرکردن چاه های غیرمجاز
وزیر نیرو نیز در این نشست با اشاره به اینکه 80 درصد آب مورد نیاز فارس از منابع زیرزمینی تامین می شود گفت: مسدود و پُرکردن چاه های غیر مجاز باید از سوی تمام مجموعه های دست اندار کار و مسئولان این استان جدی گرفته شود.
حمید چیت چیان افزود: ما اگر نگاه به آینده استان داریم باید نسبت به موضوع تعادل بخشی آب زیرزمینی اقدام کنیم و قسمت عمده این کار منوط به پلمب و پُر کردن چاه های غیر مجاز و همچنین جلوگیری از برداشت غیر مجاز از چاه های مجاز است.
وزیر نیرو گفت: باید پروانه های چاه های مجاز بازنگری شود و شیوه هایی را انتخاب کنیم که از چاه های مجاز برای چاه های غیر مجاز آب تامین کنیم و با ایجاد بازار آب و خرید و فروش آب، خسارت های ناشی از بستن چاه های غیرمجاز به حداقل برسد.
چیت چیان افزود: اگر این مهم را انجام ندهیم آب های زیرزمین به مرور شور می شود و این آب شور هنگامی که در سطح زمین جریان می یابد کیفیت خاک را هم از بین می برد و علاوه بر خشک شدن دشت به شور شدن خاک نیز منتهی می شود.
چیت چیان، همچنین شمار دشت های دارای شبکه پایش این استان را 103 دشت و دشت های ممنوع 73 دشت اعلام کرد و افزود: افت متوسط سالانه در دشت ها در یک دوره آماری حداقل چهار سانتیمتر در بهترین شرایط و حداکثر 2.74 صدم متر است که وضعیت بسیار نگران کننده ای را ترسیم می کند.
وی، تعداد دشت های دارای افت بیش از 10 متر را نسبت به ابتدای دوره اندازه گیری، 49 دشت برشمرد و بیان داشت: کسری مخزن آب زیرزمینی در هر سال حدود 616 میلیون متر مکعب است.
وزیر نیرو در مورد اقدام های این وزارتخانه در استان فارس هم گفت: در گام نخست در مکان هایی که آب سطحی وجود دارد با مطالعات ابعاد زیست محیطی در محل های یادشده اقدام به اجرای سد سازی کردیم که هشت سد به اتمام رسیده و 6 سد نیز در دست ساخت است و علاوه بر این، هم اینک 10 شبکه آبیاری زهکشی نیز در استان فارس در دست انجام داریم.
چیت چیان در مورد وضعیت آب آشامیدنی شیراز هم گفت: کلانشهر شیراز از نظر تامین آب آشامیدنی در شرایط بسیار سختی قرار دارد که حتما باید اعتبارات لازم برای رفع این مشکل تامین شود.
استاندار فارس اواسط دی ماه امسال در گزارشی از آخرین وضعیت مقابله با چاه های غیرمجاز در استان گفت: در 9 ماه نخست امسال، افزون بر 2 هزار و 600 حلقه چاه غیرمجاز در این استان پُرشده است.
سیدمحمدعلی افشانی افزود: تقلیل بهره برداری از آب با نصب کنتور هوشمند بر روی چاه های مجاز و ممنوعیت برداشت آب در 26 دشت استان از دیگر اقدام هایی است که با هدف افزایش بهره وری در بخش کشاورزی صورت گرفته است.
** نقشه راه حل مشکل آب استان
استاندار فارس در این باره معتقد است: میزان خسارت خشکسالی در فارس فراتر از سایر استان هاست زیرا پایه اقتصاد این منطقه بر اساس کشاورزی است.
افشانی گفت: به دلیل طرح خودکفایی گندم که عمده آن بر عهده استان فارس است، عمق برخی از چاه های آب این استان به بیش از 500 متر رسیده است.
وی افزود: در پی سفر معاون اول رئیس جمهوری که تیرماه 95 به این استان صورت گرفت، مصوب شد که مساله آب فارس در شورای عالی آب کشور مطرح و بررسی شود.
استاندار فارس بیان کرد: سرانجام در کمیته تخصصی شورای عالی آب که با حضور معاونان وزیران عضو این شورا و به ریاست وزیر نیرو تشکیل شد، 20 مورد از پیشنهادهای استان فارس مورد بررسی و تصویب قرار گرفت.
افشانی اظهار کرد: تصفیه تمام فاضلاب های شهری و استفاده از پساب آنان برای استفاده در فضای سبز و صنعتی و همچنین بهره گیری از آب مورد استفاده فضای سبز و صنعتی برای آب شرب و کشاورزی، یکی از پیشنهادهای این استان بود.
وی با بیان این که اتمام همه سدهای نیمه تمام استان فارس از دیگر پیشنهادهای مطرح شده در کمیته تخصصی شورای عالی آب بود، گفت: با این اقدام علاوه بر مهار رواناب، با ایجاد تبخیر و افزایش رطوبت، زمینه تقویت ابرها، افزایش بارندگی و تشکیل سفره آب زیرزمینی در وسعتی حدود 60 کیلومتر محقق می شود.
به گفته افشانی، ایجاد آبخوانداری و آبخیز داری با استفاده از رواناب ها و طرح شیرین کردن آب دریا برای استفاده در شهرهای نزدیک به دریا از دیگر طرح های پیشنهادی استان فارس به شورای عالی آب به شمار می آید.
استاندار فارس، ادامه داد: تخصیص حق عدم کشت برخی از محصولات کشاروزی به کشاورزان با هدف اینکه آب به تالاب ها برسد و همچنین تشکیل ستادملی تالاب های فارس همانند دریاچه ارومیه به ریاست معاون اول رئیس جمهوری و تشکیل ستاد مشابه در استان با رویکرد احیای این تالاب ها در زمره 20 پیشنهادی است که مصوب شده است.
** حمایت دولت از اجرای طرح های آبیاری نوین
روزهای پایانی تیرماه امسال بود که با حضور معاون اول رئیس جمهوری، وزیر جهاد کشاورزی و استاندار فارس، طرح آبیاری نوین در یکی از مزارع نمونه پسته شهرستان سروستان به نمایندگی از چهار هزار هکتار اراضی مجهز به این سیستم نوین در استان فارس افتتاح شد.
وزیر جهاد کشاورزی در این آیین گفت: استان فارس از تولید کنندگان عمده محصولات کشاورزی کشور است و با توجه به محدودیت منابع آبی این استان این مزارع باید به سامانه های نوین آبیاری مجهز شوند.
محمود حجتی افزود: در سال 93 به میزان 14 هزار هکتار و از ابتدای سال 94 تا بهمن همان سال در 10 هزار هکتار از اراضی استان فارس طرح های آبیاری نوین کشاورزی به بهره برداری رسید.
وی بیان کرد: وزارت جهاد کشاورزی مصمم است که در سال 95 حدود 30 هزار هکتار از اراضی استان فارس را به سامانه های آبیاری نوین مجهز کند.
وزیر جهاد کشاورزی ادامه داد: هم اینک 220 هزار هکتار از اراضی استان فارس از سامانه آبیاری تحت فشار بهره مند شده است که در پایان سال 95 این میزان به 250 هزار هکتار خواهد رسید.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی فارس نیز سه شنبه در گفت و گو با ایرنا گفت: 600 میلیارد ریال برای اجرای آبیاری تحت فشار در مزارع با 85 درصد کمک بلاعوض آماده پرداخت به متقاضیان استان است.
محمد مهدی قاسمی افزود: اجرای سیستم های آبیاری تحت فشار به کاهش مصرف حدود چهار هزار و 500 متر مکعب در هکتار منجر می شود و مساوی با 50 درصد صرفه جویی در مصرف آب است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی فارس گفت: ‌این نوع اعتبارات سال بعد هم در بودجه 10 برابر افزایش پیدا کرده است ضمن این که درزمینه اعتبارات آبیاری تحت فشار استان فارس با تلاش همکاران و داشتن کشاورزان فهیم، تنها استانی است که در چند سال اخیر، مقام اول را در اجرای آبیاری تحت فشار در کشور داشته است.
** کاهش سطح زیرکشت و بهره وری در دستور کار
به گفته استاندار فارس، اصلاح الگوی کشت محصولات زراعی، محدود کردن کشت محصولات پُر آب و جایگزینی آنها با محصولات کم آب، ایجاد 430 سایت الگویی که 160 سایت باغی و 270 سایت زراعی را شامل می شود از اقدام هایی است که با هدف مدیریت بحران آب در بخش کشاورزی استان فارس در حال اجرا است.
افشانی گفت: به هیچ روی به دنبال افزایش سطح زیر کشت نیستیم بلکه کاهش سطح زیر کشت را دنبال می کنیم چرا که در زمان کشت اگر به روش غرقابی آبیاری صورت گیرد بخشی از آب به زمین باز می گردد اما در افزایش سطح زیر کشت، این مقدار نیز تبخیر می شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان فارس نیز در این باره اظهار کرد: از نظر میزان آب در دسترس، بخش کشاورزی استان وضعیت بسیار شکننده ای دارد، کاهش بارندگی کاملا مشهود و بسیاری از چاه‌های ما با افت کمی و کیفی آب مواجه شده اند .
وی افزود: در برنامه های 10 ساله ای که وزارت جهاد کشاورزی ابلاغ کرده است کاهش سطح زیر کشت را با تأکید بر افزایش بهره وری در دستور کار داریم که این مهم در استان فارس به طور جدی پیگیری می شود ،به گونه ای که هم اکنون سطح زیر کشت گندم از 430 هزار هکتار به 260 هزار هکتار کاهش داده ایم.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی فارس ادامه داد: به عنوان نمونه سطح زیر کشت حوزه آبخور سد درودزن از 72 هزار هکتار به کمتر از 25 هزارهکتار کاهش پیدا کرده است و آنچه عده ای از کشاورزان به امید بارندگی کاشته اند به صورت گندم دیم مدنظر آنهاست و بر اساس اطلاعیه قبلی سازمان آب، موجودی سددرودزن امکان رهاسازی را نخواهد داد.
وی گفت: صرفاً در کشت کلزا افزایش داشته ایم و آن هم با هدف قطع وابستگی و رسیدن به خوداتکایی در تولید روغن خوراکی است و نیز تاثیر قابل ملاحظه ای که این زراعت در تناوب با گندم دارد و می تواند یک تا یک و نیم تن افزایش تولیدگندم را در پی داشته باشد که امسال 6 برابر سال گذشته و در سطح حدود 12 هزار هکتار کشت شده است.
در این راستا، یک مجتمع بزرگ روغن کشی در شهرستان سروستان با هدف فرآوری کلزا و گلرنگ تولیدی در مزارع استان فارس آغاز به کار کرده است.
فلسفه راه اندازی این واحد صنایع تبدیلی را وزیر جهاد کشاورزی در آیین افتتاح آن چنین بیان کرد: با توجه به اینکه دانه های روغنی هم به آب کمتری نیاز دارند و هم این که از مزیت هایی مانند از بین بردن علف های هرز در مزارع و آزادسازی ازت خاک برخوردارند، ضروری است که هرچه بیشتر کشت کلزا را توسعه دهیم.
حجتی افزود: در افق پنج و 10 ساله، پیش بینی می شود که به ترتیب حدود 40 و 70 درصد روغن مورد نیاز کشور در داخل تولید شود.
بدین ترتیب، امید می رود با برنامه ریزی های صورت گرفته و اقدام های عملی دولت تدبیر و امید، علاوه بر مدیریت بحران آب در استان فارس شاهد تبدیل این تهدید به فرصت از جمله در گام برداشتن در مسیر خودکفایی کشور در محصول روغن باشیم.
2027 / 6113/
گزارشگر: سیداحمد نجفی ** انتشاردهنده: غلامرضا مالک زاده