اشاعره

در قرن های دوم و سوم هجری مجادله میان فرقه های کلامی، بخصوص اهل حدیث و معتزله، فضای فکری جهان اسلام را آشفته کرده بود

در این درس لازم است اجمالی از نظریات شیعه را در مسائل کلامی رائج میان متکلمین اسلامی بیان نماییم.

در درس گذشته اجمالا به اصول پنجگانه معتزله اشاره کردیم درباره اصل اول آنها یعنی اصل توحید توضیحاتی دادیم. اکنون نوبت اصل دوم است و آن اصل عدل است.

آیا فقط رابطه علی و معلولی بین پدیده های عالم و خالق آنها وجود دارد؟ یا اینکه در بین خود این پدیده ها نیز می توان به چنین رابطه ای دست یافت؟ و در این صورت ربط این پدیده ها با علت العلل خود چگونه تبیین می شود؟ اینها از مهمترین مسائل فلسفه اولی ست.

کیفیت رابطه خدا، انسان و جهان مهمترین مسأله ای است که همه جهان بینی های معتقد به خدا با آن مواجه و در صدد تبیین آن بوده اند. تفاوت عمده این جهان بینی ها مربوط به نقش و تأثیری است که برای سه عامل فوق (خدا انسان جهان) در نظام هستی قائلند. بعضی از این جهان بینی ها خدا محور، برخی انسان محور و بعضی نیز معتقد به تقسیم عادلانه قدرت بین سه عامل فوقند.

گروه اندیشه: کلام اشعری، سنتی در اندیشه اسلامی است که در مقابله با معتزله به وجود آمد، اما با اهل حدیث و حنابله نیز تقابل دارد، این اندیشه تاثیر زیادی بر فکر اسلامی گذاشته است.

ابو الحسن اشعری، کلام خود را بر چهار رکن، و هر رکن را بر ده اصل به شرح زیر نهاده است:

نام عده ای از مشاهیر متکلمان اشعری را- که پس از پیشوای مذهب، در ترویج و تحکیم کلام اشعری نقش مهمی داشته اند- با شرح حال کوتاهی از آنان یادآور می شویم:

تا اینجا با پیشوایان بزرگ اشاعره که هر یک در تکمیل این مکتب و رشد و تکامل آن نقشی داشتند، آشنا شدیم. اکنون در اینجا به علمای اشاعره که در حقیقت پیرو این مکتب بوده و استاد آن به شمار می رفتند، اشاره می کنیم