شیخ-مفید-(-ره-)

در صورت بندی و ارائه هر اندیشه اجتماعی، به دلیل پیوندی که با مبانی معرفتی ازیک سو و تحولات تاریخی  اجتماعی از سوی دیگر دارد، باید هم به مبانی معرفتی آن اندیشه توجه داشت و هم آن اندیشه را از حیث ارتباط با زمینه های اجتماعی و تاریخی توضیح داد

ادیان توحیدی ابراهیمی، ادیانی تقویمی هستند و در این میان، شیعه به طور جدّی تر، یک مذهب تقویمی است. این، نکته ای است که از آداب و اخلاق مذهبی آن، بویژه بزرگداشت روزها و ایام، به هر مناسبت، آشکار می شود

مسئله منابع معرفت دینی، از کهن ترین مسائل در تاریخ تفکر انسانی بوده است. در تاریخ کلام و اندیشه اسلامی این مسئله همواره از مباحث بحث برانگیز بوده و منشأ اقوال و اختلافات فراوانی شده است

محمد بن محمد بن نُعمان مشهور به «شیخ مُفید»، در روز یازدهم ذیقعده الحرام سال 336 یا 338 ه. ق در قریه سویقه ابن بصری از توابع عُکبَری در ده فرسنگی شمال بغداد، نزدیک شهر دجیل در یک خانواده اصیل به دنیا آمد[1] و در دامان پدر و مادری عاشق و دلباخته به مکتب اهل بیت (ع) پرورش یافت. پدرش معلمی پارسا بود و «ابن المعلم» لقب داشت.

«مُحمّد بن نعمان» ملقب به شیخ مُفید(ره) و معروف به ابن المعلّم، فقیه و متکلم برجستة شیعه در قرن چهارم و اوایل سدة پنجم هجری قمری است. او تقریباً 7 سال بعد از آغاز غیبت کبری، در 11 ذیقعده سال 336ق در نزدیکی بغداد[1] متولد شد. این فقیه پر آوازه و متکلم زبردست، مکتب کلامی شیعه را در عصر خود به اوج کمال رساند.

قبل از شیخ مفید، فقه عموما عبارت بود از احادیث فقهی منقول از ائمه اطهار(ع) به گونه ای که گاهی سند حذف می شد و گاه سلسله سند عینا ذکر می گردید و فقها هیچگونه تصرفی در متن حدیث نمی کردند. به مرور زمان این شیوه اندکی تکامل یافت و فقها خودشان را مجاز دانستند که در همان محدوده احادیث اجتهاد کنند، و طبق مدلول و مضمون آنها فتوا بدهند«1».

در شماره ء پیشین مجله با روش فقهی شیخ مفید- که همان روش اجتهادی است- آشنا شدیم و دانستیم که وی در استنباط احکام، غیر از روش اهل حدیث را برگزیده بود. حال در صددیم تا ببینیم: الف- شیخ مفید در آثار فقهی اش تا چه اندازه از این شیوه ء خود بهره برده است. ب- در هر کتاب به چه موضوعی می پردازد. ج- ویژگیهای هر کتاب چیست؟

محمدبن محمدبن النعمان المفید، معروف به ابن معلم (336-413 ه . ق) (1) یکی از دانشمندان بزرگ قرن چهارم و اوایل قرن پنجم است. این دو قرن یکی از مهمترین دوره ها در تاریخ تصوف به شمار می رود. شخصیتهایی بزرگ در این عصر برآمدند و به نشر عقاید و افکار و طریقت خویش پرداختند. (2)

«شیخ مفید نامش محمد بن محمد بن نعمان،هم متکلم است و هم فقیه.ابن الندیم در فن دوم از مقاله پنجم «الفهرست »که درباره متکلمین شیعه بحث می کند،از اوبه عنوان «ابن المعلم »یاد می کند و ستایش می نماید