-*دکتر بهروز مقدادی: مشکلات رشد به این معنی است که کودک با توجه به سن، جنسیت، سابقه خانوادگی یا زمینه نژادی، در سطح کمتر یا بیشتر از رشد متوسط مورد انتظار قرار دارد.
چه عواملی باعث بروز مشکلات رشد در کودکان میشود؟
به گزارش ، اختلالات رشد عوامل متعددی ممکن است داشته باشد. معمولاً علت مشکل رشد در کودک یکی از موارد زیر است:
قد کوتاهی خانوادگی: به این معنی که قد کودک متناسب با الگوی قد کوتاهی در خانواده است قد بلندی خانوادگی به این معنی که قد کودک متناسب با الگوی قد بلندی در خانواده است.
تأخیر رشد سرشتی و مشکلات بلوغ. کودک کوتاه قدتر از متوسط است و دیرتر از حد متوسط به بلوغ می‌رسد در حالی که سرعت رشد او طبیعی است . این وضعیت می‌تواند ارثی باشد.این کودکان در نهایت به قد نرمال می‌رسند.
بیماری‌هایی که بر کل بدن تأثیر می‌گذارد: (بیماری‌های سیستمیک). این بیماری‌ها شامل سوء تغذیه متداوم ، بیماری‌های دستگاه گوارش، بیماری کلیه، بیماری قلبی، بیماری ریه، دیابت و و استرس شدید طولانی مدت است.
هر یک از این مشکلات می‌توانند منجر به مشکلات رشد شوند.
بیماری‌های هورمونی یا اندوکرین: اختلالات هورمونی می‌توانند به رشد کودک تأثیر بگذارد. هورمون تیروئید برای رشد طبیعی استخوان‌ها حیاتی است. غده هیپوفیز در قاعده مغز، چندین هورمون از جمله هورمون رشد ترشح می‌کند .
کمبود هورمون رشد می‌تواند به آسیب‌های مغزی یا غده هیپوفیز مرتبط باشد. سندرم کوشینگ می‌تواند منجر به اختلال در قد شود اما باعث افزایش وزن میشود.
بلوغ زودرس: وضعیتی است که در اثر مشکلات هورمونی ایجاد میشود. اغلب این وضعیت باعث سریع تر شدن رشد شده و کودک در مقایسه با هم‌کلاسی‌های خود قد بلندتری دارد. با این حال رشد این کودکان زودتر از هم‌کلاسی‌ها پایان می‌یابد در نتیجه کودکی که دچار بلوغ زودرس میشود ممکن است کوتاه قد شود.
غول پیکری: کودکانی که غده هیپوفیز آنها را هورمون رشد بیش از اندازه ترشح می‌کند، سریع تر از حد نرمال رشد می‌کنند و بزرگ‌تر از دیگران میشود.
محدودیت رشد در داخل رحم مادر به معنی کند بودن رشد کودک در دوران بارداری است. دلایل این وضعیت گوناگون است و از جمله آنها می‌توان به سیگار کشیدن در دوران بارداری و عدم مراقبت‌های بارداری مناسب اشاره کرد.
در چنین شرایطی کودک از نظر قد و وزن کوچک‌تر از نرمال است.
اختلالات ژنتیکی : از جمله اختلالات ژنتیکی که رشد را تحت تأثیر قرار می‌دهند عبارتند از سندرم ترنر، سندرم داون و آکندروپلازی. در سندرم ترنر کروموزومها بیشتر یا کمتر از حد طبیعی بوده و یا مشکل دار هستند در نتیجه مشکلاتی در سلامتی ایجاد میشود.
این اختلال ژنتیکی نسبتاً شایع بوده و تنها در دختران دیده میشود. عوارض آن کمبود رشد و تاخیر یا عدم بلوغ است. سندرم ترنر در 1 نفر از هر 2500 دختر اتفاق می‌افتد. علت آن عدم وجود کروموزوم ایکس است. سندرم داون یکی دیگر از بیماری‌های ژنتیک شایع است که منجر به ضعف رشد و کوتاهی قد میشود.
علت آن وجود یک کروموزم بیست و یکم اضافی است. آکندروپلازی یک بیماری استخوانی ژنتیکی شایع است که باعث میشود پاها و بازوهای کودک کوتاه و سر و اجزاء آن بزرگ شوند. علت بیشتر این اختلالات که باعث مشکلات رشد میشود، ناشناخته است.
چه افرادی بیشتر در خطر مشکلات رشد قرار دارند؟
عوامل زمینه ساز مشکلات رشد در کودکان عبارتند از: سابقه خانوادگی بیماری‌های سیستمی اختلالات ژنتیکی
علائم و نشانه های مشکلات رشد در کودکان چیست؟
بیشتر مشکلات رشد زمانی مشخص میشود که کودک کوچک‌تر از هم‌کلاسی‌های خود است یا ظرف چند ماه گذشته نرخ رشد او کند بوده است. مهم‌ترین نشانه مشکل رشد این است که کودک پس از سه سالگی، کمتر از 3.5 سانتی متر در سال رشد می‌کند.
در برخی موارد ممکن است کودک از بدو تولد به شکل غیر طبیعی کوچک باشد. مشکلات رشد ممکن است بخشی از مشکلات پزشکی دیگر باشد بنابراین حتماً کودک را برای تشخیص درست متخصص اطفال نشان دهید.
تشخیص مشکلات رشد در کودکان چگونه است؟
در برخی موارد مشکل رشد از بدو تولد تشخیص داده میشود چرا که کودک نسبت به سن بارداری، به شکل غیر طبیعی کوچک است. در موارد دیگر مشکلات رشد ممکن است هنگام معاینات معمولی آشکار شود.
تشخیص اختلال رشد باید توسط متخصص صورت بگیرد. برای این منظور علائم و سابقه پزشکی کودک دریافت میشود. همچنین پزشکی سابقه خانوادگی از نظر بیماری‌ها و همچنین نرخ رشد و قد را جویا میشود.
سپس معاینه فیزیکی انجام شده و میزان رشد کودک ظرف ماه‌های متوالی اندازه گیری میشود. ممکن است آزمایش‌های زیر نیز انجام شود: آزمایش خون برای بررسی میزان هورمون‌ها، کروموزومها یا اختلالات دیگری که می‌تواند عامل مشکلات رشد باشد عکس پرتوی ایکس که در آن از مقدار کمی تشعشع برای دریافت تصاویری از بافت‌های داخل بدن، استفاده میشود. ممکن است عکس پرتوی ایکس از دست و مچ چپ گرفته شود تا سن استخوانی کودک به دست بیاید. در موارد تأخیر در بلوغ یا مشکلات هورمونی، سن استخوانی اغلب کمتر از سن تقویمی است.
درمان مشکلات رشد در کودکان چگونه است؟
عوامل گوناگون می‌تواند منجر به مشکلات رشد شود که با مدیریت و درمان‌های پزشکی مناسب، بسیاری از آنها را می‌توان حل کرد. روش درمانی بر اساس عامل مشکل داشت، شدت آن، وضعیت سلامت کودک، توانایی کودک در کنارآمدن با درمان‌های پزشکی و مصرف دارو و همچنین خواسته های والدین تعیین میشود.
عوارض احتمالی مشکلات رشد در کودکان چیست؟
برخی از کودکان ممکن است به واسطه قد بلندی یا قد کوتاهی، اعتماد به نفس خود را از دست داده یا افسرده شوند.
چگونه به کودک مبتلا به مشکلات رشد،کمک کنیم؟
کودکانی که کوتاه‌تر یا بلندتر از هم‌کلاسان خود هستند ممکن است دچار افسردگی یا ضعف اعتماد به نفس شوند. بنابراین حتماً در مورد این مشکل با کودک خود صحبت کنید یا در صورت لزوم او را به مشاوره نشان دهید. از گروه‌های حمایتی برای پشتیبانی از کودک خود کمک بگیرید.
در مورد پیش‌بینی قد بزرگسالی کودک، با پزشک اطفال صحبت کنید. در صورتی که مشکلات رشد در اثر بیماری قابل درمان به وجود آمده باشد باید درمان بیماری را مرتب دنبال کنید.
نکات مهم در مشکلات رشد در کودکان مشکل رشد کودک به این معنی است که کودک کوچک‌تر یا بزرگ‌تر از اندازه متوسط است. به خاطر داشته باشید که اختلالات رشد دلایل گوناگون دارند و ممکن است بیماری ها، ژن‌ها یا مشکلات هورمونی در آن دخیل باشند.
*متخصص کودکان
