نمی‌توانید تکه‌های این پازل را کنار هم بچینید و به نتیجه‌ای قطعی برسید. بسیاری از بچه‌های سالم هم گاهی رفتارها یا واکنش‌هایی شبیه او را بروز می‌دهند. اما واقعیت این است که نشانه های اوتیسم از یک کودک به کودکی دیگر می‌تواند متفاوت باشد و همین تفاوت‌ها، زمینه را برای سردرگم شدن شما فراهم خواهند کرد.
اوتیسم چیست؟
اوتیسم یا درخودماندگی (Autism Spectrum Disorder)، نوعی از اختلالات رشدی مغز است که علت آن هنوز تشخیص داده نشده. این اختلال معمولا قبل از 3 سالگی بروز پیدا می‌کند و آمارها حاکی از آن است که جمعیت پسران مبتلا به آن، بیشتر است.
رفتارهای تکراری، ناتوانی در براقراری ارتباط، تاخیر کلامی و حرکتی، رفتارهای تکراری و تحریک‌پذیری از نشانه‌های اصلی این اختلال هستند و ارتباط چشمی ضعیف یا ناتوانی در بیان درست و متناسب احساسات، از جمله مشکلاتی است که کودکان مبتلا به اوتیسم، از آن رنج می‌برند.
نشانه‌های اوتیسم در کودکان زیر 12 ماه
- ماه‌ها می‌گذرد اما او به چهره‌ها علاقه‌ای نشان نمی‌دهد.
- ارتباط چشمی برقرار نمی‌کند، نمی‌خندد و حتی وقتی جهت نگاهش به سمت شماست، انگار نمی‌بیندتان.
- اغلب به صداها واکنش نشان نمی‌دهد. به صدا کردن نامش واکنش نشان نمی‌دهد و برای اینکه بفهمد صدا از کجا آمده، سرش را به اطراف نمی‌چرخاند. وقتی صدای بلندی می‌آید، شوکه نمی‌شود، درحالیکه مشکل شنوایی ندارد.
- دوست ندارد در آغوش گرفته یا لمس شود.
- به بازی‌های بچگانه مثل دالی‌موشه توجهی نشان نمی‌دهد.
- نشانه‌ای که از شروع به حرف آمدنش حکایت کند را بروز نمی‌دهد.
بیشتر بخوانید: نکاتی برای تقویت تمرکز کودک
نشانه‌های اوتیسم در کودکان 12 تا 24 ماهه
سرش را به نشانه بله یا خیر تکان نمی‌دهد یا بای‌بای نمی‌کند.
به چیزی اشاره نمی‌کند. درحالیکه کودکان 14 تا 16 ماهه، بیشتر با اشاره کردن به چیزها برای به دست آوردنشان تلاش می‌کنند.
در شانزده ماهگی کلمات را به زبان نمی‌آورد و در 24 ماهگی از عبارات دو کلمه‌ای استفاده نمی‌کند.
درحالیکه قبلا از کلمات استفاده می‌کرده، دایره لغاتش را از دست می‌دهد و هیچ کلمه‌ای را بیان نمی‌کند.
در دنیای خودش غرق می‌شود. انگار او در یک جهان است و آدم‌های دیگر در دنیایی دیگر.
روی سر پنجه راه می‌رود.
نشانه‌های اوتیسم در کودکان دو ساله و بالاتر
تاخیر کلامی دارد و برای بیان نیازهایش با مشکل روبروست. بعضی از کودکان مبتلا به اوتیسم اصلا تکلم ندارند، درحالیکه برخی دیگر ممکن است کلمات را به خاطر سپرده باشند اما امکان استفاده درست از آنها را نداشته باشند.
الگوی عجیبی برای صحبت کردن دارند. ممکن است این کودکان به دشواری صحبت کنند، یا صدایی بلند و یکنواخت داشته باشند. برخی از آنها به جای جملات از تک کلمه‌ها استفاده می‌کنند یا یک کلمه یا عبارت را بارها و بارها تکرار می‌کنند. برخی دیگر هم ممکن است به جای پاسخ دادن، پرسش را تکرار کنند.
به نظر نمی‌رسد که متوجه حرف آدم‌ها شود. به صدا کردن نامش واکنش نشان نمی‌دهد و ممکن است که در موقعیت نامناسب بخندد، گریه کند یا فریاد بکشد.
به شکل اغراق شده‌ای روی یک شیء یا قطعه‌ای از آن (مثل چرخ یک ماشین) تمرکز می‌کند.
به ندرت در بازی‌هایتان ادای شما را تقلید می‌کند و در بازی شکلک، بعید است که حالات چهره شما را تقلید کند.
میل اندکی به بازی کردن با کودکان دیگر دارد و اغلب از پذیرفتن شریک در بازیها پرهیز می‌کند.
رفتارها و واکنش‌های اغراق شده‌ای را ابراز می‌کند. ممکن است دبستگی زیادی به روتین زندگیتان داشته باشد و دربرابر کمی تغییر در این وضعیت عادی، به شدت واکنش نشان دهد. برای مثال حتی ممکن است نسبت به تغییر در نوع غذا واکنش نشان دهد.
با وسایل و اسباب‌بازیها به شکل غیرمعمولی بازی می‌کند. برای مثال وسایل بی‌ربط را با وسواس براساس یک نظم خاص قرار می‌دهد. یا ساعت‌ها وقتش را صرف باز و بسته کردن یک در، یا چرخاندن یک پیچ می‌کند، بدون آنکه وقفه‌ای در این بازی ایجاد کند.
به خودش آسیب می‌زند. مثلا خودش را گاز می‌گیرد یا می‌زند.
حرکات تکراری را از خود نشان می‌دهد. مثلا بارها و بارها بال‌بال می‌زند.
به محرکت‌ها حساسیت اغراق شده‌ای نشان می‌دهد. ممکن است نسبت به صدا، بو یا لمس شدن حساس باشد یا فقط تحمل پوشیدن لباس‌هایی از جنسی خاص را داشته باشد.
گاهی نسبت به تحریک یا درد به شکل اغراق شده‌ای حساس است و گاهی به شکل اغراق شده‌ای نسبت به آن هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد. مثلا ممکن است در سر و صدای مهمانی گوش‌هایش را با دو دست بگیرد و به شدت آزرده شود اما وقتی زمین می‌خورد و پایش کبود و زخمی می‌شود، هیچ واکنشی را ابراز نکند.
در یک موقعیت عادی ممکن است به شدن وحشتزده شود اما در موقعیتی هراس‌آور، هیچ احساس ترسی نکند. مثلا ممکن است با دیدن یک بادکنک وحشت همه وجودش را بگیرد اما از ارتفاع هیچ ترسی نداشته باشد.
چرخه خواب منظمی ندارد. بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم، در به خواب رفتن مشکل دارند و در طول شب بارها و بارها بیدار می‌شوند.
زمان را از دست ندهید
گرچه بسیاری از کودکان مبتلا به طیف اوتیسم تا حدود 4 سالگی، مورد درمان قرار نمی‌گیرند و ابتلایشان به این اختلال، پیش از این سن تشخیص داده نمی‌شود، اما متخصصان معقتند که ابتلای کودک به اوتیسم را حتی در دو سالگی هم می‌توان تشخیص داد.
تشخیص زود هنگام اختلال، فرصت بهتری را برای درمان در اختیار کودک و والدین قرار می‌دهد. اگر شما هر یک از نشانه‌های شرح داده شده را در فرزندتان می‌بینید، به جای نسبت دادن نشانه‌ها به شباهت او و کودکی خودتان یا انکار کردنشان، موضوع را با یک متخصص در میان بگذارید.
فراموش نکنید که همه کودکان مبتلا به اوتیسم شبیه هم رفتار نمی‌کنند. برخی از آنها ممکن است به شدت مقاوم، ساکت یا حتی منزوی باشند و برخی دیگر به شدت تحریک پذیر و کج خلق و ناآرام. پس بخاطر شبیه نبودن نشانه‌های فرزندتان به کودک دیگری که مبتلا به اوتیسم است، تفاوت‌های او با کودکان عادی را نادیده نگیرید.