ادامه‌دار شدن اعتراض‌ها به این موضوع موجب شد تا سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولید‌کنندگان پای کار آید و تدوین اپلیکیشنی به‌منظور رصد روزانه 100 قلم کالای پرمصرف را در دستور کار این سازمان قرار دهد، اما با وجود اطلاع‌رسانی اولیه، هنوز از راه‌اندازی این سامانه خبری نیست. کندی در روند اجرایی کردن این طرح در کشور در حالی است که براساس گزارشی که از سوی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی درخصوص ارزیابی پیاده‌سازی و شفافسازی روش اطلاع‌رسانی قیمت در هند منتشر شده، این کشور با جمعیتی حدود 17 برابر ایران که نزدیک به 15 میلیون واحد خرده فروشی سنتی و مدرن دارد (سهم فروشگاه‌های مدرن 7 درصدی و خرده فروشی‌های سنتی سهم 93 درصدی) در زمینه شفافیت‌سازی قیمت‌ها توانسته تجربه‌های قابل توجهی به‌دست آورد.
عدم شفافیت اطلاعات اقتصادی در جهان امروز، می‌تواند منجر به بروز شرایطی شود که به زیان دولت‌ها و ملت‌های کشورهای مختلف است. عدم‌اشراف مردم به فعالیت‌های اقتصادی جامعه منجر به ایجاد محیط کسب‌و‌کاری نه‌چندان مساعد شده چراکه دولت‌ها امکانات و توان کافی برای مبارزه با مشکلات یا فساد را ندارند. بنابراین، شفافیت اطلاعات در حوزه‌های مختلف اقتصادی از جمله عوامل مهم در بهبود عملکرد دولت‌ها و افزایش اعتماد مردم است که با پیشرفت فناوری‌های اطلاعات و سخت‌افزارهای مورد نیاز بیش از گذشته امکان پذیر شده است. دولت‌های مردم محور تلاش می‌کنند تا بتوانند ارتباطی شفاف با ملت خود برقرار کنند و در این بین ظهور اینترنت به‌عنوان ابزار مناسبی جهت برقراری ارتباط، تعامل، گردآوری اطلاعات و حتی خرید و فروش به این امر کمک شایانی کرده است و بخش جدانشدنی از تبیین اقدامات دولت‌ها در پیاده‌سازی سیستم‌های اطلاعاتی و پایگاه‌های داده شده است، به‌صورتی که در هر زمان و مکان برای کاربران در شهرها و روستاهای دور و نزدیک قابل استفاده است. از جمله مهم ترین اطلاعات اقتصادی مورد نیاز عامه مردم، دسترسی شفاف به قیمت کالاها و محصولات گوناگون است که در سایه به‌کارگیری ابزارهای مبتنی‌بر اینترنت می‌تواند با سهولت بیشتری در اختیار متقاضیان یا کاربران مختلف قرار گیرد. به گونه‌ای که مصرف‌کنندگان بدون وجود تبعیض به راحتی در هر زمان بتوانند از حق خود برای دستیابی به اطلاعات و قیمت‌های عادلانه و مناسب برای محصولات بهره‌مند شوند و اگر انحرافی در عملکرد توزیع‌کنندگان و فروشندگان رخ دهد، بتوانند قدرت تشخیص داشته و هم دولت و هم مردم بر عملکرد بازار به‌خصوص گرانفروشی نظارت بیشتر و گسترده‌تری داشته باشند. در کشور ما نیز ضرورت دسترسی مردم به اطلاعات کامل، به روز و دقیق درخصوص کیفیت محصولات و قیمت‌ها بر کسی پوشیده نیست و دولت و نهادهای ذی‌صلاح در تلاش برای شفافیت اقدامات خود و بنگاه‌ها هستند تا سازوکار بازار با شفافیت بیشتری برای مصرف‌کنندگان تبیین شود، لذا یکی از اقدامات مهم در این حوزه راه‌اندازی سامانه اطلاع‌رسانی قیمت است که در دستور کار قرار گرفته است. از این رو، در این پژوهش سعی شده تا راهکارهای لازم برای پیاده‌سازی سامانه اطلاع‌رسانی قیمت در کشو بررسی شود و به این ترتیب ابتدا به بررسی تجربه هند در حوزه شفافسازی قیمت‌ها پرداخته شده است.
تجربه معمار آسیا
هند از جمله بزرگ‌ترین دموکراسی‌های جهان به شمار می‌رود. این کشور درخصوص آزادی دسترس شهروندان به اطلاعات، مسیر روشنی را در پیش گرفته است. در این کشور از سال 2002 قانون اطلاعات آزاد به منظور ارتقای شفافیت و پاسخگویی اداری توسط پارلمان هند تصویب شده و مبنای بسیاری از فعالیت‌های بخش‌های مختلف دولتی قرار گرفته است. این کشور به منظور پیاده‌سازی این قانون 10 اقدام را در دستور کار قرار داده است. از جمله اقدامات صورت گرفته این کشور می‌توان به «طراحی و پیاده‌سازی مرکزی تلفنی براساس حق دریافت اطلاعات»، «طراحی و پیاده‌سازی پرتال اینترنتی براساس حق دریافت اطلاعات»، «ایجاد مراکز منابع اطلاعاتی خلق دانش و اختصاص بودجه مناسب»، «اقدامات آموزشی به افراد جهت پیاده‌سازی سیستم‌های ارائه اطلاعات»، «نقشه دیجیتال‌سازی کلیه اسناد، مدارک و سوابق لازم»، «توسعه اپلیکیشن‌های مبتنی‌بر وب‌سایت برای اعضای صاحب اختیار»، «توسعه و بهبود اپلیکیشن‌های کمیسیون اطلاعات»، «ایجاد سازمان‌ها و آژانس‌های لازم برای ارائه آموزش لازم در حوزه حق دریافت اطلاعات، جنبه‌های رفتاری و ثبت اطلاعات مدیریتی»، «افزایش آگاهی عمومی برای جویندگان اطلاعات» و «ایجاد کمیسیون‌های ارائه اطلاعات براساس تقاضاها» اشاره کرد.
در کنار این اقدامات در حال حاضر وب‌سایت‌های مختلفی در حال ارائه اطلاعات به کاربران هستند و در حوزه قیمت نیز انواع گزارش‌ها و لیست‌های قیمت مربوط به دوره‌های مختلف در وب‌سایت‌هایی نظیر وب‌سایت داده‌های دولتی هند در دسترس هستند. از سوی دیگر، در هند واحد نظارت بر قیمت زیر نظر اداره امور مصرف‌کنندگان وزارت امور مصرف‌کنندگان، غذا و توزیع عمومی فعالیت می‌کند و مسوول نظارت بر قیمت کالا مشخص شده است و به‌طور مستمر گزارش قیمت‌ها روی وب‌سایت این اداره ارائه می‌شود و گزارش‌های فیزیکی محدود نیز برای اطلاعات روزانه در دسترس قرار می‌گیرد. این واحد مسوول رسیدگی به قیمت‌ها و عرضه محصولات است تا قیمت‌ها را در کنترل داشته و بتواند با مداخلات خود امور مصرف‌کنندگان را تسهیل کند.
11 پیشنهاد
با توجه به تجربه هند 11 پیشنهاد به منظور پیاده‌سازی و به‌کارگیری سامانه‌های اطلاع‌رسانی قیمت برای عموم مردم احصا شده است. براساس ارزیابی صورت گرفته پیش از همه باید علت و ماموریت اصلی راه‌اندازی سامانه اطلاع‌رسانی و ارائه قیمت به مردم مشخص شود؛ چراکه قیمت بخش کوچکی از انواع متنوعی از اطلاعات است که می‌تواند در اختیار مردم قرار گیرد و در صورت لزوم انواع خدمات مرتبط با این حوزه تعریف و شناسایی شود و صرف ارائه قیمت می‌تواند در کوتاه مدت روی وب‌سایت سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با مشتریان ارائه شود.
دومین پیشنهاد برای فرهنگ‌سازی ارائه اطلاعات دقیق، به‌روز و کارآمد به مردم در سطوح مختلف سازمان‌های دولتی و بنگاه‌های اقتصادی بازمی‌گردد، چراکه اهمیت شفافسازی اقدامات دولت و سایر بخش‌های اقتصادی برای مردم و ارزشمندی آن باید در وهله اول برای تمامی کارکنان و مدیران بخش دولتی و خصوصی در سطوح مختلف محرز شود تا در گام بعدی بتوان به پیاده‌سازی سامانه اطلاع‌رسانی قیمت و عملکرد بعدی آن در عمل امیدوار بود، در غیر این‌صورت عدم‌فرهنگ‌سازی در خلق و به اشتراک‌گذاری دانش و اطلاعات موجب اخلال در اجرایی شدن اقدامات و همکاری بخش دولتی و خصوصی این سامانه و عدم‌امکان ارائه شفافیت در قیمت و سایر اطلاعات خواهد شد.
پیشنهاد بعدی به آماده‌سازی و گردآوری جامع اطلاعات در پایگاه داده‌ها بازمی‌گردد. به این منظور گردآوری اطلاعات در پایگاه داده‌ها به منظور نمایش در وب‌سایت‌ها یا اپلیکیشن‌های کاربردی در حوزه قیمت و خدمات مربوطه، نیازمند بسیج نیروهای متخصص در حوزه مدیریت و فناوری اطلاعات است تا بتوانند با نگاهی یکپارچه در جهت رسیدن به اهداف مطرح شده اقدام کنند.
از سوی دیگر، سامانه اطلاع‌رسانی قیمت می‌تواند مرجع مناسبی برای گروه‌های مختلف مردم یا بنگاه‌های اقتصادی اعم از تولید‌کنندگان و توزیع‌کنندگان باشد و علاوه بر ارائه قیمت، سایر اطلاعات از بازارها و حتی معرفی محصولات را نیز شامل شود و بستر مهمی در کارآمدی فرآیند توزیع و فروش کشور باشد. براساس 11 بند پیشنهادی ضروری است تا محصولات مدنظر در برنامه پیاده‌سازی سامانه اطلاع‌رسانی قیمت تعیین و طبقه‌بندی شوند و در صورت لزوم در قالب سامانه‌های اختصاصی در صنایع مختلف مطرح شده و ارائه خدمات در هر حوزه به‌صورت اختصاصی صورت گیرد. از سوی دیگر، در سامانه اطلاعاتی قیمت باید جزئیات دقیق اطلاعات مختلف از قبیل طبقه‌بندی محصولات، دسته‌های محصولات، تنوع محصولات، محل و بازار عرضه و توزیع محصولات، حداقل و حداکثر قیمت و داده‌های روند تغییرات نرخ محصولات به‌طور کامل و به‌روز شده در اختیار کاربران قرار گیرد.
براساس پیشنهادهای مطرح شده در این گزارش گردآوری اطلاعات جامع از توزیع‌کنندگان و فراهم کردن مرجع رسمی معرفی توزیع‌کنندگان (اعم از خرده‌فروشان و عمده‌فروشان) می‌تواند به بهبود ارجاعات مردمی به این سامانه و گسترش کاربرد آن در بازار به‌عنوان مرجع اطلاعات کمک کند. همانطور که تجربه کشور هند نشان می‌دهد این مهم صرفا از طریق مراجع دولتی و مراکز اطلاعاتی بازاریابی و بازرگانی وابسته به دولت انجام نشده است، بلکه بنگاه‌ها و مردم نیز با مشارکت خود در ارائه داده‌های قیمت براساس نرخ‌های محلی خود در شفافسازی و نظارت قیمت اقدام می‌کنند.
براساس پیشنهادهای مطرح شده سازوکار سامانه و رابط کاربری مربوطه باید به شکلی طراحی و نمایش داده شوند که بتواند به سهولت و به‌صورتی کاملا کاربردی برای آحاد جامعه با سطح سواد و تحصیلات گوناگون قابل استفاده و به‌کارگیری باشد. در واقع وب‌سایت برای ارائه گزارش قیمت باید بسیار ساده طراحی شود و به‌سادگی و با انتخاب چند گزینه کاربر می‌تواند به گزارش مطلوب خود دست یابد. برای مثال کاربر نخست به بخش گزارش‌های قیمت وارد شده و پس از انتخاب کالای مدنظر خود، قیمت خرده‌فروشی یا عمده‌فروشی، منطقه یا شهر عرضه محصول مدنظر خود، می‌تواند طبق دوره زمانی یا تاریخ مشخصی به اطلاعات قیمت دست یابد. از سوی دیگر سامانه طراحی شده باید در دستگاه‌های مختلف از قبیل تبلت‌ها ، لپ‌تاپ‌ها و از این قبیل همچنین در مرورگرهای گوناگون قابلیت نمایش یکسان و مناسب خود را حفظ کند تا در ساعات مختلف شبانه روز و در هر مکان دسترسی کاربران را با کیفیتی قابل‌قبول محقق سازد. یکی دیگر از نکاتی که باید مورد توجه قرارگیرد این است که پیش‌بینی لازم جهت دریافت اطلاعات و گزارش‌های نهایی توسط کاربران صورت بگیرد، به‌نحوی که خروجی سامانه برای کاربران و گروه‌های مختلف مردم در قالب‌هایی قابل عرضه باشند که بتوانند ارزش افزوده اطلاعاتی داشته و مثمرثمر واقع شوند.
در 11 بند پیشنهادی این موضوع نیز مورد‌توجه قرار گرفته که قیمت‌گذاری شفاف بر کالاهای مختلف و اعلام آن به مردم، مستلزم وجود شیوه‌های مقررات‌گذاری شفاف است که براساس آن مسوولیت‌ها و اختیارات واحدهای دولتی و همچنین چارچوب عملکرد بنگاه‌های اقتصادی به درستی معین شود و عدم‌اجرای آن موازین، ضمانت قانونی مشخصی را نیز در پی داشته باشد.
از سوی دیگر سامانه اطلاع‌رسانی قیمت باید بتواند تعامل با بطن جامعه را میسر کرده و شامل نظارت و پایش نیز باشد، بنابراین در سامانه مربوطه یا اپلیکیشن‌های آن باید مکانیزم‌های دریافت بازخورد از مردم درنظر گرفته شود. پیاده‌سازی و اجرایی کردن یک سیستم جدید از جمله سامانه اطلاع‌رسانی قیمت، همواره نیازمند آموزش به کارکنان حوزه مربوطه است تا از طریق آن اهداف کار برای کارکنان به‌خوبی مشخص شود. این مورد یکی دیگر از پیشنهادهای در نظر گرفته شده در این گزارش است تا به این طریق اقدامات بعدی و تعامل با مردم تسهیل شده و بتوان نتایج نهایی را مورد ارزیابی و بازنگری قرار داد.
در نهایت، باید در نظر داشت جهت شفافسازی اطلاعات برای کاربران، نخست مردم باید از وجود چنین سامانه اطلاع‌رسانی مطلع شده و بتوانند با سامانه یا سایر روش‌های طراحی شده ارتباط برقرار کرده و از خدمت مربوطه استفاده کنند. همچنین آگاهی‌رسانی در این خصوص باید به گونه‌ای باشد که بتواند عموم مردم را به‌خصوص از طریق رسانه‌های ملی و فضای مجازی عمومی مطلع کرده و با آموزش‌های مطرح شده در این رسانه‌ها، مردم در صورت لزوم بتوانند خدمات مختلف را دریافت کرده و در صورت تمایل درخواست پشتیبانی برخط و یا تلفنی کنند و حتی بتوانند بازخوردهای خود را از عملکرد این سامانه به آسانی ارائه دهند.
