برخی افراد که به آلرژی های شدید مبتلا هستند، هنگامی که در معرض عامل آلرژن قرار می گیرند دچار واکنشی به اسم آنافیلاکسی می شوند که اگر سریع درمان نشود عوارض جدی و حتی مرگ را به دنبال دارد. در این مطلب پیرامون علت، علائم و درمان بیماری آنافیلاکسی صحبت می کنیم.
علت، علائم و اقدامات درمانی بیماری آنافیلاکسی
برخی افراد که به آلرژی های شدید مبتلا هستند، هنگامی که در معرض عامل آلرژن قرار می گیرند دچار واکنشی به اسم آنافیلاکسی می شوند که در اثر آن، سیستم ایمنی بدن موادی در بدن آزاد می کند که در این شرایط شوک آنافیلاکسی رخ می دهد.
در این حالت فرد ناگهان دچار افت شدید فشار خون شده و مسیرهای تنفس طبیعی باریک و گاها حتی مسدود می شود. آنافیلاکسی بسیار خطرناک بوده و در صورت عدم درمان، عوارض جدی و حتی مرگ را به دنبال دارد. این عارضه یک واکنش آلرژیک جدی بوده و می تواند به سرعت شروع و علائم آن تهدید کننده زندگی فرد باشد. در این مطلب با علت، علائم و درمان بیماری آنافیلاکسی بیشتر آشنا می شوید.
علت شوک آنافیلاکسی چیست؟
شایع ترین علل شوک آنافیلاکسی، واکنش به بادام زمینی، دارو و نیش حشراتی مثل زنبور است. علل دیگر شامل قرار گرفتن در معرض لاتکس و ورزش است. در مواردی هیچ علت خاصی پیدا نمی شود. لازم به ذکر است این واکنش آلرژیک خطرناک به دنبال مواجهه با آلرژن مشخصی در فاصله چند دقیقه تا چند ساعت بروز می یابد.
شوک آنافیلاکسی چه علائمی دارد؟
علائم اولیه شوک آنافیلاکسی عبارت است از:
- درد شکمی
- واکنش های پوستی مانند کهیر، قرمزی پوست و رنگ پریدگی
- احساس گرمای زیاد و ناگهانی
- مشکل در بلع
- احساس وجود توده ای در گلو
- نبض تند یا ضعیف
- حالت تهوع
- استفراغ و اسهال
- مور مور شدن دست یا پاها
- خس خس سینه
- آبریزش شدید بینی
در صورت مشاهده این علائم باید فرد را سریعا به اورژانس منتقل کرد وگرنه علائم جدی تر شامل سرگیجه، سختی تنفس، ضعف ناگهانی و از دست دادن هوشیاری رخ می دهد.
فاکتورهای خطر کدامند؟
بیماری آنافیلاکسی به علت واکنش زیاد سیستم ایمنی بدن به یک آلرژن روی می دهد. آلرژن به هر ماده ای که فرد نسبت به آن حساسیت داشته باشد، اطلاق می شود. آنافیلاکسی می تواند به شوک آنافیلاکسی منجر شود. فاکتورهای خطر شایع این عارضه عبارت است از:
- نیش حشرات
- برخی داروها مانند پنی سیلین
- برخی مواد غذایی مانند بادام زمینی، صدف خوراکی، تخم مرغ، شیر و …
- ورزش های هوازی شدید
گاهی اوقات علت این واکنش شناسایی نمی شود که به این نوع از آنافیلاکسی، ایدیوپاتیک می گویند. مواردی که احتمال بروز آنافیلاکسی شدید و به عبارتی شوک آنافیلاکسی را در پی دارد شامل سابقه قبلی واکنش آنافیلاکسی، سابقه خانوادگی آنافیلاکسی و ابتلا به حساسیت مثل آسم هستند.
شوک آنافیلاکسی چه خطراتی به دنبال دارد؟
شوک آنافیلاکسی می تواند به مسدود شدن راه های تنفسی فرد یا ایست قلبی منجر شود. ایست قلبی در اثر کاهش فشار خون هم رخ می دهد. شوک آنافیلاکسی ضمنا باعث بروز خطراتی از جمله آسیب مغزی، نارسایی کلیه، حمله قلبی، آریتمی و مرگ گردد.
در برخی موارد شرایط جسمانی نسبت به قبل بدتر شده و سیستم تنفسی با مشکل همراه می شود. مثلا اگر فرد به بیماری مزمن انسداد ریه مبتلا باشد، در اثر کمبود اکسیژن رسانی، سریعا آسیب های برگشت ناپذیری به ریه ها وارد می شود.
آنافیلاکسی همچنین می تواند علائم را در افراد مبتلا به ام اس به طور دائم بدتر کند. بعد از شوک آنافیلاکسی فرد باید هرچه سریع تر تحت درمان قرار گیرد تا عوارض کمتری بروز یابد.
اقدامات درمانی آنافیلاکسی چگونه است؟
اگر فردی به آنافیلاکسی مبتلا شد باید سریعا او را به اورژانس رساند. در صورتی که سرنگ تزریق خودکار آدرنالین (Epipen) در دسترس است، در شروع علائم از آن استفاده شود. اگر مشکلات تنفسی دارید هیچ داروی خوراکی مصرف نشود.
حتی اگر بعد از استفاده از Epipen احساس بهتر شدن ایجاد شد، باز هم نیاز است به مراکز پزشکی مراجعه شود. زیرا احتمال زیادی هست که به محض از بین رفتن اثر دارو، این واکنش مجددا برگردد. در صورتی که شوک آنافیلاکسی به خاطر نیش حشره ایجاد شده، سریع نیش حشره را خارج کنید.
برای این کار از یک کارت استفاده کنید. کارت اعتباری را روی پوست فشار دهید و آن را به سمت بالا و به سمت نیش حشره بکشید. وقتی کارت زیر نیش حشره قرار گرفت با یک حرکت ناگهانی و سریع آن را به سمت بالا حرکت داده تا نیش خارج گردد. هرگز نیش حشره را فشار نداده زیرا سبب آزاد شدن زهر بیشتر از نیش می شود.
از جمله اقدامات درمانی در صورت مشاهده کسی که به شوک آنافیلاکسی مبتلا شده عبارت است از:
- تماس با مرکز اورژانس یا 115
- قرار دادن فرد در وضعیت راحت و بالا نگه داشتن پاهای او تا جریان خون به اندام های حیاتی بیشتر جریان یابد.
- در صورت وجود Epipen سریع از آن استفاده شود.
- در صورتی که فرد نفس نمی کشد تا رسیدن تیم اورژانس، احیای قلبی ریوی انجام شود.
معمولا اولین اقدام درمانی در این شرایط، تزریق فوری اپی نفرین یا آدرنالین است. این کار سبب کاهش شدت واکنش می گردد. در بیمارستان نیز اپی نفرین به طور داخل وریدی تزریق می شود. ضمنا ممکن است و گلوکوکورتیکوئید و آنتی هیستامین هم به شکل تزریق داخل وریدی انجام شود.
این داروها موجب کاهش التهاب مسیرهای عبور هوا شده و تنفس فرد بهتر می شود. احتمالا پزشک برای ساده تر شدن تنفس، بتاآگونیستی مانند آلبوترول را تجویز و اکسیژن مکمل ارائه شود تا اکسیژن مورد نیاز بدن فرد تامین شود. هر نوع عارضه ای که در اثر شوک آنافیلاکسی روی دهد باید سریع درمان شود.
سخن پایانی
شوک آنافیلاکسی یک وضعیت اورژانسی است که می تواند بسیار خطرناک و حتی کشنده باشد. بهبود فرد به این بستگی دارد که چه زمان کمک های پزشکی را دریافت می کند. اگر فرد در معرض خطر آنافیلاکسی قرار دارد باید به کمک پزشک برنامه ای را برای وضعیت اورژانسی تهیه تا بداند که در این شرایط چه کارهایی انجام دهد.
ممکن است پزشک به منظور کاهش احتمال بروز حمله های آتی یا شدت آنافیلاکسی، استفاده بلند مدت داروهای آنتی هیستامین یا سایر داروهای آلرژی را تجویز نماید. همواره داروهای آلرژی تجویزی را مصرف کنید و بدون مشورت پزشک مصرف این داروها قطع نشود.
در پایان همچنین می توانید برای اطلاع از نشانه های آلرژی غذایی و درمان رینیت آلرژیک از این مطالب نیز بازدید نمایید.
