هر چقدر سن‌مان بالا‌تر می‌رود احساس می‌کنیم از هوش‌مان کاسته می‌شود. در حقیقت، مغز مانند بخش‌های دیگر بدن‌مان دچار فرسودگی می‌شود. اما باید گفت این به این معنا نیست که در تمام عملکرد‌های شناختی خود دچار نقص می‌شویم.
تحقیقی که به‌تازگی در این زمینه انجام شده، نتیجه نسبتا جالبی دارد که با تصور ما نسبت به هوش کمی متفاوت است. نتیجه این تحقیق می‌گوید، نه تنها نمی‌توان گفت که انسان در سن خاصی برای انجام تمام وظایف شناختی خود در اوج قرار دارد، بلکه حتی ممکن است نتواند بیشتر وظایف شناختی را در هیچ دوره‌ای از زندگی خود، کامل و بی‌نقص انجام دهد و از این نظر بتواند در اوج عملکرد خود باشد. در واقع در ادامه متوجه می‌شوید، این پرسش که «اوج هوش افراد در چه سنی است؟» از اساس غلط است.
دو محقق از موسسه فناوری ماساچوست (MIT) در دو بررسی روی بیش از 48هزار داوطلب، نگاهی به مهارت‌های شناختی مربوط به مسائل کاری انداختند و به این نتیجه رسیدند که ما در برخی از توانایی‌های خود با مسن شدن ضعیف می‌شویم، اما در همان زمان ممکن است توانایی‌های دیگری کسب کرده و در آن‌ها پیشرفت کنیم.
این محققان از افراد شرکت‌کننده در بررسی، آزمون‌های استاندارد هوش و حافظه گرفتند و نتایج این بررسی نشان داد سرعت پردازش و حافظه کوتاه‌مدت افراد هنگام به خاطر آوردن عکس‌ها و داستان‌های خانوادگی، ابتدا در اوج قرار دارد. اما با رسیدن فرد به دوره فارغ‌التحصیلی دبیرستان و دانشگاه، این توانایی کاهش می‌یابد.
همچنین برخی از توانایی‌های استدلال انتزاعی و هوش بصری-فضایی در اوایل بزرگسالی به شکل مسطح است و سپس در دهه 30 زندگی شروع به کاهش می‌کند. عملکرد‌های شناختی دیگر مانند دامنه واژگان و معلومات عمومی تا دهه 40 زندگی به بعد، به اوج نمی‌رسند.
در واقع چیزی که این محققان فهمیدند، به صورت زیر خلاصه می‌شود:
سرعت پردازش اطلاعات در دوران 18 یا 19 سالگی در اوج است.
حافظه کوتاه‌مدت حدود 25 سالگی در قوی‌ترین حالت خود قرار دارد، اما حدود 35 سالگی افت می‌کند.
توانایی درک احساسات دیگران در دهه 40 یا 50 زندگی در اوج خود قرار می‌گیرد.
اوج مهارت‌های واژگان نیز در دهه 60 زندگی و اوایل 70 سالگی است.
تفاوت هوش کودکان و بزرگسالان
برخی از محققان می‌پرسند وقتی به «هوش» می‌پردازیم، آیا درست است هوش بزرگسالان را با همان استاندارد‌های ارزیابی هوش کودکان بسنجیم؟ یا این‌که در چه نقطه‌ای از زندگی، وضعیت شناختی بالقوه جوانان به شکل تخصصی در زمینه‌ای خاص در بزرگسالی تبدیل می‌شود؟
بنابه گفته محققان در مقوله هوش، دو نوع هوش متفاوت «سیال» و هوش «متبلور» وجود دارد. هوش سیال، با استدلال‌های انتزاعی و شناسایی الگو‌ها تعریف می‌شود. در واقع توانایی درک روابط، مستقل از تجربه قبلی در رابطه با آن را هوش سیال می‌گویند. از نمونه‌هایی از این نوع هوش می‌توان به حل معما‌ها و دستیابی به راه‌حل‌های مختلف حل مساله، اشاره کرد.
هوش متبلور با متغیرهایی، چون واژگان و معلومات عمومی تعریف می‌شود. در واقع این هوش مربوط به یادگیری از تجربیات و آموزه‌های گذشته است. این نوع هوش معمولا با بالارفتن سن و اندوختن دانش و آگاهی قوی‌تر می‌شود.
اما متخصص شدن فرد در زمینه خاصی را نمی‌توان با هیچ‌یک از هوش‌های سیال یا متبلور سنجید. در ضمن بیشتر آزمون‌های سنجش هوش برای آزمایش کودکان در سن مدرسه طراحی شده‌اند و نمی‌توانند دانشی را ارزیابی کنند که پس از طی سال‌ها و مطالعه مباحث گوناگون به دست می‌آوریم.
مسلما سنجیدن هوش بزرگسالان با این نوع آزمون‌های استاندارد شده برای جوانان، نمی‌تواند هوش واقعی آن‌ها را نشان دهد و حتی ممکن است به طور کلی، آن‌ها را کم‌هوش‌تر از جوانان بداند. اما اگر هنگام بررسی بزرگسالان میانسال، تخصص آن‌ها را در نظر بگیریم، شاید هوش آن‌ها با هوش جوانان برابری کند.
اوج هوش در بزرگسالان
محققان برای بررسی اوج هوش افراد، یک‌سری آزمون‌های مربوط به دانش و تخصص در رشته خاصی را آماده کرده و هوش 288 بزرگسال بین 21 تا 62 ساله را ارزیابی کردند. این رشته‌های علمی و تخصصی در زمینه هنر، موسیقی، ادبیات جهان، زیست‌شناسی، فیزیک، روان‌شناسی، فناوری، حقوق، اخترشناسی و الکترونیک بودند. محققان در بررسی‌های خود متوجه شدند بزرگسالان میانسال در بسیاری از حوزه‌های علمی نسبت به بزرگسال‌های جوان‌تر آگاهی بیشتر و در نتیجه هوش بیشتری دارند.
در واقع باید گفت در دنیای واقعی، بسیاری از وظایف که به قوه عقلانی نیاز دارند، بدون گنجینه‌ای از دانش اظهاری و دانش رویه‌ای نمی‌توانند انجام شوند. به طور ساده باید گفت دانش اظهاری به معنای «دانستن چه موضوعی» و دانش رویه‌ای، «چگونه دانستن آن موضوع» است. این دو دانش به معنای این است که چگونه اطلاعات یک مهارت را در ذهنمان ذخیره کرده سپس از آن اطلاعات چگونه بهره برده و استفاده کنیم.
بنابراین، از درخشان‌ترین (برحسب ضریب هوشی) افراد تازه‌کار نمی‌توان توقع داشت که مثلا یک جراحی قلب و عروق را به خوبی یک متخصص میانسال انجام دهند. همچنین مسلما یک دانشجوی تازه‌وارد نمی‌تواند مانند چند سال بعد خود که مطالعات دانشگاهی و تحقیق‌های تجربی داشته است، از پایان‌نامه دکترای خود، دفاع بی‌نقصی داشته باشد.
اما در این میان استثنا‌هایی وجود دارد و آن علوم شیمی، فیزیک و زیست‌شناسی است که با سن، ارتباطی منفی دارند. این بررسی نشان می‌دهد این علوم بیش از موارد دیگر به هوش سیال مرتبط است. شاید این مساله نشان دهد، چرا نبوغ علمی در این رشته‌های تخصصی معمولا در اوایل زندگی فرد، خود را نشان می‌دهد.
در مجموع باید گفت، نتایج بررسی‌های فوق، خبر خوبی برای بزرگسالان مسن‌تر است. در واقع آن‌ها می‌توانند تمام عمر در رشته‌های مختلف علوم، دانش و آگاهی‌هایی کسب کنند. البته باید گفت دریافت جایزه نوبل فیزیک در دوران کهنسالی چندان دست‌یافتنی نیست.
همچنین محققان نشان دادند برخی از ویژگی‌های شخصیتی مانند کنجکاوی عقلانی مرتبط با دانش تخصصی روی استاندارد‌های هوش اثرگذار هستند.
منبع: جام جم
