فرونشست، زلزله خاموشی است که بسیاری از استان ها به ویژه استان های کویری کشور را درگیر خود کرده و اصفهان نیز یکی از استان هایی است که به طرز هشدار دهنده با این پدیده روبروست و حتی در نقشه مناطق مورد تهدید فرونشست اصفهان، ورزشگاه نقش جهان نیز قرار دارد.
از زمانی که ورزشگاه نقش جهان در سال 95 آماده بهره برداری شد، اگرچه بعد از برگزاری اولین مسابقات در آن، بسیاری شروع به تعریف و تمجید کردند و بسیاری این ورزشگاه را گزینه مناسبی برای برگزاری مسابقات فوتبال در کنار ورزشگاه آزادی می دانند، اما بسیاری در میان تمام تعاریف از وضعیت چمن این ورزشگاه گلایه دارند و انتقادات بعد از هر بازی از سوی بازیکنان و مربیان حتی تیم سپاهان بیشتر شده است، چراکه چمن یکدست سبز و مخملی نقش جهان با کوچک ترین ضربه، کَنده و به هوا پرتاب می شود. این گلایه ها تا جایی ادامه یافت که برخی غیرورزشی ها به فرضیه هایی مشکوک شدند و به دنبال آن مسئولان نظام مهندسی و راه و شهرسازی از این مجموعه بازدیدهای متعددی انجام دادند و در نهایت از مجموع این تحقیقات، نظریه کارشناسی جدیدی برای چمن ورزشگاه و البته قدیمی برای دشت شمالی اصفهان مطرح کردند که شاید مشکل چمن این زمین فوتبال ارتباط نزدیکی با پدیده فرونشست زمین در اصفهان دارد.
مدیر بخش زلزله و رانش زمین مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی 25 شهریور سال 1398 در مصاحبه ای عنوان کرد که در استان اصفهان در مناطقی از شهر و شمال شهر اصفهان، فرونشست به یک معضل عمده تبدیل شده است، به‌طوری‌که در مجاورت فرودگاه و حتی در حاشیه استادیوم تازه تاسیس نقش جهان شکاف‌های حاصل از فرونشست روی زمین خود را نمایان کرده و خطر فرونشست برای این شهر بسیار جدی است.
به گفته علی بیت اللهی، در هر جایی از کشور که حالت دشت گونه دارد و آب‌های زیرزمینی در آن استحصال می‌شود، با فرونشست زمین مواجه شده‌ایم و پدیده فرونشست زمین در استان اصفهان موجب تخریب زیرساخت‌های منطقه به صورت اساسی می‌شود.
سال گذشته نیز دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی اعلام کرد: متاسفانه فرونشست زمین در اصفهان بر زیرساخت ها و خط ریلی استان تاثیرگذار بوده و در دشت مهیار شاهد ترک ها و شکاف های عمیقی حتی در کنار دکل های برق، خطوط انتقال آب و گاز هستیم.
به گفته مسئول این مرکز، پدیده فرونشست زمین در اصفهان بسیار جدی است، البته هنوز این پدیده بر ورزشگاه نقش جهان اثر جدی نداشته و تنها در زمین های اطراف آن بسیار وسیع گزارش شده است، اما اینکه چمن این ورزشگاه ماندگار نیست، به نظر می رسد پدیده فرونشست بر زمین چمن این ورزشگاه اثرگذار است.
باید توجه داشت که به دلیل نوع ساختار و کاربرد ورزشگاه نصف جهان اصفهان، در صورت بروز پدیده فرونشست، احتمال می رود شاهد فاجعه ای بزرگ شویم. باید در نظر داشت با توجه به آنی بودن فرونشست، اگر این پدیده در زمان برگزاری یک مسابقه رخ دهد، تبعات بسیار سنگین جانی و مالی در پی خواهد داشت و در صورت وقوع شاید برای جبران بسیار دیر باشد.
رئیس دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: در مطالعات مشترک با شهرداری اصفهان، سازمان زمین شناسی کشور و مرکز تحقیقات راه و شهرسازی پدیده فرونشست زمین بررسی شده است. طبق مطالعات رادارسنجی میزان فرونشست از طریق سنجش از راه دور و ماهواره انجام می شود و بعد از آن طریق چاه های پیزومتری سنجش و میزان افت سطح آب های زیرزمینی مشخص می شود.
حسین حجتی در خصوص فرونشست دشت اصفهان و برخوار که ورزشگاه نقش جهان در آن واقع است، گفت: متاسفانه امروز مناطق مختلفی از شهر همچون مناطق 15، 14، 12 و 7 اصفهان به صورت نعل اسب درگیر فرونشست زمین شده اند. ببینید اگر فرونشست رخ داد هیچ راهکاری برای مقابله با آن نمی توان انجام داد، بلکه اکنون با برخی اقدامات تنها می توانیم این پدیده را به تعویق بیندازیم.
وی با اشاره به پدیده فرونشست در زمین های اطراف فرودگاه اصفهان و همچنین ورزشگاه نقش جهان، افزود: متاسفانه فرونشست زمین در اصفهان بر زیرساخت های و خط ریلی استان تاثیرگذار بوده و در دشت مهیار شاهد ترک ها و شکاف های عمیقی حتی در کنار دکل های برق، خطوط انتقال آب و گاز هستیم.
وی درخصوص درگیر بودن ورزشگاه نقش جهان با مسئله فرو نشست، تصریح کرد: البته هنوز این پدیده بر ورزشگاه نقش جهان اثر جدی نداشته و تنها در زمین های اطراف آن بسیار وسیع گزارش شده است و تنها موردی که درباره خود ورزشگاه فوتبال وجود دارد، وضعیت ماندگار نبودن زمین چمن ورزشگاه نقش جهان است و به نظر می رسد پدیده فرونشست بر زمین چمن این ورزشگاه اثرگذار است.
به گفته رئیس دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی، در ایستگاه ورزشگاه نقش جهان یک اِلمان و سازه ای داریم به نام زمین چمن که در حال حاضر مشکلی ندارد، در دشت اصفهان و برخوار بحث اصلی بحث آبخوان و سفره های زیر زمینی آن مطرح است. خود سازه ورزشگاه نقش جهان در حال حاضر مشکلی ندارد در بازدیدی که از طرف سازمان نظام مهندسی و مرکز تحقیقات انجام شد، مشکلی نداشت؛ اما زمین های اطراف ورزشگاه نقش جهان شکاف ها و ترک های زیادی دارد و به نظر می رسد این ترک ها و شکاف ها در زیر چمن ورزشگاه نقش جهان وجود دارد و تاثیر گذار است و خرابی هایی که برای چمن ورزشگاه ایجاد شده است، می تواند ناشی از عوامل فرونشست در زمین این منطقه باشد.
حجتی ادامه داد: البته می دانید که برای چمن، حدود یک و متر نیم خاک برداشته می شود و در ادامه زیرسازی و شن سازی انجام می شود و باید خاک مناسب باشد. به نظر می رسد تاثیرات فرونشست در خاک و چمن مجموعه وجود دارد، تاثیراتی که ظهور آن در اطراف ورزشگاه نقش جهان بوده و شکاف و ترک هایی را می بینید در اثر برداشت های بی رویه سفره های زیرزمینی و آبخورها انجام می شود.
وی در خصوص میزان فرونشست و عواقب آن برای سازه نقش جهان، تاکید کرد: برای ساخت چنین سازه هایی به طور حتم مطالعات ژئوتکنیک انجام می شود و سختی های خاص خود را دارد، چراکه بحث ملی و جهانی است و تنها مربوط به اصفهان نیست. به طور حتم در طراحی این سازه ها این مسائل در گذشته دیده شده و برای آینده نیز دیده خواهد شد، اما بحثی که وجود دارد این است که فرونشست، پدیده ای است که ساز و کار خاصی دارد و شما نمی تواند به دید کلاسیک به آن نگاه کنید. باید ساخت این گونه سازه ها به گونه ای باشد که این تاثیرات را به حداقل برسانیم. اگر شکافی و یا ترکی ایجاد می شود، سعی می شود که با تمهیدات مهندسی صورت گرفته، تمام اینها را در طراحی ببینند که در صورت رخ دادن این پدیده، میزان تخریب و آسیب به حداقل برسد، اما اگر فرونشست را در وضعیت کلی داشته باشیم و برنامه و راهکاری پیشگیرانه ای برای آن نداشته باشیم، آسیب شدیدی خواهیم دید. هنگامی که فرونشست در یک دشت بزرگ رخ می دهد، چون دشت یکپارچه و همسطح متوازن انجام می شود ما اثرات آن را در سازه ها نمی بینیم، اما اگر این سازه بر جایی باشد که دو جنس متفاوت خاک دارد و یا در دو سطح مختلف، این فرونشست در هر دو مشخص و تاثیرات در اِلمان ها واضح تر و متفاوت است و آن موقع مشکلات بیشتر می شود.
رئیس دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی، گفت: تکرار می کنم، خود ورزشگاه نقش جهان فعلا مشکلی ندارد، اما اشتباه نکنید زمین های مورد بحث ما، زمین های اطراف و دیگر سازه ها است، پارکینگ ها، بلوارها، زمین دو ومیدانی و سالن های دیگری که وجود دارد. تمام این موارد باید مورد به مورد بررسی شود و ببینیم در چه وضعیتی است و فرونشست چقدر در آنها تاثیر داشته است.
وی خاطرنشان کرد: بررسی و بازدید میدانی ما تنها از سازه ورزشگاه فوتبال نقش جهان بوده و تصاویر ماهواره ای آن موجود است، اینها باید مانیتورینگ، کارشناسی و دائم رصد شود و میزان فرونشست در سازه ها بررسی شود که این نشست ها همگن است یا نامتوازن؟ فعلا بازدید ما از زمین چمن، سکوهای تماشاگران و ورودی و خروجی بود که نتیجه آن مشخص است و از سالن های دیگر بازدید نداشتیم، اما در زمین های اطراف، روند ترک ها خاص و تابع نوع خاک است و جنس خاک آن منطقه مساله دار است و در مقابل با از دست رفتن آب، این خاک سریع تاثیر می گیرند هر چه خاک زیردانه تر باشد این خاک مساله دارتر است.
وی در مورد میزان سرعت فرو نشست در منطقه، اظهار کرد: این بستگی به میزان برداشت آب در آن منطقه دارد، چیزی که در ظاهر می بینید، نتیجه دیروز و امروز نیست و از گذشته ها بوده که این برداشت بی رویه سفره های آبی و آبخوان انجام شده است. شکاف ها و ترک هایی که می بینید در چاه های پیزومتریک آن منطقه دیده شده که در حال کنترل هستند، از سوی دیگر نوسانات شدیدی در ارتفاع سطح آبخوان داریم که حاکی از برداشت بی رویه است و نشان می دهد سفره های آبی منطقه در حال مرگ و نابودی است. هنگامی که آبخوان بمیرد دیگر به حالت اولیه برنمی گردد، هنگامی که منافذ بسته شود اگر بعدها آبی هم در آن جاری شود، نفوذ نمی کند و مشکل بعدی این است که در سالهای آینده اگر بارانی داشته باشیم آب نفوذ نمی کند و حالت سیلابی به خود می گیرد. در آبخوانی که در دشت اصفهان و برخوار است شیب آن از سمت شمال غربی به جنوب شرقی است که از ارتفاعات مورچه خورت آغاز و تا سمت فرودگاه شهیدبهشتی و دشت قهجاورستان و دشت سگزی می رسد، در واقع شیب توپوگرافی سطح منطقه نیز همین گونه است و دشت برخوار تحت تاثیر رودخانه زاینده رود است و آبخوان آن از زاینده رود تاثیر می گیرد. تغذیه آن از طرف جنوب از زاینده رود و از غرب از سمت ارتفاعات مورچه خورت و خروجی از شمال به سمت سگزی است.
حجتی با تاکید بر اینکه خود سازه ورزشگاه فوتبال نقش جهان مشکل ندارد و حال آن خوب است و تنها نشانه هایی در چمن دیده شده، اما باید مرتب رصد شود و مراقب فرونشست های آن باشیم، گفت: بررسی کارشناسی نظام مهندسی و تیم بحران انجام شده و مشکلی در این خصوص نیست، اما نیاز است که دائما توسط مانیتورینگ و جی پی اس هایی که نصب می شود، شرایط بررسی شود تا ببینیم وضعیت پیشروی چگونه است، اینکه زمین های اطراف ورزشگاه که اکنون درگیر هستند، در آینده بر روی ورزشگاه تاثیرگذار خواهند بود یا خیر و یا حتی ساختمان های اطراف و نیروگاه برقی که وجود دارد باید بررسی شوند، به نظر می رسد که تاکنون هیچ اتفاقی به جز بحث چمن رخ نداده است، اما ما نگران آینده هستیم.
رئیس دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی درباره چگونگی توجه به ورزشگاه نقش جهان، گفت: همه چیز از خبر آسیب های مداوم چمن های ورزشگاه شروع شد و ما به صورت اتفاقی و در نتیجه آن خبر که چمن های این ورزشگاه مرتب دچار مشکل و کنده می شود برای بررسی این مجموعه رفتیم، البته گفته شد بر اثر تکل رفتن بازیکنان این مساله رخ می دهد و همچنین بحث هوادهی برای چمن. این مجموعه تمام موارد مطرح شده را بررسی کرد، اما نشانه هایی که در اطراف است، اهمیت دارد و باید مراقب این تاثیرات در ورزشگاه باشیم. تکرار می کنم قبل از هر بازی این وضعیت مانیتورینگ و رصد می شود تا مشکلی در سطح ایجاد نشده باشد، اینها از نظر کارشناسی درست است؛ اما در کل باید تمام مجموعه ورزشگاه نقش جهان را در نظر بگیریم و نمی توانیم یک سازه و یا یک بخش را جدا کنیم و بگوییم کل مجموعه درگیر است و تاثیری در این بخش نخواهد داشت.