حمیدرضا آصفی کارشناس مسائل بین‌الملل و سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه درباره تکاپوی اخیر دولت آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه و ممانعت از لغو تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران گفت: آمریکایی‌ها از دو سه ماه پیش احساس کردند که در مسئله ایران همه چیز را از دست دادند چراکه بدون فکر خود را در مارپیچی قرار دادند که تحمل این وضعیت را برای آنها غیرممکن کرده است.
وی افزود: ایران در قالب برجام با طرف‌های مقابل، توافقنامه‌ای را امضا کرد و بر اساس آن متعهد شد که به‌ازای لغو کلیه تحریم‌های هسته‌ای، برخی محدودیت‌ها را در فعالیتهای هسته‌ای خود اعمال کند، با این حال در شرایطی که ایران به تمامی تعهدات برجامی خود پایبند بود، طرف‌های مقابل عزمی برای اجرای تعهدات خود نداشتند و در همین راستا بود که دو سال قبل دولت ترامپ به‌شکل رسمی از برجام خارج شد.
**هدف ترامپ از فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران بهره‌برداری انتخاباتی است
این کارشناس مسائل بین‌الملل خاطرنشان کرد: ترامپ تصور می‌کرد که ایران به برجام نیاز مبرم دارد و خروج آمریکا از برجام منجر به این می‌شود که کشورمان بار دیگر پای میز مذاکره با آمریکا بنشیند، در همین راستا بود که همه هدف‌های آقای ترامپ حول این محور می‌چرخید که برای استفاده‌های داخلی، ایران را مجبور به نشستن پای میز مذاکره کند و اساساً قائل به دست یافتن به هدف مشخصی نیز از این مذاکرات نبود.
آصفی گفت: در قطعنامه 2231 تصریح شده است که چنانچه یکی از طرف‌های برجام مدعی این باشد که طرف مقابل به تعهدات خود پایبند نیست می‌تواند در قالب فعال کردن مکانیسمی به‌نام مکانیسم ماشه وضعیت را به حالت قبل از انعقاد این توافقنامه بازگرداند. البته در این‌جا باید به این نکته نیز توجه داشت که مکانیسم ماشه یک دکمه نیست که با فشار دادن آن تمامی تحریم‌ها علیه ایران به حالت سابق بازگردد و برای فعال شدن این مکانیسم، پروسه حداقل 35روزه باید طی شود.
وی ادامه داد: اما از آنجا که آمریکا در 18 اردیبهشت سال 97 به‌شکل رسمی از برجام خارج شده و خروج خود از این توافقنامه را نیز با افتخار اعلام کرده است، بنابراین همان‌طور که تمامی اعضای برجام از جمله چین، روسیه و تروئیکای اروپایی نیز تصریح کردند، این کشور حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد، مضاف بر این بر اساس گزارش امروز خبرگزاری رویترز حتی اعضای غیردائم شورای امنیت سازمان ملل و هماهنگ‌کننده بلژیکی نیز تأکید کرده‌اند که از نظر حقوقی آمریکا امکان استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد.
**تکاپوی اخیر آمریکا منجر به منزوی‌شدن این کشور در شورای امنیت شده است
سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه با بیان اینکه دولتمردان آمریکا از همان ابتدا می‌دانستند که امکان استفاده از مکانیسم ماشه را ندارند و شکست آنها در این مسیر قطعی است، گفت: با این حال سؤال این است که؛ چرا آمریکا با وجود علم بر اینکه در این دعوای حقوقی شانسی برای پیروزی ندارد ولی باز هم در حال تکاپوی بی‌نتیجه است؟ که در پاسخ باید گفت که آقای ترامپ هم‌اکنون و بر اساس نتایج نظرسنجی‌ها شکست‌خورده انتخابات آتی در آمریکا است و حتی برخی چهره‌‌های شاخص حزب جمهوری‌خواه اعلام کرده‌اند که به جو بایدن رأی می‌دهند، به همین دلیل آقای ترامپ نیاز مبرمی دارد که به‌نحوی فضای داخلی آمریکا را به‌نفع خود تغییر دهد تا شاید این تغییر فضا در نهایت به‌سود او تمام شود، اما تلاش‌های او و تیم سیاست خارجی آمریکا در عمل نتیجه عکس داده و منجر به منزوی شدن آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل شده است.
آصفی یادآور شد: البته امید دولتمردان آمریکا این است که شاید یکی از کشورهای کوچک عضو شورای امنیت در دقیقه نود تحت فشار تهدیدات این کشور در راستای اهداف او عمل کند که این مسئله نیز با واکنش تند روسیه و چین مواجه شده است و این دو کشور تصریح کرده‌اند که آمریکا نمی‌تواند با فشار به دیگر کشورها آنها را مجاب به اتخاذ تصمیماتی کند که باب میل این کشور است.
**قدرت سنتی آمریکا برای اجماع‌سازی در شورای امنیت از بین رفته است
این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سؤال که احتمال اینکه آمریکا بتواند در اتخاذ راهبرد "دبل وتو" توفیقی داشته باشد، چقدر است، گفت: با توجه به اینکه در صورت موفقیت آمریکا در اتخاذ حربه دبل وتو، بدعت بدی در شورای امنیت شکل می‌گیرد که ماهیت حق وتوی اعضای دائم را زیر سؤال می‌برد، کشورهای عضو شورای امنیت با جدیت مخالف این اقدام آمریکا هستند، بنابراین اتفاقی که این روزها در حال وقوع است این است که فضای تقابل از ایران و آمریکا به فضای تقابلی میان آمریکا و شورای امنیت تغییر کرده است و این مسئله به بدبختی مضاعف برای آمریکا تبدیل شده است و در واقع آمریکا قدرت سنتی اجماع‌سازی خود در شورای امنیت را از دست رفته می‌بیند، مسئله‌ای که در دولت سابق آمریکا به‌خوبی از سوی اوباما پیاده‌سازی می‌شد.
**آمریکا به‌دنبال کشوری میانجی برای مذاکره با ایران است
وی اضافه کرد: آقای اوباما از آنجا که در ظاهر خود را فردی مؤدب جلوه می‌داد و در بیان نیز به‌شکل علنی تهدیدآمیز سخن نمی‌گفت و همانند ترامپ نیز روحیات نژادپرستانه نداشت، توانسته بود به‌شکل هوشمندانه اجماع سراسری علیه ایران در شورای امنیت ایجاد کند، اما هنر آقای ترامپ این بوده که اجماع علیه ایران را به‌طور کلی به هم زده که این مسئله به‌نفع ایران تمام شده است، بنابراین اختلافات عمیق میان آمریکا با روسیه و چین و در مرتبه ضعیف‌تر با تروئیکای اروپایی به‌نحوی است که بیم این می‌رود که شورای امنیت سازمان ملل از اساس فرو بپاشد، به‌طوری که روسیه و چین از این پس در هر موضوع رویه‌ای اقدام به وتوی تصمیمات آمریکا می‌کنند. برای جمع‌بندی این بخش باید گفت که نهایت تکاپوی آمریکا این است که در خلال فشارها به ایران، کشوری پیدا شود که با طرح راهبردی میانه، زمینه گفت‌وگو و مذاکره آمریکا با ایران را به‌نحوی فراهم کند تا ترامپ بتواند از این بستر برای انتخابات آتی ریاست‌جمهوری بهره‌برداری داخلی کند.
**حتی اگر مکانیسم ماشه نیز اعمال شود، تحریم‌ها علیه ایران از این بدتر نخواهد شد
آصفی گفت: از سوی دیگر به‌فرض اینکه آمریکا بتواند مکانیسم ماشه را نیز فعال کند، وضعیت تحریم‌ها علیه ایران دیگر از این چیزی که امروز هست، بدتر نخواهد شد. آمریکایی‌ها در این مدت سیاست فشار حداکثری را در قبال ایران پیاده‌سازی کردند و حتی برخی تحریم‌ها را دوبار وضع کردند ولی در نقطه مقابل جمهوری اسلامی با هوشمندی، سیاست ابتکار حداکثری را در دستور کار قرار داد، به این معنا که در قطعنامه اولی که هفته گذشته با شکست آمریکا همراه بود، حداکثر توان دیپلماتیک خود را برای مذاکره با طرف‌های مرتبط با این مسئله به‌کار بست و در امتداد آن نیز در روزهای گذشته از موشک‌های جدید خود رونمایی کرد.
وی افزود: البته سفر روزهای آینده مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران از اهمیت بالایی برخوردار است. به‌اعتقاد من هدف از این سفر این است که جمهوری اسلامی را مجاب کنند تا آن دسته از تعهداتی را که به‌دلیل بدعهدی آمریکا تعلیق کرده است به حالت سابق بازگرداند.
سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه در پاسخ به این سؤال که "علت مخالفت اروپایی‌ها با اقدام اخیر آمریکا به‌ویژه با علم به اینکه این کشورها همواره نشان داده‌‌اند که علی‌رغم اختلاف‌نظرات ظاهری با برخی تصمیمات آمریکا در نهایت اقداماتی همسو با ایالات متحده را در دستور کار خود قرار می‌دهند، چیست؟" تصریح کرد: بخشی از این مخالفت‌ها به این دلیل است که به هر حال دولت فعلی آمریکا در این سالها کشورهای اروپایی را به‌انحای مختلف تحقیر کرده است، بنابراین کشورهای اروپایی با این اقدام به‌نوعی قصد اعاده حیثیت مقابل آمریکا را دارند. از سوی دیگر اروپایی‌ها رسماً عضو برجام هستند و حتی اگر در باطن نیز هم‌نظر با آمریکا باشند، در عمل نمی‌توانند همانند آمریکا رفتار کنند.
**ایران در مکاتبه با اروپایی‌ها باید تصریح کند که نگرانی از اعمال مکانیسم ماشه ندارد
آصفی تأکید کرد: مسئله دیگری که از دو مورد قبلی نیز مهم‌تر است این است که اروپایی‌ها به‌خوبی می‌دانند که حتی اگر مکانیسم ماشه نیز فعال شود، فشارهای وارده به ایران از آنچه امروز وجود دارد بیشتر نخواهد شد، کما اینکه در شرایط فعلی امکان جابه‌جایی پول برای ایران وجود ندارد، فروش نفت به حداقل خود رسیده و از نظر تسلیحاتی نیز ایران به نقطه‌ای رسیده است که بیشتر نیازمندی‌های خود را با بومی‌سازی مرتفع کرده است و به‌فرض اینکه تحریم‌های تسلیحاتی نیز همین فردا برداشته شود، کشورها از ترس تهدیدات آمریکا به ایران سلاحی نمی‌فروشند، بنابراین اروپایی می‌دانند که اعمال مکانیزم ماشه در عمل تغییری ایجاد نخواهد کرد.
وی ادامه داد: اما در نقطه مقابل اروپایی‌ها به‌خوبی می‌دانند که در صورت اعمال مکانیسم ماشه ممکن است ایران به‌طور کامل از برجام خارج شود و دیگر به هیچ یک از تعهدات خود ذیل این توافقنامه پایبند نباشد، در حالی که اروپایی‌ها مدعی هستند که برجام توانسته بسیاری از نگرانی‌های آنها در قبال قدرت تسلیحاتی، فعالیتهای هسته‌ای و قدرت منطقه‌ای ایران را برطرف کند، بنابراین بر همین اساس جمهوری اسلامی باید در مکاتبات خود با کشورهای اروپایی تصریح کند که هیچ نگرانی نسبت به اعمال مکانیسم ماشه ندارد.
