عصر روز شنبه سکاندار وزارت نفت در نشست کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی شرکت کرد و به گفته جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی زنگنه در این نشست گزارشی از میزان فروش و صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی را به نمایندگان ارائه کرد. بیژن‌نامدار زنگنه مجموع تولید نفت و میعانات گازی را 4میلیون و 500 هزار بشکه در روز اعلام کرده که در بودجه سال آینده حدود 2میلیون و 200 هزار بشکه برای مصرف داخلی و 2 میلیون و 300 هزار بشکه برای صادرات پیش‌بینی شده است. وزیر نفت در این نشست اتکای بودجه 1400 به صادرات نفت را 25 درصد اعلام کرد که البته تحقق این عدد در صورتی خواهد بود که نرخ تسعیر ارز دولت برای تامین کالاهای اساسی 11 هزار و 500 تومان و نرخ تسعیر ارز برای شرکت‌های دولتی 17هزار تومان باشد. این نماینده مجلس عنوان کرد که نمایندگان سوالی مبنی بر اینکه پیش‌بینی صادرات نفتی در سال 1400 خوش‌بینانه در نظر گرفته شده است یا خیر را از وزیر نفت پرسیده‌اند و بیژن نامدار زنگنه هم در پاسخ تحقق میزان صادرات در نظر گرفته شده را وابسته به لغو تحریم‌ها می‌داند. طبق اظهارات وزیر نفت، این اعداد به شرط رفع تحریم‌ها در نظر گرفته شده‌اند و در صورت لغو تحریم‌ها این عدد محقق می‌شود و در غیر این‌صورت اوراق مشارکت به فروش خواهد رسید. این در حالی است که نوبخت در نشست خبری روز شنبه 15 آذر، پیش‌بینی 3/ 2 میلیون بشکه فروش نفت را با انتظار مذاکره برای رفع تحریم‌ها بی‌ارتباط دانسته و گفته «اینکه بتوانیم به سقف فروش نفت اوپک برسیم، برای ما اهمیت دارد. چنانچه به این سقف تعیین شده دست یابیم که از آن استفاده می‌کنیم، چنانچه نرسیدیم یا نفت را پیش‌فروش داخلی می‌کنیم یا اوراق خواهیم فروخت.»
خطیبی: ارقام نفتی بودجه بسیار خوش‌بینانه‌اند
با این حال سخنانی که به نقل از زنگنه از سوی عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس مطرح شده است نشان از نوعی دوگانگی در محاسبات بر سر فروش نفت دارد که در اظهارات زنگنه هم قابل‌مشاهده است. به‌نظر می‌رسد با توجه به اظهارات اخیر وزیر نفت و رئیس سازمان برنامه و بودجه سناریوی اصلی مدنظر گرفته شده برای صادرات نفت ایران در 1400 همان عدد 3/ 2 میلیون بشکه‌ای باشد. سید‌محمد‌علی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک طی گفت‌وگویی با «دنیای‌اقتصاد» درباره ارقام و آمار اعلام شده درباره فروش نفت ایران در سال آتی گفت: «ما حتی در دوره قبل از تحریم‌ها غالبا میزان تولیدی به‌صورت میانگین در حدود 7/ 3 میلیون بشکه در روز داشتیم که این رقم در حالت حداکثری خود به 4 میلیون بشکه در روز می‌رسید اما حالا به دلیل تحریم‌ها میزان تولید چاه را پایین آورده‌ایم و به اعتقاد کارشناسان بالادستی بخش تولید نفت، بالا‌بردن تولید به سطح بیش از 4میلیون بشکه در روز به آسانی و سرعت امکان‌پذیر نیست.» خطیبی که سابقه مدیریت امور بین‌الملل شرکت ملی نفت را هم در کارنامه خود دارد، درباره وضعیت بازار جهانی و ظرفیت آن برای بازگشت نفت ایران گفت: «بازار نفت در حال‌حاضر تحت فشار است، به همین دلیل اوپک‌پلاس تصمیم‌گیری درباره افزایش عرضه را مورد تجدیدنظر قرار داد و می‌خواهد از این پس، ماه به ماه کشش و ظرفیت بازار را ارزیابی کند.» این کارشناس نفتی در ادامه عنوان کرد تا زمانی که بیماری کووید-19 در جهان به گسترش خود ادامه می‌دهد، تقاضا محدود خواهد بود و تغییری در وضعیت کلی ایجاد نمی‌شود.
نماینده سابق ایران در اوپک در پاسخ به این سوال که با فرض لغو تحریم‌ها از سوی ایالات‌متحده و بازگشت رسمی نفت ایران به بازار جهانی فروش نفت ایران از نظر چند و چون ماجرا به چه شکلی خواهد بود نیز اذعان کرد: «وقتی تحریم‌ها برداشته شوند، مشتریان سنتی ما بازخواهند گشت؛ یعنی کشورهایی مانند چین، هند، ژاپن و کره که پالایشگاه‌هایشان به نفت ایران علاقه دارند. حتی ممکن است برخی از مشتریان اروپایی ما نیز بازگردند که شاید در چنین شرایطی فروش 3/ 2میلیون بشکه‌ای نفت در بازارهای جهانی محقق شود، اما این میزان صادرات در همین حالت هم خوش‌بینانه است.» خطیبی با اشاره به اینکه این اعداد در صورتی که صرفا به فروش و تولید نفت خام ایران اشاره داشته باشند، خوش‌بینانه یا در مواردی بعید خواهند بود اما درباره تولید باید گفت که رسیدن به چنین میزانی از مجموع تولید نفت و میعانات گازی در کشور چندان دور از دسترس نیست. اما فروش میعانات گازی با توجه به مصارف داخلی، چندان نقش پررنگی در صادرات ایفا نخواهد کرد. خطیبی گفت: «مطابق ارزیابی‌ها و واقعیات، تولید 5/ 4 میلیون بشکه نفت‌خام در روز طی سال 1400 عددی خوش‌بینانه است و درباره صادرات هم حتی به فرض لغو تحریم‌ها بعید است که امکان تحقق 3/ 2میلیون بشکه فروش نفت در بازار جهانی داشته باشیم.» نماینده سابق ایران در اوپک در پایان با اشاره به اهمیت برآورد تولید و فروش خالص نفت کشور در سال آینده به «دنیای‌اقتصاد» گفت: «این خوش‌بینانه بودن تخمین دولت درباره صادرات و تولید نفت تا حدودی می‌تواند خطرناک باشد، زیرا در صورت عدم‌تحقق ممکن است کسری بودجه نسبتا بزرگی را خلق کند. به این دلیل است که این ارقام باید واقع بینانه‌تر و به عبارتی پایین‌تر در نظر گرفته شوند تا هم از تحقق آنها اطمینان‌خاطر بیشتری داشته باشیم و نگرانی درباره کسری‌بودجه به وجود نیاید. در این حالت اگر درآمدهایی بیش از برآوردهای اولیه هم وجود داشته باشد می‌توان از آن برای اعطای وام و تسهیلات به بخش خصوصی استفاده کرد یا آن را به صندوق ذخیره ارزی منتقل کرد.»
گزارش بلومبرگ و اویل پرایس از احتمال بازگشت نفت ایران
خبرگزاری بلومبرگ با انتشار خبر اظهارات زنگنه در گزارشی به بررسی صادرات نفت ایران در سال آینده پرداخت و ادعا می‌کند میزان تولید نفت ایران پس از خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا از توافق جامع هسته‌ای با ایران و تشدید تحریم‌ها به 9/ 1میلیون بشکه در روز، تقریبا نصف دوران برجام رسیده است. میزان صادرات نفت ایران در این گزارش به استناد اطلاعات جمع‌آوری شده توسط بلومبرگ، 133 هزار بشکه در روز اعلام شده است. البته به نظر می‌رسد این برآورد بلومبرگ بدون در نظر گرفتن فروش نفت ایران در بازارهای غیر رسمی و با استفاده از روش‌های دور زدن تحریم‌ها باشد و به فروش رسمی نفت ایران اشاره دارد. همچنین در این گزارش آمده است که تقریبا تمام این محموله‌های صادراتی ایران به مقصد چین حرکت می‌کنند و این امر هم خود نشانگر اشاره این خبرگزاری به آمار فروش رسمی ایران است که تحت تحریم‌های ایالات متحده آمریکا قرار دارد.
در این گزارش همچنین به چالش‌های بازگشت نفت ایران به بازارهای جهانی، برای توافق اوپک‌پلاس اشاره شده است و افزایش صادرات ایران برای این نهاد که به دنبال کاهش تولید و تقویت قیمت‌ها است را مشکل‌ساز می‌داند. ایران با وجود آنکه از اعضای اوپک‌پلاس محسوب می‌شود، به دلیل تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی از توافق مشترک کاهش تولید معاف شده است. امری که درباره لیبی و ونزوئلا هم اجرا شده است و حالا با آرام شدن وضعیت جنگ داخلی در لیبی و بازگشت تولید نفت این کشور باعث مشکلات و نگرانی‌های جدی در بازار جهانی شده است.
جو بایدن که 20 ژانویه سال جاری میلادی قرار است به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا سوگند یاد کند، درباره برنامه ایالات متحده برای بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران، سیگنال‌های قوی داده است. بلومبرگ می‌گوید اما برخی از تجار هنوز شک دارند که واشنگتن در زمانی که تقاضای نفت توسط ویروس‌کرونا تحت‌فشار است، متمایل به رفع تحریم‌های نفتی بیشتر برای تهران باشد. مایک مولر، رئیس بازوی آسیایی شرکت ویتول، بزرگترین تاجر مستقل نفت در جهان روز یکشنبه به گلف اینتلیجنس گفت: «تصور نمی‌کنم که در سال 2021 شاهد نفت بیش از حد از سوی ایران در بازار جهانی باشیم.» او همچنین اشاره کرد که «رفع تحریم‌های نفتی ایران اولویت آمریکا نیست، مگر آنکه شرایط به گونه‌ای تغییر کند که بازار خود خواهان نفت بیشتر از سوی ایران باشد.»
اویل‌پرایس نیز با اشاره به وعده‌هایی که در بودجه 1400 درباره فروش نفت ایران در بازار جهانی مطرح شده، گفته است به نظر می‌رسد مقامات ایرانی اطمینان دارند که طبق لایحه بودجه این کشور، در سال آینده که از مارس 2021 آغاز می‌شود، قادر به فروش 3/ 2 میلیون بشکه نفت در روز باشند. اویل‌پرایس با اشاره به فروش ایران در دوران توافق هسته‌ای عنوان کرده آخرین‌باری که حجم صادرات نفت ایران به 3/ 2 میلیون بشکه در روز رسید اوایل بهار سال 2018 بود یعنی قبل از اینکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، این کشور را از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خارج کند و تحریم‌های نفتی، حمل و نقل و بانکی را علیه ایران اعمال کند. هرچند که به‌رغم فشارهای آمریکا برای جلوگیری از صادرات نفت ایران، صادرات نفت ایران به صفر نرسید اما عدد مشخصی هم درباره فروش نفت این کشور در دوران تحریم در دسترس نیست.
بایدن نیز متعهد شده که مسیر بازگشت دیپلماسی و بازگشت به توافق هسته‌ای را به ایران پیشنهاد دهد. اگر ایالات متحده و ایران به مسیر دیپلماسی بازگردند، این احتمال نیز وجود دارد که تحریم‌های سختگیرانه صادرات نفت ایران توسط آمریکا کاهش یابد و این امر به‌طور بالقوه زمینه را برای بازگشت 2 میلیون بشکه در روز صادرات نفت خام ایران به بازار جهان، فراهم می‌کند.
