دکتر مجید ملکی؛ متخصص قلب و عروق
تنظیم کننده‌‌های اصلی فشارخون شریان‌های کوچک‌تر هستند که از شرائین اصلی جدا می‌شوند. این شریان‌های اصلی خود شاخه‌هائی از شریان آئورت می‌باشند. برای درک این مطلب که چگونه شرائین کوچک (آرتریول‌ها) فشارخون را تنظیم می‌کنند به جریان مقدار مشخصی آب از داخل یک شلنگ فکر کنید.
زمانی که سر شلنگ تحت فشار نباشد آب با فشار کمتری از سر شلنگ خارج می‌شود حال اگر یک شلنگ باریک‌تر به این شیر با همان جریان قلبی وصل کنید و یا سر شلنگ قبلی را با فشار دست تنگ نمائید آب با فشار بیشتری خارج می‌شود. همین مسئله در مورد عروق خونی نیز صادق است اگر به دلائلی شرائین کوچک شما باریک‌تر شوند مقاومت‌شان در برابر جریان خون بیشتر شده، باعث می‌شود که فشارخون شما بالا رفته، قلب متحمل فشارخون بیشتر شود.
اگر فشار در شریان بیش از 140/90 میلی‌متر جیوه شود و در این محدوده باقی بماند شما دچار فشارخون بالا یا هیپرتانسیون سیستمیک هستید. حدود 90 تا 95 درصد موارد علت فشارخون بالا شناخته شده نیست که به آن «هیپرتانسیون اولیه» یا افزایش فشارخون اولیه گویند. مطالبی که در این فصل گفته می‌شود در مورد این نوع فشارخون می‌باشد. زمانی که علت فشارخون بالا شناخته شده باشد، آن را هیپرتانسیون یا افزایش فشارخون ثانویه گویند. که از مهم‌ترین علل آن بیماری‌های کلیوی و غدد درون‌ریز بدن می‌باشد.
علائم فشارخون بالا
فشارخون بالا در بسیاری موارد فاقد هرگونه علامت است در حقیقت بسیاری افراد مدت‌ها دچار فشارخون بالا هستند بدون این‌که از آن آگاهی داشته باشند. بنابراین یکی از علل خطرناک بودن فشارخون بالا همین مسأله است. تنها راهی که میتوان به بالا بودن فشارخون پی برد اندازه‌گیری آن است بنابراین پزشک یا افراد مجرب دیگر باید فشارخون شما را، حداقل یک‌بار در سال اندازه‌گیری نمایند.
چگونه فشارخون بالا به بدن آسیب می‌رساند؟
فشارخون بالا در صورت عدم کنترل قادر است از راههای مختلف به بدن شما آسیب برساند که یکی از اثرات عمده آن افزایش بار اضافی بر قلب و شریان‌ها می‌باشد زیرا از آنجا که قلب مجبور به انجام کاری سخت‌تر از مقدار طبیعی برای مدتی طولانی می‌باشد بنابراین به تدریج بزرگ می‌شود قلبی که مختصری بزرگ شده ممکن است عملکرد طبیعی داشته باشد ولی اگر به صورتی بارز بزرگ شود ممکن است به سختی بتواند نیازهای بدن را پاسخگو باشد که به این وضعیت «نارسایی قلبی» می‌گویند.
هر چه سن افزایش می‌یابد شریان‌ها و شاخه‌های کوچک‌تر آنها (آرتریول‌ها) سخت‌تر شده، قابلیت اتساع آنها کمتر می‌شود، البته چنین حالتی به تدریج در همه انسان‌ها ایجاد می‌شود (بدون در نظر گرفتن فشارخون بالا) اما داشتن فشارخون بالا روند پیشرفت این پدیده را تسریع می‌کند.
احتمال حملات سکته مغزی نیز با وجود فشارخون بالا افزایش می‌یابد، همچنین فشارخون بالای کنترل نشده، قادر است به کلیه‌ها آسیب برساند. اگرچه فشارخون بالای اولیه درمان قطعی ندارد ولی میتوان آن را کنترل نمود و از عوارض آن پیشگیری کرد یا آنها را کاهش داد. مشروط بر این‌که زود درمان شده، و به طور مداوم تحت کنترل قرار گیرد.
اگر مبتلا به فشارخون بالا هستید به توصیه‌های پزشک عمل کرده در صورت تجویز دارو به‌طور مرتب آنها را مصرف نمائید. بدانید که نباید فشارخون بالا را ساده گرفت آمار نشان داده که به‌طور متوسط احتمال ایجاد بیماری عروق کرونر قلب در افراد با فشارخون بالای کنترل نشده سه برابر، احتمال نارسائی احتقانی قلب شش برابر و احتمال سکته مغزی حدود هفت برابر بیشتر از افراد با فشارخون بالای کنترل شده است. بنابراین تکرار می‌کنیم «اگر شما فشارخون بالا دارید به توصیه‌های پزشکی عمل کرده، در صورت تجویز دارو آنها را منظم مصرف نمائید».
