فشارخون و قلب

دکتر مجید ملکی؛ متخصص قلب و عروق

فشارخون چیست؟
زمانی‌که قلب منقبض می‌شود، خون را به داخل شریان‌ها پمپ کرده، ایجاد فشاری در این شرائین می‌نماید که موجب جریان یافتن خون به تمام قسمت‌های بدن می‌شود. شریان‌های یک فرد طبیعی عضلانی و قابل اتساع هستند که در اثر تلمبه خون توسط قلب به داخل آنها دچار کشش یا اتساع می‌شوند. با هر انقباض (60 تا 100 بار در دقیقه) قلب مقداری خون به داخل شرائین می‌فرستد و فشار در آنها افزایش می‌یابد، برعکس هنگامی که در حال استراحت بین انقباضات می‌باشد فشارخون کاهش می‌یابد.

به همین دلیل دو سطح فشارخون را برای هر فرد در نظر می‌گیرند یکی در سطحی بالا که قلب در حال انقباض است و دیگری در سطحی پائین زمانی که قلب در استراحت می‌باشد. فشار بالاتر را «فشار سیستول» و فشار پائین‌تر را به نام «فشار دیاستول» می‌نامند که هر دو سطح فشار توسط پزشک گرفته شده، ثبت می‌شود، برای مثال اگر فشارخون شما 124 روی 80 باشد بدان معنی است که فشار سیستول شما 124 و فشار دیاستولتان روی 80 می‌باشد.

این اعداد بر حسب میلی‌متر جیوه بوده و بدین‌گونه نوشته می‌شوند: «124/80 میلی‌متر جیوه» این دو عدد اطلاعات مهمی را در مورد وضعیت سلامتی شما بیان می‌کنند. اهمیت فشار سیستولیک بدین جهت است که حداکثر میزان فشار وارد بر شرائین را بیان می‌کند.

اهمیت فشار دیاستولیک در بیان حداقل میزان فشار وارد بر شرائین شما می‌باشد هرچه جدار شریان‌ها سخت‌تر بوده کمتر قابل اتساع باشند مقاومت در برابر جریان خون بیشتر شده و این دو سطح فشار نیز بالاتر می‌باشند و لذا فشار بیشتری وارد می‌شود. یک فشارخون مطلوب و طبیعی باید در محدوده‌ای مشخص باشد که معمولا این محدوده برای بیشتر افراد بالغ کمتر از 120/80 میلی‌متر جیوه است.

با چنین فشار خونی جایی برای نگرانی وجود ندارد. در صورتی‌که فشارخون در محدوده 139-120 و 89-80 باشد در گروه بالاتر از نرمال قرار می‌گیرد که این میزان فشارخون در افراد دیابتی و نارسایی کلیه باید درمان گردد.

عوامل فشار خون بالا

همانطور که گفته شد با وجودی که علت فشارخون بالا کاملا شناخته شده است محققین عواملی را در افزایش شانس ابتلا به فشارخون بالا دخیل می‌دانند. این عوامل مستعد کننده شامل: ارث، جنس، سن، نژاد، چاقی و حساسیت به سدیم می‌باشند. سایر عواملی که به نظر می‌رسد در ایجاد فشارخون بالا نقش دارند شامل: مصرف زیاد الکل، مصرف قرص‌های ضد بارداری و زندگی بدون فعالیت و تحرک است که در مورد هر یک توضیح مختصری داده می‌شود.

توارث: محققین دریافته‌اند یک تمایل ذاتی و استعداد ابتلا به فشارخون بالا در برخی خانواده‌ها وجود دارد به عبارت دیگر اگر والدین یا افراد فامیل نزدیک شما دچار فشارخون بالا هستند احتمال ایجاد این بیماری در شما بیش از افرادی است که در اطرافیان نزدیک‌شان سابقه فشارخون بالا وجود ندارد، بنابراین شما و دیگر اعضاء خانواده باید مراقب فشار خون‌تان بوده، برای جلوگیری از سکته مغزی یا قلبی و سایر عوارض فشارخون بالا، به‌طور منظم آن را کنترل نمائید.

جنس: حدود 27 درصد زنان و 33 درصد مردان در سنین بین 18 تا 74 سال دارای فشارخون بالا هستند. 

سن: 21درصد مردان بین 25 تا 34 سال دارای فشارخون بالا می‌باشند که این میزان با افزایش سن بالا می‌رود تا در سن 65 سالگی به حدود بیش از 60 درصد می‌رسد. حدود 20 درصد زنان در سنین 35 سالگی تا 44 سالگی دارای فشارخون بالا هستند که در 65 سالگی به بیش از 67 درصد می‌رسد.

نژاد: فشارخون یک مسئله و مشکل در سیاه‌پوستان است این افراد نسبت به سفید‌پوستان بیشتر دچار فشارخون بالا می‌شوند و شدت آن نیز در اینها بیشتر است. از نظر سنی هم سیاه‌پوستان زودتر از سفید‌پوستان به فشارخون بالا مبتلا می‌شوند.

چاقی: مطالعات نشان داده که در افراد چاق (کسانی که 30درصد یا بیشتر اضافه وزن دارند. احتمال ایجاد فشارخون بالا بیشتر است. افرادی که اضافه وزنی کمتر از 30درصد وزن مطلوب دارند) معمولاً فشارخون‌شان مختصری بالاست و یا اینکه در بالاترین حد طبیعی می‌باشد.

بنابراین با یک برنامه غذایی مناسب که مواد ضروری را به بدن‌تان برساند سعی در کاهش وزن خود نمائید و حتما دقت کنید زیرا رژیمی که اصولی نباشد موجب لطمه زدن به شما می‌شود. به‌خصوص با کاهش مصرف چربی و شیرین‌جات و افزایش مصرف مواد غذایی فیبردار (سبزیجات و میوه‌جات) به همراه ورزش به این هدف خواهید رسید.

الکل: مطالعات نشان داده که مصرف الکل می‌تواند موجب افزایش فشارخون شود.

حساسیت به نمک (سدیم): مصرف زیاد نمک در برخی افراد فشارخون را افزایش می‌دهد بنابراین افرادی که مبتلا به فشارخون بالا می‌شوند باید رژیم غذایی کم‌نمک را رعایت نمایند.

قرص‌های ضد بارداری: شیوع فشارخون در زنانی که از این‌گونه قرص‌ها استفاده می‌کنند بیشتر است خانم‌هایی که علاوه بر مصرف چنین قرص‌هایی سیگار هم می‌کشند خطر ایجاد فشارخون بالا در آنها چندین برابر افزایش می‌یابد. اگر خانمی علاوه بر استفاده از قرص‌های ضد بارداری، دچار چاقی بوده یا سابقه فشارخون بالا در دوران بارداری، سابقه خانوادگی فشارخون بالا یا بیماری خفیف کلیوی داشته باشد خطر ایجاد فشارخون بالا در وی افزایش می‌یابد.

زندگی بدون تحرک: زندگی بدون فعالیت موجب چاقی می‌شود که خود عامل مهمی در ایجاد فشارخون بالا می‌باشد. ورزش منظم علاوه بر کنترل وزن موجب کاهش اضطراب نیز می‌شود.