تشخیص تنبلی
معمولا تشخیص تنبلی توسط والدین میسر نیست؛ خصوصا اگر تنبلی یکطرفه باشد. در این حالت کودک با یک چشم سالم همه کارهای خود را انجام می‌دهد و متوجه کاهش دید خود نمی‌شود؛ حتی در بعضی مواقع بزرگسالان هم متوجه کاهش دید یک چشم خود نمی‌شوند، کودک می‌تواند با دید کم دو چشم حدود یک سوم یا 3/0 دید طبیعی کارهای خود را انجام دهد و والدین هم متوجه کاهش دید کودک نمی‌شوند مگر آنکه در مدارس، مهدکودک و با معاینه چشم‌پزشک کاهش دید کودک تشخیص داده شود. علائمی که می‌تواند به والدین در مورد مشکل بینایی کودک هشدار دهد عبارتند از:
1- لرزش چشم‌ها 2- انحراف چشم 3- تنگ کردن شکاف پلکی 4- عدم تمایل بچه به فعالیت دسته‌جمعی 5- گوشه‌گیری 6- کج کردن سر به طرف بالا، پایین یا طرفین.
درمان تنبلی
1- اگر علت تنبلی آب مروارید مادرزادی باشد، باید آب مروارید هرچه سریع‌تر در کمتر از 3-2ماهگی عمل جراحی شده و سپس درمان تنبلی شروع شود؛ زیرا آب مروارید مادرزادی یکی از علت‌های مهم نابینایی در نوزادان و کودکان می‌باشد. آب‌مروارید مادرزادی هرچه سریع‌تر تحت عمل جراحی قرار گیرد، نتیجه بینایی به مراتب بهتر می‌شود؛ یعنی اگر هفته اول عمل شود دید طبیعی بدست می‌آورد اما اگر در 3 ماهگی انجام شود دید به مراتب کمتر است و بعد از 5-4ماهگی ممکن است بینایی برنگردد. البته در موارد آب مروارید خفیف و جزئی بصورتیکه مرکز عدسی را گرفتار نکند، تاخیر در عمل به صلاحدید جراح بستگی دارد و مشکلی ایجاد نمی‌کند.
2- اگر علت تنبلی عیب انکساری باشد می‌توان آن را با عینک درمان کرد. اگر نمره چشم پایین و شدت تنبلی کم باشد ممکن است با زدن عینک بینایی بهبود یابد و نیاز به بستن چشم سالم نباشد؛ اما اگر نمره چشم بالا و شدت تنبلی متوسط و یا شدید باشد، حتما نیاز به درمان تنبلی و بستن چشم است.
3- اگر علت تنبلی انحراف چشم باشد پس از برطرف شدن تنبلی، چشم نیاز به جراحی خواهد داشت.
4- مرحله آخر درمان بستن چشم سالم و استفاده از چشم تنبل است. مدت بستن چشم سالم بستگی به شدت تنبلی، سن کودک و زمان مراجعه دارد.
اگر تنبلی زود تشخیص داده شود مدت زمان کمتری برای بستن چشم لازم است، اما اگر دیر مراجعه شود علاوه بر اینکه زمان بیشتری جهت بستن چشم نیاز می‌باشد حتی ممکن است بهبودی دید کامل پیدا نکند. برای مثال اگر تنبلی در یکسالگی تشخیص داده شود ممکن است ظرف چند روز یا هفته پس از درمان بهبود یابد، اما اگر همان کودک در 7 سالگی مراجعه کند علاوه بر اینکه مدت چند ماه یا حتی چند سال نیاز به بستن چشم سالم دارد، ممکن است دید به حد طبیعی خود نرسد.
برای کودکانی که در بستن چشم همکاری نمی‌کنند، از روشهای دیگری نیز می‌توان استفاده کرد. یکی از این روش‌ها استفاده از شیشه مات در عینک چشم سالم است تا کودک از چشم تنبل استفاده کند، روش بعدی استفاده از قطره‌هایی است که تطابق چشم را کم می‌کند و در نتیجه باعث تاری چشم سالم می‌شود. به طوری که این قطره در چشم سالم ریخته می‌شود و باعث تاری آن می‌گردد.
البته به شرطی این قطره مفید است که بعد از استفاده، دید چشم سالم کمتر از دید چشم تنبل شود؛ بنابراین، همیشه این قطره نمی‌تواند مفید و موثر باشد چون باز ممکن است دید چشم سالم بیشتر از چشم تنبل باشد. روش دیگر استفاده از لنزهای تماسی (نامرئی) در چشم سالم است که باعث تاری چشم سالم شده و کودک مجبور به استفاده از چشم تنبل می‌شود. البته استفاده از لنز تماسی نیاز به بهداشت و مراقبت خاص دارد و در ضمن به علت هزینه بالای آن، هر خانواده‌ای نمی‌تواند از آن روش استفاده کند.
برگشت تنبلی (عود تنبلی)
اگر درمان تنبلی پس از بهبودی کامل یا نسبی، ناگهان متوقف شود، در بعضی افراد تنبلی عود و برگشت پیدا می‌کند؛ لذا توصیه می‌شود جهت جلوگیری از این امر، مراجعات زود هنگام و بستن چشم 2-1ساعت، یک روز در میان، تا مدتی ادامه یابد تا مانع برگشت تنبلی شود. در این حالت بستن چشم سالم به تدریج کم و سپس قطع می‌گردد.
پیشگیری از تنبلی
چون تنبلی چشم از هفته‌های اول تولد تا حدود ده سالگی اتفاق می‌افتد، توصیه می‌شود هرچه زودتر نوزادان در هفته اول تولد جهت بررسی آب مروارید مادرزادی و یا کدورت‌های قرنیه معاینه و تشخیص داده شود و با بر طرف کردن مشکل بیمار، احتمال تنبلی از بین برود. همچنین با بررسی عیوب انکساری و درمان مناسب در سال اول تولد به خصوص در افرادی که سابقه انحراف، تنبلی و ضعف چشم در خانواده‌های آنها وجود دارد، احتمال ایجاد تنبلی از بین می‌رود.
برای پیشگیری از تنبلی، علاوه بر معاینه چشم در هفته‌های اول تولد، سال اول و در صورت طبیعی بودن معاینه‌های قبلی، معاینه چشم در سال سوم و سال پنجم و قبل از ورود به مدرسه، توصیه می‌شود.
برای خواندن بخش اول- تنبلی چشم (آمبلیوپی) - اینجا کلیک کنید.
