با وجود اینکه تکرار رویه سیاستگذار در 2 ماه اخیر اما همچنان این سوال وجود دارد که چرا عطش تقاضا وجود دارد و نرخ سود بازار بین بانکی صعودی است. کارشناسان اقتصادی بر این باورند که دلیل محوری این موضوع این است که نرخ تعادلی با واقعیت اقتصاد (میزان تورم انتظاری و چشم‌انداز اقتصادی) تطابق ندارد. طبیعتا هرچه این شکاف بیشتر باشد، میزان تقاضا برای گرفتن منابع بیشتر خواهد بود. دلیل دوم به‌دلیل برداشت دولت از منابع تنخواه‌گردان بانک مرکزی بود که در 5 ماه نخست سال سقف برداشت پر شد. در ادامه این استقراض به صفر رسید و در نهایت عملکرد نظام بانکی است که به‌دلیل فشار منابع از سوی صندوق‌های تامین اجتماعی و بازنشستگی بانک‌ها را با چشم‌انداز مبهمی مواجه کرده است. در نهایت اینکه نخستین آلارم از افزایش سود در بازار بین بانکی از محل اضافه برداشت بانک‌ها صادر می‌شود؛ تا زمانی که این اضافه برداشت وجود دارد به این معنا است که مازاد تقاضا در بازار مذکور وجود دارد و به همین‌رو بانک‌ها به سپرده‌گذاری به همدیگر می‌پردازند. به این نحو که بانک‌های دارای مازاد منابع به بانک‌های دارای کمبود، منابع تزریق می‌کنند.
مکانیزم اجرای سیاست پولی
جدیدترین گزارش بانک مرکزی درباره عملیات سیاست پولی منتشر شد. این مرحله سی‌وهفتمین مرحله از اجرای عملیات بازار باز در سال جاری محسوب می‌شود. سیاست بازار باز در راستای مدیریت نقدینگی در بازار بین‌بانکی و هموارسازی منابع در شبکه بانکی به صورت هفتگی اجرا می‌شود. عملیات اجرایی سیاست پولی به‌صورت معمول در روزهای دوشنبه به صورت هفتگی برگزار می‌شود. سیاستگذار به‌طور معمول مایل است در این موضع اعلام حضور کند حتی اگر میزان مداخله او به میزان کم باشد. در کنار این حراج هفتگی اگر میزان ذخایر کفایت نکند، حراج موردی در هر روز هفته می‌تواند برگزار شود. سیاستگذار پولی با توجه به رصد 3 شاخص (نرخ سود، اضافه برداشت بانک و حجم مبادلات بازار بین بانکی) کفایت یا عدم کفایت منابع را تشخیص می‌دهد. بنا بر گزارش‌های رسمی، موضع عملیاتی بانک‌‌مرکزی در این مرحله مشابه 11 مرحله قبلی، تزریق نقدینگی بود؛ به‌نحوی‌که طی این مرحله در مجموع به میزان 12/ 24هزار میلیارد تومان در قالب عملیات ریپو مداخله کرد. دیگر اینکه در مرحله مذکور هیچ توافق بازخریدی سررسید نشد. در نهایت اینکه در حراج مذکور، چهارمین حراج موردی در سال جاری برگزار شد.
3دلیل عطش بالای تقاضا در بازار بانکی
برای آنکه بتوانیم نگاه جامع‌تری به اجرای سیاست پولی توسط سیاستگذار پولی داشته باشیم، کافی است به بررسی آمارهای این عملیات از ابتدای سال داشته باشیم. بررسی آمارهای رسمی حاکی از این است که از ابتدای سال تا به حال عملیات بازار باز در 37 مرحله انجام شده است؛ به‌نحوی‌که در این بازه زمانی درمجموع موضع بانک مرکزی در 18 هفته سیاست تزریق نقدینگی، در 13 هفته جذب نقدینگی و در 6 هفته نیز اقدامی انجام نداده است. این موضوع نشان می‌دهد بانک مرکزی با توجه به رصد منابع در بازار بین بانکی در هر هفته سیاست خود را انتخاب می‌کند؛ به‌نحوی‌که در هفته‌هایی که بانک‌ها با کاهش منابع در بازار بین بانکی روبه‌رو هستند، سیاست بانک مرکزی تزریق نقدینگی به وسیله عملیات ریپو و از سوی دیگر در هفته‌هایی که این بازار با افزایش منابع مواجه است، سیاست این نهاد پولی در راستای مدیریت نقدینگی، عملیات ریپوی معکوس است. با وجود اینکه رویه سیاستگذار در مراحل مذکور، تزریق منابع در قالب عملیات ریپو در مجموع به میزان 284 هزار میلیارد تومان تزریق کرده، اما همچنان این سوال وجود دارد که چرا عطش تقاضا وجود دارد و نرخ سود بازار بین بانکی صعودی است. به عبارت دیگر گرچه بانک مرکزی از ابتدای پاییز شروع به اجرای عملیات ریپو کرده اما هنوز موفق نشده است جلوی افزایش نرخ سود در بازار بین بانکی را بگیرد.
کارشناسان اقتصادی بر این باورند که دلیل محوری این موضوع به این دلیل است که نرخ تعادلی با واقعیت اقتصاد (میزان تورم انتظاری و چشم‌انداز اقتصادی) تطابق ندارد. طبیعتا هرچه این شکاف بیشتر باشد، میزان تقاضا برای گرفتن منابع بیشتر خواهد بود. بنابراین با اصلاح نرخ بازار، نرخ تقاضا بهبود می‌یابد. دلیل دوم به‌دلیل برداشت دولت از منابع تنخواه‌گردان بانک مرکزی بود که در 5 ماه نخست سال سقف برداشت پر شد. در ادامه این استقراض به صفر رسید. به عبارت دیگر عملیات مالی دولت در نیمه نخست سال زمینه‌ساز کاهش منابع در بازار مذکور شده است و درنهایت علت آخر عملکرد نظام بانکی است که به‌دلیل فشار منابع از سوی صندوق‌های تامین اجتماعی و بازنشستگی است که بانک‌ها را با چشم‌انداز مبهمی مواجه کرده است. علاوه بر این تحلیل آمارهای رسمی نشان می‌دهد تا هفته نخست آذر ماه سال جاری در مجموع 309هزار میلیارد تومان نقدینگی با نرخ 20درصد از طریق عملیات بازار باز تزریق شده و همچنین به میزان 63 هزار میلیارد تومان منابع از بازار بین‌بانکی جذب شده است. در مجموع می‌توان گفت بانک مرکزی به‌صورت خالص معادل 246 هزار میلیارد تومان تزریق منابع تا بازه زمانی مذکور انجام داده است.
آنالیز اقدامات سیاستگذار
پیش‌تر «دنیای‌اقتصاد» در گزارش‌های متعددی به موضوع تحلیل سیاست‌پولی سیاستگذار در سال جاری پرداخته بود. در گزارشی دیگر با نام «موتور روشن جذب پول» برای تفسیر این موضوع که چرا با وجود تقاضای بالای در بازار بین بانکی و مسیر صعودی نرخ سود بازار بین بانکی 3 سناریو را بیان کرده بود، روند افزایشی میزان تسهیلات اعطایی بانک‌ها در دو ماه اخیر، روی آوردن به استقراض غیرمستقیم از بانک‌ها در پی پر شدن سقف استقراض مستقیم و در نهایت انتقال سپرده‌های بلندمدت به کوتاه‌مدت در پی تشدید فضای نااطمینانی و بی‌ثباتی در فضای اقتصاد کشور است. در نهایت در گزارشی با نام «صعود سود در بازار بین بانکی» به این موضوع اشاره کرده بود با وجود تزریق 260 هزار میلیاردی به بازار بین بانکی اما همچنان مسیر سود تعادلی صعودی است. این موضوع حاکی از وجود عطش تقاضا در بازار مذکور است.
