محک شانس ایران در توریسم جام جهانی

مسابقات جام جهانی معمولا تا‌میلیون‌‌‌ها نفر را به کشور برگزارکننده جذب می‌کند. که علاوه بر تاثیرگذاری اقتصادی و تجاری بر کشور میزبان بر توسعه و رونق بازار گردشگری کشورهای اطراف نیز تاثیرگذار است. جام جهانی 2006 آلمان گواه این امر است که نه تنها گردشگری آلمان بلکه گردشگری کشورهای همسایه مثل فرانسه و هلند هم به‌‌‌دلیل همکاری و مشارکت با آلمان برای برگزاری هرچه بهتر و جذب بیشتر گردشگران منتفع شد. جام جهانی قطر بهترین و بزرگ‌ترین فرصت را برای کشورهای حاشیه خلیج فارس ایجاد می‌کند تا صنعت گردشگری خود را به جهان معرفی کنند و آنچه مشاهده می‌شود، آمادگی کشورهای عربستان، امارات و حتی عمان برای همکاری و مشارکت با قطر برای برگزاری مسابقات و جذب هرچه بیشتر تماشاگر است. عربستان و امارات از سال 2018 شروع به ایجاد زیرساخت‌‌‌های لازم و آمادگی برای پذیرش مهمانان جام جهانی کردند و علاوه برتقویت زیرساخت‌‌‌ها و سرمایه‌گذاری‌‌‌های کلان در ابعاد اقتصادی، به‌‌‌منظور منتفع شدن از گردشگران جام جهانی، با استفاده از دیپلماسی قوی قراردادهای همکاری دوجانبه یا چندجانبه امضا کردند. زیرا، این رویداد می‌تواند زمینه‌‌‌ساز توسعه و گسترش هرچه بیشتر این کشورها در صنعت گردشگری در بلندمدت شود و «گردشگران موقت» را به «گردشگران پایدار» تبدیل کند.

این قضیه برای ایران نیز صدق می‌کند، اما آنچه که مشخص است اکنون که کمتر از 8 ماه به زمان برگزاری مسابقات باقی مانده، هنوز زیرساخت‌‌‌های لازم ایجاد نشده است. قطعا فرصت‌‌‌ پشت درب توریسم ایران آمده که نیازمند ایجاد شرایط امنیت سفر، اقامت با کیفیت و قیمت سفر است اما باید واقع‌‌‌بین بود و باید دید چه فرصت‌‌‌ها و تهدیدهایی بر سر راه ایران قرار دارد؟ عدنان موسی‌‌‌پور، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و قطر در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به بررسی این فرصت‌‌‌ها و چالش‌ها می‌‌‌پردازد.

قطعا ایران می‌تواند سهم قابل‌توجهی از اقتصاد جام‌جهانی را از آن خود کند. برای سفر گردشگر به یک کشور، عوامل زیادی دخیل است. اول از همه جاذبه‌های گردشگری آن منطقه مهم است. امنیت، محل اسکان، قیمت‌ها و دسترسی آسان از جمله عواملی است که یک گردشگر برای سفربه یک کشور مدنظر قرار می‌دهد. ما طی سالیان اخیر از صنعت پرسود گردشگری در کشور غافل بوده‌‌‌ایم. البته عامل اصلی این موضوع می‌تواند سیاست ایران هراسی باشد، اما ما هم در سطح جهانی تبلیغات خاصی برای جذب گردشگر انجام ندادیم. به‌‌‌عنوان مثال برخی از کشورها با اینکه جاذبه‌‌‌های گردشگری‌‌‌شان به پای ایران نمی‌‌‌رسد، اما با برنامه‌‌‌ریزی درست و سیاست دوستی با کشورها توانسته‌‌‌اند گردشگری را به صنعت اول تا سوم کشورشان تبدیل کنند.  اما در خصوص «جام جهانی» داستان متفاوت است. گردشگران به خاطر جاذبه جام جهانی به منطقه می‌‌‌آیند. اما گردشگری که به کشور میزبان جام جهانی سفر می‌کند، آن کشور مقصد نهایی‌‌‌اش نخواهد بود. این به آن معناست که به لطف برگزاری جام جهانی در همسایگی ما، فرصت‌‌‌ها خودشان به سوی ما دست دراز کرده‌‌‌اند و ما باید قدر این موقعیت را بدانیم.

بخش‌خصوصی از چند سال قبل زمینه‌‌‌های توسعه تجارت با قطر را گسترش داده تا از ظرفیت‌‌‌های جام جهانی استفاده کند. چند ماهی هم هست که بخش دولتی کار را جدی‌‌‌تر گرفته است. این نوید بخش اتفاقات خوب در این خصوص است. ایران جزیره کیش را به عنوان نقطه اصلی برای مشارکت در جام جهانی انتخاب کرده است. دلیل آن هم نزدیکی به قطر و امکانات قابل‌توجه برای میزبانی از گردشگران است. بعد از سفر رئیس جمهور و هیات همراه به قطر تفاهم‌نامه‌ای برای مشارکت در میزبانی با قطر بسته شد و سفر هیات وزیران قطر به ایران که چند روز پیش اتفاق افتاد نتیجه آن تفاهم‌‌‌نامه بود.

هزینه اقامت در کیش پایین‌‌‌تر از اقامت در قطر است، فاصله هوایی قطر تا کیش بسیار اندک است، هزینه‌‌‌های خوراک و خرید در کیش هم بسیار پایین‌‌‌تر از قطر است. اینها همه دلایلی است که می‌تواند باعث شود گردشگران خارجی به کیش و نهایتا به سرزمین اصلی ایران سفر کنند. در مجموع، اگر تبلیغات سفر به ایران در قطر و در سطح وسیع و حرفه‌‌‌ای انجام شود، گردشگران زیادی در خلال جام جهانی به ایران سفر خواهند کرد. رایزنی‌‌‌های زیادی صورت گرفته و با شرکت‌های هواپیمایی داخلی مذاکراتی انجام شده و به زودی پروازهای ایران به قطر گسترش خواهند یافت. این موضوع زمینه‌‌‌ساز تسهیل ورود گردشگر خارجی نیز خواهد بود. نکته مهم این است که باید مراقب پیام‌‌‌هایی که از ورزش ایران به بیرون مخابره می‌شود باشیم.

موسی‌‌‌پور درباره فرصت‌‌‌ها و تهدیدها گفت: «جام‌جهانی سراسر فرصت است. برای کشورهای همسایه میزبان جام جهانی که بدون هیچ‌گونه هزینه‌‌‌ای از فرصت جام جهانی برخوردار شده‌‌‌اند. به شرط آنکه برنامه‌‌‌ریزی درستی صورت گیرد و برای استفاده بیشتر از فرصت‌‌‌ها کار حرفه‌‌‌ای صورت گیرد. باید این را پذیرفت که خیلی از گردشگران خارجی یا ایران را خوب نمی‌‌‌شناسند، یا به خاطر تبلیغات منفی برخی کشورها تصور خوبی از ایران ندارند که این موضوع می‌تواند باعث شود ما در جذب گردشگران جام جهانی شکست بخوریم. در نتیجه باید علاوه بر بهبود زیرساخت‌‌‌ها نظیر بالا بردن کیفیت هتل‌‌‌ها در فرصت باقی مانده، تبلیغات گسترده‌‌‌ای در قطر صورت گیرد.» تصور کنید شما از ایران برای جام جهانی به آلمان سفر کرده‌‌‌اید. چه چیزی باعث می‌شود که در آلمان تصمیم بگیرید به هلند هم سفر کنید؟ من به شما می‌گویم! قیمت ارزان سفر به هلند، اسکان مناسب، جاذبه‌‌‌های گردشگری که شما با آن آشنا شده‌‌‌اید، و حمل‌ونقل آسان و سریع.

شاید برای مسافران ایرانی به‌‌‌خاطر اختلاف قیمت ارز، ارزان بودن اولویت اول باشد، اما نباید از این موضوع غافل شد که مسافر اروپایی یا آمریکایی که به قطر و جام جهانی سفر کرده، برای سفر به ایران بیشتر از اینکه قیمت برایش مطرح باشد، امنیت پرواز و هتل با کیفیت در کشور دوم برایش مهم است. از این موضوع نتیجه می‌‌‌گیریم که باید به گردشگر خارجی اطمینان داد که کشور همسایه جاذبه‌‌‌های فراوانی دارد، قیمتش مناسب است، امنیت دارد، اسکان فراهم است و اگر شما به کشور دوم سفر کنید ارزش افزوده‌‌‌ای به سفر شما اضافه می‌شود. خیلی از کشورهای همسایه قطر سال‌هاست در مورد این موضوع کار می‌کنند.

یکی از تهدیدهایی که ایران با آن مواجه است مساله پرداخت‌‌‌ها و نداشتن کارت‌‌‌های اعتباری بین‌المللی به‌‌‌دلیل تحریم‌هاست که می‌تواند در جذب گردشگران تاثیرات منفی بگذارد. ما در ایران از کارت‌‌‌های اعتباری بین‌المللی محروم هستیم و حتی اگر یک خارجی در ایران از کارت اعتباری بین‌المللی‌‌‌اش به صورت اینترنتی استفاده کند، حسابش مسدود می‌شود و دچار مشکل خواهد شد. این یکی از همان چالش‌هایی است که ایران برای دعوت از گردشگران با آن مواجه است. به دلیل تحریم‌ها این مشکل به این سادگی حل نخواهد شد. تنها راه‌حل این است که مسافران خارجی با خود پول نقد به همراه بیاورند یا از طریق صرافی‌‌‌های معتبر پول دریافت کنند.

همان‌طور که می‌‌‌دانیم صنعت گردشگری، تنها متکی بر سیاستگذاری‌‌‌های دولتی نیست و بخش‌خصوصی مهم‌ترین و بیشترین تاثیر را در توسعه و رشد یک مقصد گردشگری می‌‌‌گذارد. موسی‌‌‌پور بخش خصوصی را بازوی قدرتمند یک اقتصاد می‌‌‌داند که هیچ اقتصاد موفقی در دنیا نیست که بخش خصوصی در آن نقش پررنگی نداشته باشد. ما به شدت معتقد هستیم که بخش خصوصی مسوول تجارت است و تجارت دولتی در هیچ جای جهان راه به جایی نخواهد برد. اما این نکته را باید در نظر داشت که بخش خصوصی باید از سوی دولت حمایت شود و آزادی عمل داشته باشد تا بتواند تاثیرگذار عمل کند. بخش خصوصی سال‌ها در حوزه ارز آزادی عمل نداشت و با سخت‌‌‌ترین شرایط ارزی مواجه شد. بخش خصوصی باید توسط دولت‌‌‌ها حمایت شود تا بتواند با رقبای خارجی خود رقابت کند. اگر بخش خصوصی از حمایت همه‌جانبه دولت‌‌‌ها برخوردار باشد می‌تواند به راحتی در سطح وسیعی گردشگری را در کشورهای همسایه توسعه دهد.

رئیس اتاق بازرگانی ایران و قطر درباره آمادگی و ایجاد زیرساخت‌‌‌های لازم همچون هتل، وسایل حمل‌ونقل عمومی و... برای پذیرش مسافران جام جهانی معتقد است که باید واقع بین باشیم. ما نمی‌توانیم چندماهه هتل هفت ستاره بسازیم. نمی‌توانیم چند ماهه مترو بسازیم. همان‌گونه که متروی اهواز بیش از 14 سال است که ساختش تمام نشده است. اما می‌توانیم کیفیت هتل‌‌‌ها را بالا ببریم. می‌توانیم نیروی انسانی را آموزش بدهیم.

می‌توانیم کمپین‌‌‌های تبلیغاتی راه‌‌‌اندازی کنیم تا خارجی‌‌‌ها ایران را بشناسند. باور کنید کافی است هر آنچه را که داریم حرفه‌‌‌ای و صادقانه به گردشگر خارجی معرفی کنیم. اگر این چرخه را به درستی بچرخانیم، گردشگر خارجی هم قطعا به ایران می‌‌‌آید تا آثار طبیعی و باستانی و گردشگری و فرهنگ غنی ایران را ببیند. نزدیکی مسافت به کشور میزبان جام جهانی فرصت بسیار مناسبی را برای ایرانیان جهت تحقق رویای تماشای مسابقات جام جهانی از نزدیک فراهم کرده است، بسیاری از مردم علاقه‌مند به سفر به قطر و تماشای مسابقات هستند. اما باتوجه به هزینه‌‌‌های بسیار بالا و کاهش معیشت و اقتصاد مردم طی چندسال اخیر و پایین آمدن ارزش پول ملی امکان سفر به قطر برای تماشای مسابقات برای عامه مردم بسیار سخت و شاید غیرممکن شده است. برخی تنها شانس ایرانیان را برای تماشای بازی‌‌‌ها، اقامت در اطراف قطر در داخل کشور می‌‌‌دانند تا فقط برای تماشای مسابقات به قطر سفر کنند و مجددا به ایران بازگردند.

باتوجه به نزدیکی جزایر کیش و قشم و بوشهر به قطر، بهترین فرصت برای کردن شرایط حضور ایرانیان برای تماشای مسابقات است و سفرهای دریایی و اقامت در هتل‌‌‌های ایرانی هزینه‌‌‌ها را برای تماشاچیان بسیار کاهش خواهد داد و شرایط ورود ایرانیان به قطر را فراهم می‌کند. اما موسی‌‌‌پور معتقد است سفر از کیش و قشم به قطر برای تماشای بازی‌‌‌ها و بازگشت به مبدا در عمل نمی‌تواند شدنی باشد. شما تصور کنید که بازی ایران و آمریکا ساعت22 به وقت قطر برگزار می‌شود و تا ساعت 24 ادامه خواهد داشت. تا از ورزشگاه بیرون بزنید ساعت یک بامداد می‌شود. آیا آن موقع با هواپیما یا کشتی به سمت ایران حرکت می‌کند؟ آیا آن همه ایرانی می‌توانند همان موقع به ایران برگردند؟ آیا ایرلاین ایرانی که آن همه متقاضی برای آن پرواز مشخص دارد با مسافر همکاری می‌کند و قیمت پایین ارائه می‌دهد؟ یا مثل ایام پیک که پروازهای داخلی تا یک‌میلیون و 500‌هزار تومان می‌‌‌رسد، قیمت بالا می‌رود؟ آیا مسافر می‌تواند شب را تا صبح در خیابان‌‌‌های دوحه یا فرودگاه سر کند؟ خیر! به نظر من نباید اطلاعات غلط به مسافران جام جهانی داد. باید واقع‌نگر بود.

باتوجه به اینکه در حال حاضر مرز دریایی با قطر پس از همه‌گیری کرونا همچنان بسته مانده است و همچنین بالا رفتن هزینه‌‌‌های سوخت کشتی‌‌‌ها می‌تواند بر قیمت سفرهای دریایی تاثیرگذار باشد، ابهاماتی را در سفرهای دریایی ایجاد می‌کند که رئیس اتاق بازرگانی ایران و قطر می‌‌‌گوید: رایزنی با قطری‌‌‌ها انجام شده است. شخصا با رئیس گمرکات قطر دیدار داشتم و ایشان نیز به ایران سفر کردند. مسائل و مشکلاتی وجود دارد که سفر دریایی را با مشکل مواجه کرده است. اما با توجه به مذاکرات صورت‌گرفته امیدوار هستیم این مشکلات برطرف شود. از نظر قیمت سفر دریایی نباید این انتظار را داشت که سفر دریایی بسیار بسیار ارزان‌‌‌تر از سفر هوایی باشد. چون قیمت سوخت یک مساله مهم و تاثیرگذار است. اما سفر دریایی می‌تواند برای افزایش ظرفیت حمل‌ونقل به قطر موثر باشد و البته می‌تواند ارزان‌‌‌تر از سفر هوایی هم باشد.  موسی‌‌‌پور همچنین به موضوع اهمیت‌دادن قطری‌‌‌ها به نوع واکسن به «دنیای‌اقتصاد» گفت: واکسیناسیون در ایران بیشتر از نوع سینوفارم بوده است. خبر خوش اینکه این واکسن مورد قبول قطر است. البته سیاست‌های بهداشتی می‌تواند روزانه تغییر کند. شرایط را میزان همه‌گیری در کشورها و وقوع واریانت‌‌‌های جدید تعیین می‌کند. اما به نظر من در بدترین شرایط ممکن، علاوه بر نوع واکسنی که فرد تزریق کرده است، به همراه داشتن تست منفی چند روز قبل از سفر به قطر می‌تواند برای گردشگران همه کشورهای جهان محتمل باشد.