با این همه زمزمه‌هایی در فضای مجازی مبنی بر این شنیده می‌شود که اپل قصد دارد آی‌فون‌های سری 15 را بدون اسلات سیم‌کارت عرضه کند. هر چند بعضی کاربران در شبکه‌های اجتماعی معتقدند که این قابلیت باعث می‌شود این موبایل‌ها دیگر نیازی به رجیستری نداشته باشند، اما کارشناسان با رد این ادعا استدلال می‌کنند که سیم‌کارت‌های دیجیتال باید توسط اپراتورهای کشور پشتیبانی شوند و همچنین در هر کشور سیم‌کارت‌های دیجیتال باید توسط اپراتورهای همان کشور ارائه شوند که در حال حاضر در ایران چنین امکانی وجود ندارد.
چالش‌های ارزی جدی
ممنوعیت و عدم رجیستری آی‌فون‌های سری 14 طرفداران اپل در ایران را به سوی خرید آی‌فون‌های سری 13 سوق داده است، اما آن‌طور که حسین روزبه، عضو هیات‌مدیره انجمن واردکنندگان تلفن همراه، تبلت و لوازم جانبی در گفت‌وگو با «ایسنا» عنوان کرده است، در حال حاضر همچنان موبایل‌های بالای 600 دلار با ارز حاصل از صادرات خود و بقیه موبایل‌ها با ارز تالار دوم مرکز مبادله وارد می‌شود. اما با توجه به ممنوعیت واردات آی‌فون 14 و توقف تولید آی‌فون 13، این صادرکنندگان موبایل‌های دست دوم را از امارات و کشورهای دیگر جمع می‌کنند و همین آی‌فون 13 را به قیمت حدود 120 میلیون تومان عرضه می‌کنند.
روزبه با بیان اینکه اخیرا یک بار دیگر سقف و سابقه بازرگانان از طریق سامانه جامع تجارت کنترل می‌شود، گفت: «در حال حاضر بابت هر ثبت سفارش ماهانه، ماه اول پنج، ماه دوم 10 درصد و همین‌طور ماهانه درصد بیشتری از بازرگانان دیپوزیت (سپرده) دریافت می‌کنند. این در شرایطی است که با توجه به تامین نشدن ارز برای تمدید ثبت سفارش در ماه‌های بعد، دوباره باید در نوبت تخصیص بمانند و دیپوزیت‌ها درگیر بانک باقی می‌ماند.» وی با بیان اینکه از 15 اسفند ارز موبایل تخصیص داده شده، اما تامین نشده، تصریح کرد: «بنابراین در سال جدید تعداد خیلی کمی موبایل وارد کشور شده است. بانک مرکزی می‌گوید ارز را به بانک‌ها پرداخت کرده، اما هیچ بانکی به راحتی تامین ارز انجام نمی‌دهد. بنابراین یا شعب ارزشان به اندازه کافی تامین نمی‌شود یا سوءاستفاده‌هایی از سوی برخی از افراد در حال رخ دادن است.»
روزبه ادامه داد: «اگر سقف و سابقه طبق فرمول پیش رود و فاصله تخصیص و تامین کم باشد، وضعیت بازار بهتر خواهد شد، اما وقتی اینها همخوانی ندارند بازرگان نمی‌تواند مطابق روال واردات را انجام دهد و بازار به سمت انحصار پیش می‌رود.» روزبه با بیان اینکه باید قبل از اجرای برخی قوانین، زیرساخت آنها فراهم شود که دست سوءاستفاده‌کنندگان کوتاه شود، تصریح کرد: «بانک مرکزی از اوایل اسفند ماه تالار دوم مرکز مبادله ارز و طلا را راه‌اندازی کرد تا ارز واردات از این تالار تامین شود. اما برای صادرکنندگان سقف و سابقه وجود ندارد و برای رفع تعهد ارزی، با ارز خود واردات کالای غیرتخصصی انجام می‌دهند. بنابراین برخی از صادرکنندگان در حال سوءاستفاده‌های کلان و اجاره کارت بازرگانی هستند.»
عضو هیات‌مدیره انجمن واردکنندگان تلفن همراه با بیان اینکه صادرکنندگان باید ارز خود را در سنا یا تالار دوم عرضه کنند، گفت: «در حال حاضر همچنان موبایل‌های بالای 600 دلار با ارز حاصل از صادرات خود و بقیه موبایل‌ها با ارز تالار دوم مرکز مبادله وارد می‌شود. اما با توجه به ممنوعیت واردات آی‌فون 14 و توقف تولید آی‌فون 13، این صادرکنندگان موبایل‌های دست دوم امارات و کشورهای دیگر را جمع می‌کنند و همین آی‌فون 13 را به قیمت حدود 120 میلیون تومان عرضه می‌کنند. بنابراین اگر با نرخ ارز محاسبه کنیم، برای آنها 55 تا 60 میلیون تومان تمام می‌شود. به جز آی‌فون، چند مدل سامسونگ بالای 600 دلار است که در رابطه با برند سامسونگ هم مشکلاتی وجود دارد.»
عدم نظارت بر ورود کالای غیراصل
آن‌طور که پیداست عدم نظارت بر قیمت‌ها و سازوکار واردات در برابر صادرات منجر به تشدید التهابات ارزی و ورود کالای غیراصل به بازار موبایل شده است. در همین راستا مهدی عبقری، دبیر انجمن واردکنندگان موبایل در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم گفت: «در حالی که در بازار 800 میلیون دلاری تلفن همراه بالای 600 دلار عملا نظارتی بر قیمت‌ها دیده نمی‌شود، سازوکار واردات در برابر صادرات خود منجر به تشدید التهابات ارزی و ورود کالای غیر اصل به بازار شده است.»
مهدی عبقری با اشاره به تحولات اخیر این روزهای بازار کالاهای مصرفی وارداتی گفت: «هرچند رئیس بانک مرکزی عنوان می‌کند که نرخ‌های ارز تلگرامی را نمی‌پذیرد و این قیمت‌ها ملاک نیستند، اما با توجه به اینکه محدودیت سقف و سابقه برای استفاده از ارز حاصل از صادرات خود لحاظ نمی‌شود عملا همه صادرکنندگان به این سمت حرکت می‌کنند که به جای اینکه ارز حاصل از صادرات را در اختیار بانک مرکزی قرار دهند، به سوی واردات کالای آماده مصرف بروند.» وی افزود، در حوزه تلفن همراه، ما شاهد این نکته هستیم که خیلی از شرکت‌های صادرکننده با ارز حاصل از صادرات خود، واردات انجام می‌دهند و همین مساله باعث شده به دلیل نداشتن تخصص توسط این افراد، شاهد ورود کالاهای بی‌کیفیت در بازار باشیم. به عنوان مثال در خصوص گوشی‌های برند اپل، امروز شاهد وفور گوشی‌های ریپک و رفرش شده هستیم که این اقدام توسط صادرکننده‌هایی که اساسا تخصصی در بازار تلفن همراه ندارند، صورت گرفته است.
عبقری با اشاره به چالش شدید در خصوص تامین ارز از مسیر رسمی گفت: «فعال اقتصادی برای تخصیص ارز باید 40 روز در نوبت بماند بعد از آن برای تامین این ارز بیش از یک ماه(اگر ارز بدهند) باید منتظر بماند. در این شرایط فعال اقتصادی با توجه به دیپوزیت ریالی مربوط به ثبت سفارش و تخصیص ارز، عملا می‌بیند که بیش از حد معطل شد و تامین کالا نیز انجام نشده است. نکته بعدی در موضوع واردات کالای آماده مصرف از محل ارز حاصل از صادرات خود این است که اصلا قیمت‌گذاری و نرخ ارز مشخص نیست، به عنوان مثال ما در شرایط فعلی نمی‌دانیم سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و سازمان امور مالیاتی قصد دارند بر اساس کدام نرخ تسعیر ارز (نرخ بازار آزاد یا مبادله‌ای) قیمت‌گذاری نهایی را لحاظ کنند.»
دبیر انجمن واردکنندگان موبایل گفت: «از طرف دیگر سازوکار واردات کالای آماده مصرف از طریق صادرات خود سبب شده تا قیمت ارز در بازار آزاد به‌شدت بالا برود و از سویی هم کالای بی‌کیفیت وارد کشور شود. مقام معظم رهبری در سال گذشته به این موضوع اشاره کردند که ارز کشور صرف ورود کالاهای بی‌کیفیت به کشور نشود در حالی که امروز این اتفاقا در حال رخ دادن است. بنابراین جا دارد وزارت صمت و بانک مرکزی جلوی این رویه را بگیرند.» وی افزود: «ما معتقدیم با توجه به بخشنامه و رویه‌هایی که در حال برنامه‌ریزی بود، برای واردات تلفن همراه باید فقط به افراد داخل صنف و متخصصان اجازه واردات داده شود. نکته دیگر در خصوص قیمت‌گذاری کالا است. امروز کسی که ارز دولتی می‌گیرد عملا تحت نظارت مراجع دولتی است، بنابراین چرا کالایی که باید توسط ارز صادراتی وارد شود هیچ نظارتی بر قیمت آن اعمال نمی‌شود؟ بازرگان و فعال اقتصادی اجازه ندارند یک کالا را هزار تومان بالاتر از نرخ مصوب بفروشند این در حالی است که بر کالای وارد شده با ارز صادراتی نظارتی نمی‌شود.»
عبقری با اشاره به اینکه روند تخصیص ارز با تغییراتی رو‌به‌رو شده است، گفت: «اگر تخصیص داده می‌شود و امکان تامین ارز وجود ندارد پیشنهاد می‌شود که روند تخصیص نیز با تغییراتی رو‌به‌رو شود، چراکه منابع ریالی از سوی فعال اقتصادی صرف می‌شود، اما در نهایت می‌بینیم که تامین ارز انجام نمی‌شود. بر این اساس با تداوم فروش ارز حاصل از صادرات به صرافی‌های تضامنی برخی واسطه‌گری می‌کنند و از طریق پیشنهادهایی تحت عنوان over روند قیمتی در بازار را به‌هم می‌ریزند.» وی افزود: «در صورتی که فعال اقتصادی برای تامین ارز به این روند وارد شود عملا پرداخت‌های مازادی انجام می‌شود که امکان ثبت و ضبط آنها وجود نداشته و در آینده تبعاتی مالیاتی و ارزی به همراه خواهد داشت.»
دبیر انجمن واردکنندگان تلفن همراه گفت: «دفتر تخصصی وزارت صمت در تعامل با دفتر ارزش گمرک ایران، پیگیری‌هایی در خصوص اصلاح ارزش‌های گمرکی تلفن همراه انجام داده که البته این روند هم‌اکنون متوقف شده و باید در این موضوع نیز تصمیم‌گیری شود. ذکر این نکته نیز ضروری است که از سوی صنف تلفن همراه تاکید شده که ارز نیمایی تخصیص داده نشود، اما از آن طرف روند تامین ارز مبادله‌ای با چالش‌های جدی مواجه است.»
عبقری در پایان گفت: «زمانی که بگوییم واردات از طریق بازار مبادله ارزی بر اساس محدودیت سقف و سابقه است از آن طرف واردات کالای آماده مصرف از محل ارز صادرات خود هیچ گونه سقف و سابقه‌ای نداشته باشد و همچنین هیچ گونه ممیزی در محدودیت اشخاصی که در این زمینه فعالیت می‌کنند وجود نداشته باشد، شاهد چالش‌های زیادی در این حوزه خواهیم بود. این رویه هر چقدر ادامه داشته باشد، هم نرخ ارز و هم قیمت کالاها در بازار به‌طور مستمر بالا می‌رود.»
سوءاستفاده از ناآگاهی کاربران
عدم رجیستری و ممنوعیت واردات آی‌فون‌های 14 باعث شده عده‌ای از ناآگاهی کاربران سوءاستفاده کنند. برخی افراد در فضای مجازی عنوان کردند که آی‌فون‌های سری15 اپل قرار است بدون اسلات سیم‌کارت عرضه شوند و در واقع مجهز به سیم‌کارت‌های دیجیتال (eSIM) خواهند بود. آنها مدعی شدند که این قابلیت جدید باعث می‌شود آی‌فون‌های سری15 نیازی به رجیستری نداشته باشند. این ادعا در حالی مطرح شده است که بنابر گفته کارشناسان سیم‌کارت‌های دیجیتال باید توسط اپراتورهای هر کشور ارائه و پشتیبانی شوند و حتی اگر اپل یک آی‌فون بدون اسلات سیم‌کارت راه‌اندازی کند، همچنان می‌توانیم شاهد ارائه نسخه‌ای با اسلات فیزیکی سیم‌کارت برای کشورهایی باشیم که ارائه سیم‌کارت دیجیتال امکان‌پذیر نیست.
مهدی عبقری در رابطه با این موضوع به «دنیای اقتصاد» گفت: در حال حاضر هم گوشی‌هایی که به سیم‌کارت دیجیتال مجهز هستند وجود دارند. آی‌فون‌های 13به بعد که LLA هستند و برای استفاده در اروپا و آمریکا تولید می‌شوند، مجهز به سیم‌کارت دیجیتال هستند. اپراتورهای ایران و بسیاری از کشورهای دیگر امکان پشتیبانی از این قابلیت را ندارند. رضا خوش‌خرام نیز درباره سیم‌کارت‌های دیجیتال به «دنیای اقتصاد »گفت: «در حال حاضر آی‌فون‌های 14 و آی‌فون‌های 13 با پارت نامبر LLA یک اسلات سیم‌کارت فیزیکی و یک اسلات سیم‌کارت دیجیتال دارند. به‌طور کلی اپراتورهای کشور ما سیم‌کارت دیجیتال را پشتیبانی نمی‌کنند. سیم‌کارت دیجیتال را باید اپراتورهای هر کشور ارائه دهند البته آن هم مکانیزمی دارد. برای مثال شرکت at&t در آمریکا با اپل قرار‌داد می‌بندد و سیم‌کارت دیجیتال را آن شرکت با اسم at&t فعال می‌کند، سپس کاربر گوشی را از خود شرکت at&T آن هم به شکل قسطی خریداری می‌کند. نه تنها در ایران بلکه در خیلی از کشورها امکان استفاده از سیم‌کارت دیجیتال وجود ندارد. پس این امکان وجود ندارد که اپل به‌طور کلی اسلات سیم‌کارت فیزیکی را از روی آی‌فون‌های سری 15 حذف کند. دلیل اینکه آی‌فون پارت نامبر‌های مجزا دارد آن است که گوشی‌هایش را بر اساس قوانین کشورهای مختلف عرضه می‌کند.»
مشکلات متعدد در روند تامین ارز مورد نیاز و عدم نظارت بر روند واردات و عرضه در بازار موبایل از طرفی و ناآگاهی و سرگردانی خریداران از طرف دیگر، باعث شده است که در این آشفته بازار عده‌ای با سوءاستفاده، منافع خودشان را دنبال کنند و خریداران و کاربران نهایی با وجود پرداخت مبالغی غیرمنطقی، امکان استفاده بی‌دغدغه از موبایل‌های روز دنیا را هم نداشته باشند.