براساس گزارش اخیر دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل (OHCHR)، مردم قبیله هویتات (Howeitat) که در منطقه اختصاص داده‌شده برای شهر زندگی می‌کنند، آواره شده‌‌‌اند و خانه‌‌‌های آنها بدون غرامت کافی تخریب شده است. علاوه بر این، مردی از قبیله «هویتات» کشته شده و حکم اعدام سه‌عضو دیگر قبیله تایید شده است، در حالی که سه نفر دیگر به اتهام تروریسم به 50سال زندان محکوم شده‌‌‌اند. در این گزارش آمده است: «به‌‌‌رغم اتهام تروریسم، آنها به دلیل مقاومت در برابر اخراج اجباری به نام پروژه نئوم و ساخت یک‌شهر آنلاین به طول 170کیلومتر (106مایل) دستگیر شده‌‌‌اند.» همه این موارد نقض حقوق بشر به‌‌‌رغم وعده حاکم دوفکتوی عربستان‌سعودی، ولیعهد 37ساله سعودی، محمد بن‌سلمان، مبنی بر اینکه افرادی که تحت‌تاثیر کار ساخت‌وساز قرار می‌‌‌گیرند در فرآیندهای برنامه‌ریزی و اجرایی گنجانده می‌‌‌شوند، اتفاق افتاده است.
ساخت شهر نئوم 500میلیارد دلاری (معادل 462میلیارد یورو) تجسم چشم‌‌‌انداز 2030 است؛ همان‌طور که سال بازسازی اقتصادی و اجتماعی عربستان‌سعودی نام‌گذاری شده است. این مجموعه اصلاحات توسط محمد بن‌سلمان در سال 2017 ارائه شد و تاکنون به بهبود حقوق زنان، افزایش دسترسی گردشگران به این کشور و باز کردن منابع درآمدی جایگزین در تلاش برای تنوع‌بخشیدن به اقتصاد پادشاهی و کاهش وابستگی‌‌‌اش به درآمد نفت منجر شده است.
طبق برنامه‌‌‌های ساخت‌وساز نئوم که پیش‌بینی می‌شود در سال 2039 افتتاح شود، قرار است این شهر 26هزار و 500کیلومترمربع از خاک عربستان را در نزدیکی ساحل دریای سرخ اشغال کند. دولت عربستان در نظر دارد این شهر با فناوری‌‌‌های پیشرفته و با تمرکز بر هوش مصنوعی باشد. همچنین این شهر قرار است دارای فرودگاه، قطارهای سریع‌‌‌السیر و هواپیماهای بدون سرنشین باشد که همگی تنها از منابع انرژی تجدیدپذیر تغذیه می‌‌‌شوند. این پروژه همچنین به عنوان یک پلتفرم گسترده برای سرمایه‌گذاری بین‌المللی عمل می‌کند.
سرمایه‌گذاری، بدون حقوق بشر
سباستین سانز، محقق ارشد مرکز تحقیقات کاربردی در مشارکت با شرق مستقر در آلمان (CARPO) به دویچه‌‌‌وله گفت: «کار ساخت‌وساز نئوم آغاز شده است. با این حال، این پروژه هنوز در مراحل بسیار ابتدایی خود به‌‌‌سر می‌‌‌برد.» به گفته وی، مشاوران بین‌المللی بسیاری در حال حاضر در نئوم مشغول به کار هستند. سانز افزود: «چند پرواز مستقیم از نئوم به لندن یا نیویورک وجود دارد، بنابراین جاه‌‌‌طلبی‌‌‌ها مشهود است: عربستان‌سعودی واقعا می‌‌‌خواهد نئوم را محقق کند.» او نئوم را نمادی از طرح محمد بن‌سلمان برای هدایت کشور به سمت مدرنیته جدید می‌‌‌داند. وی گفت: «به دلیل جذابیت بین‌المللی آن، فشار زیادی برای اجرای این پروژه وجود دارد.» سانز به دویچه‌‌‌وله گفت: «اگر او در این زمینه شکست بخورد، احتمالا آسیب قابل‌توجهی به اعتمادی که او در میان بخش‌‌‌های بزرگی از مردم دارد، وارد می‌کند. علاوه بر این، شکست به اعتبار عربستان‌سعودی به عنوان مکان سرمایه‌گذاری بین‌المللی نیز آسیب می‌‌‌رساند.»
جید بسیونی، مدیر خاورمیانه در سازمان حقوق بشر (Reprieve) به دویچه‌‌‌وله گفت: «اما بروشورهای براق نشان نمی‌‌‌دهند که این شهر براساس اخراج اجباری، خشونت دولتی و احکام اعدام ساخته شده است. برای او، نئوم مظهر شکاف بین «بینش» ادعایی محمد بن‌سلمان از عربستان‌سعودی و واقعیت سرکوبگر حکومت اوست.» برخی می‌‌‌گویند شهر نئوم روی خون عربستانی‌‌‌ها ساخته می‌شود. این دیدگاه توسط لینا الحثلول، مدیر ارتباطات سازمان دیده‌‌‌بان حقوق بشر عربستان‌سعودی، مستقر در لندن، تکرار می‌شود. خواهر لجین الحثلول، فعال مشهور حقوق زنان سعودی، به دویچه‌‌‌وله گفت: «نگرانی اصلی ما این است که نئوم روی خون عربستانی‌‌‌ها ساخته شده است.»
بازی دوگانه آلمان
سباستین سانز می‌‌‌گوید در سطح بین‌المللی، فرصت‌‌‌هایی برای تاثیرگذاری بر روند سیاست حقوق بشر عربستان وجود دارد. در گذشته، افزایش فشار بین‌المللی به تعلیق اعدام‌‌‌ها یا آزادی فعالان حقوق بشری مانند لجین الحثلول از زندان منجر شده است، حتی اگر برخی اوقات تحت نظارت شدید و ممنوعیت سفر قرار داشته باشند. سانز می‌‌‌گوید: «این به آن معناست که هرچه فشار بر دولت عربستان سعودی برای انجام کاری در اینجا بیشتر شود، احتمال بیشتری وجود دارد که مایل به یافتن راه‌‌‌حل آشتی‌‌‌جویانه و حفظ آبرو باشد.» وضعیت وخیم حقوق بشر در پادشاهی سعودی موضوعی بود که توسط آنالنا بائربوک، وزیر امور خارجه آلمان در جریان سفر خود به خلیج‌فارس مطرح شد. او در گفت‌وگو با شاهزاده فیصل بن‌فرحان، وزیر امور خارجه عربستان‌سعودی، توضیح داد که همکاری اقتصادی را نمی‌‌‌توان «در انزوا از حاکمیت قانون، حقوق بشر و آزادی‌‌‌ها در نظر گرفت.» در واقع، سانز می‌‌‌گوید: «افزایش سازگاری اجتماعی نئوم به نفع آلمان نیز است؛ به این دلیل که شرکت‌های آلمانی در این پروژه مشارکت دارند و ممکن است نقض‌‌‌های احتمالی حقوق بشر به‌تنهایی متوجه پادشاهی نشود، بلکه شرکت‌های آلمانی را نیز شامل شود.»
