مراحل واگذاری سهام دو شرکت بزرگ خودروساز با توجه به فرآیند اعلام‌شده از سوی دولت، در شرایطی جریان دارد که شنیده می‌شود شرکت‌های چینی از متقاضیان اصلی خرید سهام خودروسازان هستند. به گفته مسوولان صنعتی کشور، واگذاری سهام خودروسازان با توجه به یکی از فرامین هشت‌ماده‌ای رئیسجمهور مبنی بر خصوصی‌سازی دو شرکت خودروساز به طور مرحله‌ای و قدم به قدم در حال انجام است. بااینحال در لابه‌لای اخبار واگذاری، شنیده می‌شود که خودروسازان چینی هم برای خرید سهام شرکت‌های تابعه تولیدکنندگان بزرگ خودرو ی کشور، پا پیش گذاشته‌اند. طبق فرآیندی که برای خصوصی‌سازی دو شرکت خودروساز در نظر گرفته شده، تعیین‌تکلیف سهام‌های تودلی و همچنین واگذاری شرکت‌های تابعه در دستورکار قرار دارد. این در شرایطی است که حالا به نظر می‌رسد شرکت سایپا برای واگذاری شرکت پارس‌خودرو و سایپا-سیتروئن پیش‌قدم شده است.
با توجه به تمایل فروش شرکت‌های تابعه، طبق شنیده‌ها شرکت چانگان چین برای خرید سهام پارس‌خودرو پیش‌قدم شده است و دانگ‌فنگ نیز خرید سهام شرکت سایپا - سیتروئن را در سر دارد. هرچند خرید سهام پارس‌خودرو توسط شرکت چانگان چین از مدت‌ها پیش نیز مطرح بود، اما به دلایلی که شرکت سایپا دخالتی در آن نداشت، این امر مسکوت ماند. حالا بحث خرید سهام این زیرمجموعه سایپا توسط چانگان بار دیگر به طور جدی مطرح شده است. همکاری سایپا و چانگان به ابتدای دهه 90 برمی‌گردد و حتی در سال 93 توافق‌نامه همکاری بین دو گروه سایپا و چانگان با موضوع سرمایه‌گذاری مشترک، انتقال دانش فنی و تولید مشترک خودرو، با حضور غلامرضا شافعی رئیس هیات عامل وقت ایدرو و بین مدیران ارشد دو گروه امضا شد.
آخرین اخبار مربوط به حضور چانگان در سایپا نیز به اوایل آذرماه امسال برمی‌گردد، به‌طوری‌که در حاشیه مراسم تحویل اولین سری خودروی کراس‌اوور DL5 پارس‌خودرو، مدیرعامل سایپا با اشاره به آغاز همکاری مجدد چانگان و سایپا تاکید کرده بود که تولید تیپ‌های مختلف چانگان در دستور کار گروه سایپا قرار گرفته است. بدین جهت خودروهای CS55 پلاس در سایپا، چانگان CS35 پلاس در شرکت پارس‌خودرو و CS15 نیز در یکی از شرکت‌های بن رو یا کاشان تولید و عرضه خواهند شد. بدین ترتیب در شرایطی که فصل جدیدی از همکاری چانگان و سایپا کلید خورده، شنیده می‌شود شرکت چانگان در راستای واگذاری سهام شرکت‌های زیرمجموعه خودروسازان بزرگ، به دنبال خرید سهام پارس‌خودرو است.
از سوی دیگر برخی اخبار حکایت از آن دارد که شریک تجاری ایران‌خودرو یعنی دانگ‌فنگ نیز به دنبال خرید سهام شرکت سایپا - سیتروئن است. همکاری دانگ‌فنگ با دومین خودروساز بزرگ کشور، یعنی سایپا، به زمانی برمی‌گردد که سایپا دیزل در دوره تحریم‌ها از همکاری با شرکت ولوو تراکس نا‌امید شده بود؛ بنابراین شرکت چینی دانگ‌فنگ توانست همکاری خود را با شرکت سایپا دیزل رقم بزند. در حال حاضر نیز دانگ‌فنگ با ایران‌خودرو قرارداد همکاری و تولید محصول مشترک دارد، به‌طوری‌که در سفر اخیر وزیر صمت به کشور چین و بازدید وی از چندین کارخانه خودروسازی، تفاهم‌نامه همکاری‌های استراتژیک گروه صنعتی ایران‌خودرو و شرکت دانگ‌فنگ به امضای مدیران عامل دو شرکت رسید.
همچنین در جریان بازدید وزیر صمت از شرکت دانگ‌فنگ چین، قرارداد عرضه خودروی برقی برای نوسازی ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی کشور میان این شرکت و گروه صنعتی ایران‌خودرو به امضا رسید و ظاهرا در مرحله اجرایی قرار گرفته است. بر این اساس اگر چه شرکت دانگ‌فنگ قرارداد همکاری دوجانبه‌ای با ایران‌خودرو دارد اما شنیده می‌شود قصد این شرکت چینی، حضوری پررنگ‌تر در بازار خودروی ایران است. برای همین پیشنهادهایی مبنی بر خرید سهام سایپا - سیتروئن به شرکت سایپا داده است.
واگذاری سهام خودروسازان به چین؟
واگذاری سهام دو شرکت خودروساز کشور در شرایطی در یک دهه گذشته مطرح بوده که در هر دولتی به‌رغم وعده‌های خصوصی‌سازی، واگذاری‌ها عملا به کلاف سردرگمی تبدیل می‌شد و دولت‌ها نیز تکلیفی برای آن روشن نمی‌کردند. قیمت‌گذاری دستوری، شناسایی خریدار اصلح و سهام‌های تودلی از مهم‌ترین دلایل عدم‌واگذاری تاکنون بوده است. هرچند به گفته معاون وزیر صمت، با واگذاری قیمت‌ها به هیات‌مدیره شرکت‌ها، قیمت‌گذاری خودرو تعیین‌تکلیف خواهد شد و سهام‌های تودلی نیز وضعیت روشنی پیدا خواهند کرد؛ بااینحال، خریدار اصلح سهام‌ها همیشه به معادله مجهولی تبدیل شده است. بر این اساس هر زمانی که صحبت از خریدار سهام خودروسازان مطرح می‌شد، قطعه‌سازان در صف اول خرید قرار می‌گرفتند؛ بدین ترتیب یکی از گزینه‌های بالقوه خرید سهام خودروسازان همیشه قطعه‌سازان بوده است، ولی این گزینه هیچ‌گاه مطلوب دولت نبوده، چراکه برخی مقامات دولتی و دست‌اندرکاران صنعت خودرو تاکید دارند که با این نوع واگذاری خطر انحصار در صنعت خودرو تشدید می‌شود.
در واقع در صورت عملی شدن این سناریو، قطعه‌سازان هم فروشنده و هم خریدار خواهند بود. در این صورت بازار انحصارزده خودروی ایران دچار انحصار مضاعفی خواهد شد. همین امر منجر به آن شده که به‌رغم طرح واگذاری سهام خودروسازی‌ها به قطعه‌سازان، دولت‌ها راضی به چنین واگذاری‌ای نشوند. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و دست‌اندرکاران صنعت خودرو، واگذاری سهام به خودروسازان خارجی می‌تواند به ارتقا و رشد صنعت خودروی کشور کمک و بازار را رقابتی کند. تجربه و الگویی که در بسیاری از کشورهای دیگر موفق عمل کرده و حتی خودروسازی ورشکسته را سودآور کرده است.
بدین ترتیب اواخر سال گذشته که موضوع واگذاری سهام پارس‌خودرو مطرح بود، قطعه‌سازان به عنوان یک گزینه بالقوه خرید پارس‌خودرو مطرح شدند. از سوی دیگر در دوره برجام نیز پای رنو برای خرید سهام پارس‌خودرو پیش کشیده شد، شرکت فرانسوی که تمایل زیادی به حضور مستقل در ایران داشت اما سنگ‌اندازی خودروسازان و ذی‌نفعان مانع از این نوع حضور شد. در سال 94 ناصر آقامحمدی، مدیرعامل وقت شرکت پارس‌خودرو، در همایش اقتصادی ایران و اروپا در وین گفته بود که شرکت خودروسازی رنو در حال مذاکره برای خرید کمتر از نصف سهام پارس‌خودرو است.
در همین زمینه وال‌استریت ژورنال نیز به نقل از منابع خود گزارش داده که مدیران رنو از مدت‌ها پیش منتظر رفع تحریم‌های ایران برای سرمایه‌گذاری بیشتر در پارس‌خودرو بوده‌اند. بدین ترتیب به نظر می‌رسد هرگاه شرکت سایپا قصد فروش شرکت پارس‌خودرو را داشته، به نوعی تیرش به سنگ خورده و موفق به واگذاری سهام نشده است. اما حالا با توجه به فرامین هشت‌گانه خودرویی رئیسجمهور و جدیت دولت در این زمینه، ظاهرا فروش سهام پارس‌خودرو به یک شرکت چینی به واقعیت نزدیک شده است؛ اگرچه فروش سهام به خارجی‌ها، چه فرانسوی باشد و چه چینی، همیشه مخالفان خود را داشته است.
سفر به چین
برخی منابع آگاه در گفت‌و‌گو با «دنیای اقتصاد» تاکید دارند که بازدید عباس علی‌آبادی وزیر صمت از شرکت دانگ‌فنگ و دیگر خودروسازی‌های چین بی‌ارتباط با خرید سهام تولیدکنندگان این کشور نبوده است. از سوی دیگر حضور محمد مخبر، معاون اول رئیسجمهور، در چین و عقد قرارداد برای عرضه و تولید 100هزار خودروی برقی نیز می‌تواند به نوعی تاییدی باشد بر خرید سهام خودروسازان توسط چینی‌ها. هر چند مسوولان دولتی هر نوع تفاهم‌نامه یا توافق با چینی‌ها را در راستای سند جامع همکاری 25ساله ایران و چین عنوان کردند، بااینحال در سفرهای اخیر، دید‌و‌بازدیدها از خودروسازی چین پیغام روشنی از حضور فعالانه صنعتگران این کشور در ایران دارند. اینکه عنوان می‌شود قرار است خودروی برقی در کشور تولید و عرضه شود، به طور حتم با تکیه بر توان داخلی خودروسازی کشور نمی‌توان چنین وعده‌ای داد و این وعده می‌تواند با حضور مستقیم چینی‌ها در بازار خودروی ایران تحقق پیدا کند. از سوی دیگر خرید سایپا سیتروئن (متعلق به شرکت سایپا) توسط شرکت دانگ‌فنگ نیز به‌ظاهر در جریان است و این شرکت نیز خواستار حضوری همچون حضور خودروسازی چری در ایران است.
