این صنعت همانند قاتلی خاموش به طرز جدی و مخربی محیط‌زیست و شرایط انسانی را به چالش کشیده است. در این نوشته، به بررسی اثرات و مضرات این صنعت خواهیم پرداخت و راه‌‌‌‌حل‌‌‌‌هایی برای رویارویی با آن ارائه می‌دهیم.
تولید لباس‌‌‌‌ها از الیاف طبیعی و مصنوعی آغاز می‌شود، اما این آغاز می‌تواند منجر به بحران‌های زیست‌محیطی جدی شود. الیاف طبیعی، مانند پنبه، برای رشد به مقدار زیادی آب نیاز دارد. برای نمونه، بهطور متوسط، برای تولید یک پیراهن پنبه‌‌‌‌ای تقریبا 2700 لیتر آب مصرف می‌شود. با فرض مصرف روزانه 130 لیتر آب در روز توسط هر فرد، آب مصرفی جهت تولید هر پیراهن معادل آب مصرفی یک فرد در مدت حدود 20 روز است.
این مساله در کشورهای کم‌‌‌‌آب، بحران کم‌آبی را تشدید می‌کند. از سوی دیگر، الیاف مصنوعی مانند پلی‌‌‌‌استر از نفت تولید می‌شوند. فرآیند استخراج و تصفیه نفت به انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌ای و آلودگی هوا منجر می‌شود. طبق تحقیقات، تولید پلی‌‌‌‌استر نسبت به الیاف طبیعی، دو تا سه‌برابر بیشتر گازهای گلخانه‌‌‌‌ای تولید می‌کند. این واقعیت نشان‌دهنده بار سنگینی است که صنعت مد بر دوش کره‌زمین می‌گذارد، پس از تولید مواد اولیه، فرآیند تولید لباس‌‌‌‌ها آغاز می‌شود.
بسیاری از این فرآیندها در کارگاه‌هایی انجام می‌شود که به‌دنبال کاهش هزینهها و افزایش سود هستند. این کارخانه‌‌‌‌ها معمولا در کشورهای درحال‌توسعه واقع شده‌اند و به‌دلیل عدم‌رعایت استانداردهای زیست‌محیطی، به تولید آلودگی‌‌‌‌های جدی می‌پردازند. فرآیند رنگرزی، به‌‌‌‌خصوص یکی از مراحل پرخطر است که معمولا با استفاده از مواد شیمیایی سمی انجام می‌شود. این مواد نه‌تنها به آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی منجر می‌شوند، بلکه تاثیرات منفی بر سلامت کارگران نیز دارند. در بسیاری از موارد، کارگران در شرایط خطرناک و بدون تجهیزات ایمنی مناسب کار می‌کنند. این واقعیت نه‌تنها به بهره‌‌‌‌کشی از کارگران در این صنعت دامن می‌زند، بلکه تولید زباله‌‌‌‌های سمی و آلودگی را نیز به‌دنبال خواهدداشت.
سفر لباس‌‌‌‌ها، سفر آلودگی
پس از تولید در مناطق محلی، لباس‌‌‌‌ها معمولا باید به بازارهای جهانی منتقل شوند. این مرحله، شامل حمل‌ونقل‌‌‌‌های زمینی، دریایی و هوایی است که به خودی خود یکی از عوامل کلیدی در آلودگی اکوسیستم به‌حساب می‌آید. استفاده از کشتی‌‌‌‌ها و هواپیماها برای انتقال لباس‌‌‌‌ها، به تولید گازهای گلخانه‌‌‌‌ای و آلودگی هوا منجر می‌شود. طبق آمار، صنعت مد مسوول حدود 10درصد از کل انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌ای در جهان است. این سفرهای طولانی نه‌تنها بر روی محیط‌زیست تاثیر می‌گذارد، بلکه ترافیک و آلودگی در شهرها را نیز تشدید می‌کنند. در دنیای مدرن، ما با یک پارادوکس روبه‌رو هستیم: هرچه لباس‌‌‌‌ها به‌راحتی در دسترس‌‌‌‌تر می‌شوند، آسیب‌های ناشی از آنها نیز بیشتر می‌شود.
فرهنگ مصرف: زباله‌‌‌‌دانی بی‌‌‌‌پایان
فرهنگ «استفاده و دور انداختن» یکی از بزرگ‌‌‌‌ترین چالش‌های صنعت مد است. با افزایش تبلیغات و مدهای جدید، مصرف‌کنندگان بهطور مداوم تشویق می‌شوند لباس‌‌‌‌های جدید خریداری کنند و لباس‌‌‌‌های قدیمی را که اکثرا غیر‌قابل‌بازیافت هستند دور بیندازند. این امر به تولید زباله‌‌‌‌های عظیم و غیرقابل‌تجزیه منجر می‌شود. بهطور متوسط، سالانه حدود 100میلیون تن لباس در سراسر جهان دور ریخته می‌شود. این لباس‌‌‌‌ها معمولا تجزیه نمی‌شوند و انتشار متان و دیگر گازهای گلخانه‌‌‌‌ای را افزایش می‌دهند. این زباله‌‌‌‌ها، به سم تبدیل شده و به آلودگی خاک و آب‌های زیرزمینی منجر می‌شوند؛ در واقع دور انداختن لباس‌‌‌‌های نامناسب یک بحران زیست‌محیطی است که می‌تواند نسل‌های آینده را تحت‌تاثیر قرار دهد. علاوه‌بر اثرات زیست‌محیطی، صنعت مد تاثیرات اجتماعی عمیقی نیز دارد.
بسیاری از کارگران در کارخانه‌‌‌‌های تولید لباس، در شرایط نامناسب و با حقوق پایین کار می‌کنند. این شرایط نه‌تنها به کیفیت زندگی این افراد آسیب می‌زند، بلکه به نابرابری اجتماعی و اقتصادی نیز دامن می‌زند. بسیاری از برندهای بزرگ، به‌دلیل کاهش هزینهها، از کارگران در کشورهای درحال‌توسعه بهره‌‌‌‌برداری می‌کنند. این کارگران اغلب از حقوق اولیه خود محرومند و تحت‌فشارهای کاری قرار دارند. این شرایط نه‌تنها به بهره‌‌‌‌کشی از انسان‌ها دامن می‌زند، بلکه به تولید لباس‌‌‌‌هایی که پشت آنها داستان‌های تلخی نهفته است، منجر می‌شود.
راه‌‌‌‌حل‌‌‌‌ها: از کجا شروع کنیم؟
برای کاهش اثرات منفی صنعت مد بر محیط‌زیست و بهبود شرایط اجتماعی، نیاز به رویکردهای پایدار داریم:
1- تولید پایدار: برندها باید به سمت تولید پایدار و استفاده از مواد بازیافتی حرکت کنند. این شامل استفاده از الیاف طبیعی و غیرسمی و کاهش مصرف آب و انرژی در فرآیند تولید است. برندهای موفق می‌توانند با تغییر رویکرد خود به تولیدات پایدار، به‌عنوان الگوهایی برای دیگران عمل کنند.
2- آموزش مصرف‌کنندگان: آگاهی‌‌‌‌رسانی به مصرف‌کنندگان درباره اثرات منفی خرید مکرر لباس و فرهنگ «استفاده و دور انداختن» می‌تواند به تغییر رفتار آنها کمک کند. بر‌‌گزاری کمپین‌‌‌‌های آگاهی‌‌‌‌بخشی و تشویق به خرید لباس‌‌‌‌های دست‌‌‌‌دوم می‌تواند به کاهش زباله‌‌‌‌های مد کمک کند.
3- توسعه مدل‌های اقتصادی جدید: مدل‌هایی مانند اجاره لباس یا خرید لباس‌‌‌‌های دست‌‌‌‌دوم می‌تواند به کاهش تولید و مصرف کمک کند. ایجاد پلتفرم‌های آنلاین برای خرید و فروش لباس‌‌‌‌های دست‌‌‌‌دوم، فرصتی برای به اشتراک گذاشتن منابع و کاهش زباله‌‌‌‌های مد است.
4- حمایت از قوانین زیست‌محیطی: دولت‌ها باید قوانین سختگیرانه‌‌‌‌تری در مورد تولید و دفع زباله‌‌‌‌های صنعتی وضع کنند. این قوانین می‌تواند شامل استانداردهای زیست‌محیطی برای کارخانه‌‌‌‌های تولید لباس و حمایت از برندهایی باشد که به اصول پایدار پایبند هستند. صنعت مد با چالش‌های جدی زیست‌محیطی و اجتماعی روبه‌رو است، با این‌حال تغییرات پایدار و آگاهانه می‌تواند به نجات محیط‌زیست و بهبود شرایط انسانی کمک کند. مسوولیت‌‌‌‌پذیری در انتخاب و حمایت از برندهایی که به اصول پایدار پایبند هستند، می‌تواند به حفظ محیط‌زیست و بهبود شرایط اجتماعی کمک کند. به یاد داشته باشیم که انتخاب‌‌‌‌های ما به‌عنوان مصرف‌کنندگان تاثیر مستقیمی بر روی کره‌زمین و جوامع انسانی دارد. آیا می‌خواهیم به‌عنوان جامعه‌‌‌‌ای مسوول و آگاه شناخته شویم یا به‌سادگی به بی‌‌‌‌توجهی ادامه دهیم و به‌سوی نابودی حرکت کنیم؟ اکنون زمان عمل است؛ برای حفظ زمین، انسانیت و آینده‌‌‌‌ای بهتر.
