استاد مختصری از شرح حال خودتان را بیان نمایید.
طلال عتریسی: اسم من طلال عتریسی استاد دانشگاه لبنان، و در رشته روانشناسی اجتماعی تدریس می کنم.
از تاثیر انقلاب اسلامی ایران و شخصیت حضرت امام در کشورهای عرب نشین برای ما صحبت کنید.
اگر به عقب برگردیم، آنگاه که انقلاب پیروز شد و اوضاع اسلامی سیاسی را در دنیا مطالعه می کنیم و در می یابیم که در ابتدا افکار عمومی از کمونیسم متاثر شده بود و حرکتهای اسلامی حضور قوی در کشورهای عربی نداشتند و ماهیت این حرکتها غالبا بر اساس دعوت مردم و یک سری تلاشهای اسلامی بود تا اینکه تغییر سیاسی در سطح حاکمان خائن ایجاد کند.
حرکتهای اسلامی در بسیاری از کشورهای عربی نیز در همین زمره به شمار می آیند، چه همگی بر خلاف رویه اسلام عمل می کردند. به این معنی که اندیشه ای در سطح کشورهای عربی و در سطح دنیا رایج بود که تغییر سیاسی ایجاد کردن در توان دین اسلام نیست، زیرا افکار کمونیستی و ملی گرایی سیاسی حضور بیشتری داشت. این طرز فکر با تحقق یافتن انقلاب اسلامی در ایران تغییر کرد. البته باید ملاحظه کرد که افکار کمونیستی و الحادی که بر احزاب و تشکیلات سیاسی حاکم بود در برنامه هایشان به بن بست رسیده بودند، به طوری که در بعضی اوقات این افکار نتوانستند به نتیجه یا تغییر مطلوبی در حاکمیت برسند. در کشورهای دیگر این افکار و حرکتها در کمتر از نیم قرن نتوانستند تغییری در جامعه یا در حاکمیت ایجاد کنند. در این مرحله بود که انقلاب اسلامی با شعارهای روشن خود و اهداف اسلامی، فرهنگی و اخلاقیش حضور پیدا کرد.
آن چیزی که امام خمینی در بسیاری از سخنرانیها و موضعگیریهایش از ابتدای انقلاب و حتی قبل از پیروز شدن انقلاب مطرح کرده بود این بود که اسلام می تواند تغییر را در سطح جامعه و حاکمیت ایجاد کند و اسلام نیازی به مشارکت افکار دیگری در این تغییر ندارد، و اینکه اسلام باید اسلام حرکت زایی باشد که مطابق با توصیفات اسلام باشد نه چیز دیگری.
آنچه که به امام اجازه داد تا بر این افکار تاکید بکند پیروزی انقلاب اسلامی بود. به این دلیل می توان گفت پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی و افکاری که از اسلام ارائه کرد در سطح دنیای اسلام دو انقلاب ایجاد کرد: انقلاب در داخل اسلام و گرایشهای فقهی اسلام، به طوری که لزوم حرکت و جنبش را در این عصر مورد تاکید قرار می داد، به خاطر اینکه جامعه اسلامی و حکومت اسلامی را به پا کند بر خلاف گرایشها و اندیشه های عده زیادی که این فکر را رد می کردند، انقلاب دوم آن بود که در سطح دنیا خارج از دایره اسلام فقهی به وجود آمد و تاکید بر این موضوع داشت که اسلام می تواند تغییر ایجاد کند و می تواند به اکمیت برسد و می تواند دولت تاسیس کند بر خلاف فکری که از دوره نهضت اروپا علیه آن بود و نیز از دوره انتشار افکار مارکسیستی که اعتقاد داشت که دین ملتها را ضعیف می کند و دین افیون ملتهاست. به همین دلیل انقلاب امام به مثابه تغییر بزرگی بود که در دهه هشتاد در دنیا در سطح حرکتهای اسلامی و شخصیتها رفته رفته به وجود آمد. به این سبب ملاحظه می کنیم که حرکتهای اسلامی در بیشتر کشورهای اسلامی و عربی در دهه هشتاد یعنی بعد از پیروزی انقلاب رفته رفته به سمت رسیدن به حاکمیت قدرت در جوامعشان گام بر می دارند، به طوری که تا به امروز میان آنها و دولتهایشان جنگ ادامه دارد.
با توجه به اینکه شما در زمینه روانشناسی انسان دارای دانش و تسلط بالایی هستید، در مورد روحیه و روان امام به عنوان یک ظهور مقدس چه بررسی و تحلیلی در این باره دارند؟
امتیازات خاصی که امام راحل به جای گذاشت و بر تمام مردم جهان تاثیر نهاد، علاوه بر افکار و سیاستهایش روش حیات و زندگانی امام است، روش ساده و خاضعانه، روشی که برای دنیای معاصر ما نامانوس است. به عبارت دیگر همه کسانی که در موقعیت امام بودند زندگی راحتی می کردند و در حد امکان از قدرت و تسلط بر دولتهایشان و یا در سطح جهانی لذت می بردند، ولی امام چنین نبود. علاوه بر این شخصیت امام یک شخصیت چند بعدی است، نه یک بعدی، یعنی اینکه او در شخصیتش سیاست را با اخلاق، تقوا، سادگی و تواضع جمع کرده است که این صفات در هیچ یک از شخصیتهای بارز دنیا دیده نمی شود و شاید بسیاری از علما را ببینیم که خود را به صفات عرفانی، اخلاقی و غیر آنها زینت داده باشند ولی خصوصیت امام در این بود که هر چند در موقعیتی بود که هر چه را می خواست و دست بر هر چیزی که می نهاد برای او مهیا بود ولی متاثر از اینها نشد. در زندگی شیوه ای را در پیش گرفت که به زندگی ساده ترین مردم و فقیرترین آنها نزدیک بود و این مسئله علاوه بر ابعاد روحی و معنوی که امام داشت و شاید شخصی مثل من از آن اطلاع نداشته باشد، یک اثر عمیق در وجود نه تنها ایرانیها بلکه میلیونها فرد خارجی گذاشته است.
به این دلیل من اعتقاد دارم که این شخصیت بر عده بسیار زیادی که به اسلام گرویده اند اثر عمیقی گذاشته است بدون اینکه با امام و یا حتی با جمهوری اسلامی ارتباط مستقیمی داشته باشند.
کدامیک از آثار حضرت امام را مطالعه کرده اید؟
من اکثر کتابهایی که از امام به عربی ترجمه شده است مطالعه کرده ام، کتاب سرالصلوة، آداب الصلوة، اربعین حدیث، تمام سخنرانی های امام و وصیت نامه سیاسی - الهی.
نظر شما در مورد مراسم ارتحال امام چیست؟
برگزاری مراسم ارتحال امام یک مسئله ضروری و مهم است و برای بسیاری از میهمانان خارجی که از گوشه و کنار جهان اسلام در سطوح مختلف فکری، فرهنگی، سیاسی در آن شرکت می کنند، شناختن جمهوری اسلامی ایران نیز مناسبت دارد. به طور طبیعی این امر مهمی است برای اینکه باید ارتباط این مردم و یا این هیئتها با امام، افکار امام خمینی و جمهوری اسلامی باقی بماند. ولی مانند هر عملی که انسان انجام می دهد دارای نواقصی است که از جمله آنها این است که کتابها یا کتابچه هایی که افکار امام را به طور خلاصه بیان کرده باشند در اینجا نیست، خصوصا می توان فرض کرد که چه بسا برخی از میهمانان به بسیاری از کتابهایی که در مورد امام منتشر شده است، دست نیافته اند و حتی اگر آن عده به کتابها دست یافته باشند، یادآوری بدان امری مفید است. مسئله دیگری نیز هست و آن اینکه میهمانان عموما از قشرهای مختلف هستند. مثلا اساتید دانشگاه، روزنامه نگاران، مسئولان مؤسسات اجتماعی، جهانگردان و غیره، لازم است که در ضمن برنامه های عمومی برای هر یک از قشرها برنامه های خاصی باشد تا از وجود این میهمانان در جمهوری اسلامی بیشتر استفاده شود. به عنوان مثال می توان برنامه دیدار برای روزنامه نگاران با برخی از مسئولان جمهوری اسلامی، دیدارهای خاصی برای اساتید دانشگاهی با برخی از مسئولان در دانشگاه و غیر اینها ترتیب داد تا بیشترین استفاده از این مراسم برده شود.
