در خدمت سرکار خانم رقیه قنبر قزی از جمهوری آذربایجان از شهر باکو هستیم. خانم قنبر قزی همسر پروفسور رستم علی اف ایران شناس و شرق شناس صاحب نام و معروف هستند. از ایشان خواهش می کنم راجع به گذشته و سوابق فکری فرهنگی، تحقیقاتی و پژوهشی و فعالیتهای خودشان برای ما توضیحاتی داشته باشند.
رقیه قنبر قزی: من دانشکده ایران شناسی دانشگاه باکو را به اتمام رسانده ام و از سال 1967 در انستیتو ادبیات «نظامی گنجوی » و فرهنگستان علوم آذربایجان به کار مشغول هستم و عضو هیئت علمی آن انستیتو می باشم. در سال 1981 دکترا در رشته ادبیات آذربایجان را گرفتم و در ادبیات فارسی تحقیقات و تالیفاتی داشته ام. تاکنون چهار اثر به چاپ رسانیده ام، دو جلد راجع به ادبیات آذربایجان و فولکلورهای آذری و اثر دیگر راجع به آثار شاعر ایرانی اهل مراغه (اوحدی مراغه ای) تدوین کرده ام به نام «سازه من سوزه » یعنی گفته های سازمن.
در به نظم آوردن بعضی از داستانهای آذری اهتمام ورزیده ام. اشعاری هم راجع به رستم علی اف سروده ام که به چاپ رسیده است. در حال حاضر نیز روی مونوگرافی و حیات «مجیر الدین دیلقانی » شاعر فارسی زبان قرن دوازده کار می کنم که امیدوارم در سال آینده تمام شده و به چاپ برسد. 35 مقاله راجع به ادبیات فارسی زبان آذربایجان چاپ کرده ام.
در این اواخر مؤسسه ای به نام مؤسسه «ایران و آذربایجان » و کانون وحدت گرایش یافته که این کانون را پروفسور رستم علی اف با مشارکت و همراهی حوزه علمیه قم تاسیس و پایه گذاری کرده اند، این کانون در فعالیتهای خود رشد بسیار کرد و در آینده کانون موفقی در جهت تبادل نظرات و رشد فرهنگ و ادبی ایران و آذربایجان خواهد شد.
تاکنون یک مجله نیز در کانون نظامی گنجوی به نام «شهریار» توسط حوزه علمیه ایران (قم) و سازمان تبلیغات اسلامی در آذربایجان بنیان گذاری شده که شماره اول آن در اکتبر 1992 چاپ شده است دو سال است که منتشر می شود و یک شماره ویژه یادواره رستم علی اف نیز به چاپ رسانده است. این مجله تخصصی و علمی و ادبی است و به صورت فصلنامه چاپ می شود و در آغاز سردبیری آن با پروفسور علی اف بود.
سومین فعالیت من فعالیت اجتماعی و پایه گذاری جمعیت زنان مسلمان آذربایجان به نام «صلح » بوده است. من اداره کننده این جمعیت هستم و از آنجا که در حال حاضر آذربایجان در جنگ است ما فعالیت خود را فعلا بر این محور منطبق کرده ایم.
خانم قنبرقزی شما تا چه حد با آثار مکتوب حضرت امام و اشعار ایشان آشنا بوده اید؟
من توفیق ترجمه آثار امام خمینی را به زبان آذری در آذربایجان داشته ام. آخرین پیام آن حضرت و اشعارشان را به آذری برگردانده ام و آنها را به طور مستقل و یا به طور یومیه در مجلات و روزنامه های خود به چاپ سپرده ایم. به علت ارادت بسیار ما به حضرت امام و علاقمندیمان به این شخصیت و به علت محبوبیت حضرت امام در آذربایجان ما تصاویر و سخنان حضرت امام را در مطبوعات خود به کرات به چاپ می رسانیم. شخصیت حضرت امام در آذربایجان شخصیتی کاملا آشنا و شناخته شده است.
چه شاخص ها و ویژگیهایی از شعر حضرت امام در ذهن شماست که فکر می کنید به عنوان یک ارزش می توان طرح کرد.
شعرهای امام اشعاری عرفانی است، این اشعار دارای یک ظاهر و یک باطن هستند که باطنی بس عمیق و ژرف است. وقتی که حضرت امام می سرایند «من به خال لبت ای دوست گرفتار شدم » در پس این بیت، ارزش و معانی عرفانی بسیاری نهفته است. همچون اشعار حافظ که آنها نیز از همین خصیصه برخوردارند. و این نشانگر ظرافت طبع، نازکی خیال، سیر و سلوک عرفانی و تسلط حضرت امام بر شعر و زبان شعری است.
رشته تخصصی شما ایران شناسی است. لطفا تصویری از ایران از دیدگاه خود ارائه دهید.
در حال حاضر بیشتر توجه من به جریانهای معاصر اسلامی و سیاسی در ایران است. من اولین بار چهار سال پیش با همسرم و دو نفر از دانشمندان آذربایجان در دهه فجر برای شرکت در جشن های انقلاب اسلامی ایران به ایران آمدیم. من ایران را کشوری اسلامی یافتم، پروفسور علی اف قبل از انقلاب هم به ایران آمده بود و جو و فضای ایران را حس کرده بود. او می گفت در پانزده سال پیش و قبل از انقلاب اسلامی مردم از سایه خویش نیز در هراس بوده اند.
در حال حاضر پاکی، آزادی و روح سلامت کاملا مشهود است. من اولین بار که به ایران آمدم خیلی تحت تاثیر زنان مسلمان ایران قرار گرفتم. با خانم مصطفوی آشنا شدم و خیلی تحت تاثیر ایشان قرار گرفتم. به آذربایجان که رفتم مقاله ای درباره زنان ایرانی نوشتم. اینجا از چهره زنان و مردان روح انسانی و پاکی را می توان درک کرد. در اینجا به خاطر همین تفکر اسلامی و رعایت حجاب روان انسانها روان آرام تر و الهی تری است. هرگاه صدای اذان را می توان از مناره مساجد شنید همین ارزش بسیاری دارد که در پالایش روح و روان آدمی بی همتاست. حالا در آذربایجان هم به هنگام نماز اذان گفته می شود. ده سال پیش، من معانی آن کلام الهی را نمی فهمیدم اما اکنون تمام جانم از شور و حس آن لبریز می شود. عظمت و رازی در این صدا نهفته است که به جان آدمی چنگ می زند.
ما در اسلام و در هنر و ادبیات اسلامی بسیاری غنی هستیم. من در مقدمه اشعار حضرت امام که ترجمه کرده ام این مطلب را ذکر کرده ام که حضرت امام از بزرگان تاریخ بشریت هستند که اسلام حقیقی را که در این اواخر مظلوم واقع شده بود احیا کرده اند و تفکر اسلامی را در جهان معاصر زنده کرده اند. پروفسور رستم هم همیشه در سخنان خود می گفتند که قبل از انقلاب در ایران اسلام بسیار مورد بی توجهی قرار گرفته بود و ملت ایران به یمن حضور چنین رهبری اسلام را در کشور خود زنده کرده اند. و از آنجا به جهان صادر نموده اند.
من پارسال که به سفر حج مشرف شده بودم بسیار تاسف خوردم وقتی دیدم تعداد زیادی از این جمعیت کثیر مسلمان در بسیاری از نقاط جهان مورد ظلم واقع می شوند. در برابر مسلمان بودن ملیت بسیار کم رنگ می شود، قومیت و نژاد بی ارزش می گردد، همه مسلمانان با یکدیگر برادرند و این بسیار تلخ است که این جمعیت کثیر در نقطه نقطه جهان مورد ظلم کفار قرار گیرند.
پس جهان اسلام نیازمند اتحاد است. امام خمینی هم نظر بر اتحاد مسلمین داشته اند، همانگونه که ایران در جنگ تنها بود ما نیز در جنگ تنها هستیم، حضرت امام، اسلام ناب را مورد نظر داشتند و هر ملیت را چه شیعه و چه سنی متحد می خواستند. این وحدت از زمان حضرت محمد (ص) تاکنون آرزوی مسلمین بوده است.
امام خمینی در خصوص حج، دو راهپیمایی را بنا گذاشته اند: یکی راهپیمایی وحدت و دیگر راهپیمایی برائت از مشرکین، پیام حضرت امام در خصوص روز وحدت مسلمین پیام مطرحی است و هر سال به هنگام زیارت خانه خدا مسلمانان حاجی از اقصی نقاط جهان در لبیک به این پیام حاضر می شوند. از طرف دیگر تدابیری اندیشیده شده است که مجمعی به عنوان مجمع تقریب مسلمین شیعه و سنی تشکیل شود و مقصد آن بر مبنای نزدیک کردن مسلمانان جهان با همدیگر و خلق وحدت اسلامی است و این اتحاد در شرف تکمیل و تشکیل است.
امید که روزی این وحدت اسلامی شکل بگیرد و مسلمانان قدرتی باشند در برابر شیاطینی که تفکر انسانی را به لاکت خواسته ای شیطانی می برند.
شما در چهار سفری که به ایران داشته اید چه تحولات و دگرگونی هایی را احساس کرده اید؟
من در سفرهایی که به ایران داشته ام سالگرد حضرت امام را بسیار با عظمت دیده ام و بسیار بر من تاثیر گذار بود; نه تنها بر من که بر تمام میهمانان حاضر. در زمانی که انقلاب اسلامی ایران پیروز شد پروفسور رستم، پیام تلگرام تبریکی برای ایران فرستاد که پست از ارسال آن خودداری کرد، چرا که در آن زمان شوروی نیز همچون دیگر کشورها با انقلاب اسلامی ایران مخالف بود. در تمام این مدت با هر حادثه و دگرگونی در ایران ما نیز قلبا و روحا با ملت ایران بوده ایم. عشق به خمینی عشقی است که در هر قلبی که عاشق اسلام باشد رخنه می کند و جای می گیرد. من در سفرهای خود به ایران عشق را در بین ملت ایران به خوبی احساس کرده ام. و همین عشق است که باعث آبادانی و پیشرفت و سازندگی ایران اسلامی شده است.
در پایان از اینکه وقت خود را در اختیار ما گذاشتید تشکر می کنیم و برای شما آرزوی توفیق و برای همسر مرحومتان پروفسور علی اف طلب شادی روح داریم. اگر مطلبی را در خاتمه دارید بفرمایید.
من برای ملت ایران آرزوی سعادت و پیروزی دارم و امیدوارم که در پیروی از خط امام خمینی کوشا باشند و انقلاب اسلامی را که یک الگوی عملی از تفکر اسلامی است پاس بدارند. و با درود بر روح بلند و پر فتوح حضرت امام مطلبم را به پایان می برم. والسلام.
