سید عبدالحسین لاری

میوه ای از شجره طوبی
شب ولادت حضرت امام محمد باقر علیه السلام است ، شب جمعه سوم ماه صفر 1264 ق .18/ اسفند 1266 ش . خدای جهان آفرین سید عبدالله را فرزندی می بخشد که چون باقرالعلوم علیه السلام نگاهبان دین باشد و نسل امام کاظم علیه السلام را تداوم بخشد. پدر نام فرزند را ((عبدالحسین )) می نهد.
آقا سید عبدالله نسب از شاه رکن الدین دزفولی می برد و در واقع از ساداتی است که در ایران نشو و نما کرده و دیگر بار آهنگ سفر به دیار یار نموده ، تا در شهر نجف اشرف سکنی گزیند و خدای هستی بخش عبدالحسین را در این دیار به وی می بخشد.
چیزی نمی گذرد که سیدعبدالحسین دوران نوباوگی را طی می کند و با راهنمایی پدر گام در راه تحصیل دانش می نهد و به علوم دینی رو می آورد تا رضای الهی را فراهم کند و با آگاهی از دین ک وجودش را از نادانی رهانیدهک برای احیای ارزشهای اسلامی در جامعه نهایت کوشش را مبذول دارد.
او برای اینکه عالمی دیندار و اسلام شناسی متبحر گردد باید قرآن و سنت را به صورت کامل فراگیرد و علم اخلاق و کلام و تفسیر را به همراه فقه و اصول آموزش بیند و توانایی درک دین الهی و استنباط احکام شرعی را بیابد. اگر او می خواهد فقیه باشد و عالم دینی گردد باید از هیچ یک از علوم اسلامی فروگذاری ننماید و با استفاده از اساتید حوزه نجف به هر یک از علوم دینی آشنایی یابد.
افق تجلی
بعد از اتمام دوره مقدماتی و سطح ، سید می بایست در درسهای خارج فقه و اصول حوزه نجف حاضر شود. درسهایی که در آن ، استاد علاوه بر نظریات پیشینیان ، نظرات خود را مطرح نموده ، به نقد و بررسی آراء گذشتگان می پردازد.
با پا نهادن به نردبان ترقی ، افق تجلی فرا روی عبدالحسین نمایان می گردد. وی گمشده خویش را در ((آیة الله العظمی سید محمد حسن شیرازی ))می یابد. میرزای شیرازی آیات الهی بر لب ، فقه جعفری را به دلنوازی آهنگ آبشار در حوزه جاری ساخته است و درختان سبز آفرینش را که جز ستایش پروردگار به چیزی نمی اندیشند، آبیاری می کند. وی در اندک مدتی از هوش سرشار شاگردش آگاهی می یابد و وی را مورد تجلیل قرار می دهد.
سرانجام تلاش بی وقفه سید عبدالحسین او را به قوه استنباط احکام الهی مجهز می نماید و در 22 سالگی به درجه اجتهاد نائل می آید. آیة الله سید عبدالحسین موسوی با هجرت میرزای شیرازی از حوزه درس آیات دیگری هم استفاده می نماید.
نام فقهای بزرگی که پس از آشنایی با دانش و فضل شاگرد به وی اجازه اجتهاد می دهند.
چنین است :
1. آیة الله شیخ محمد حسین کاظمی (متوفی 1308 ق .)
2. آیة الله محمد فاضل ایروانی (متوفی 1306 ق .)
3. آیة الله شیخ لطف الله مازندرانی (متوفی 1311 ق .)
4. آیة الله شیخ حسینقلی همدانی (متوفی 1311 ق .)
در این میان ، آیة الله همدانی از بزرگان فقهای ربانی و عارفان و اصل و از پرچمداران توحید است که در نجف اشرف به تربیت شاگردان بسیاری توفیق یافته است .
آب حیات
ستمی که خون آشامان انگلیس به یاری رژیم قاجار در پیش گرفته اند، زندگی مردم را به سیاهی کشانده و آب حیات را از آنان دریغ داشته است . مردم بسان چمن خشکیده ای در زیر پای چکمه پوشان انگلیس توان حیات از کف داده و به زردی گراییده اند. فروغ زندگی از جنوب ایران رخت بربسته و خون و آتش و عفریت مرگ همه جا را فراگرفته است . بزرگ مردان لارستان از این پیشامد نگران هستند. از این روباگسیل هیاءتی به عراق از زعیم عالیقدر شیعه ، فقیه مجاهد و مبارزی را می خواهند که توان مقابله با ظلم و استبداد را داشته باشد. کسی که به دفع تجاوزات زورمداران پردازد و رهبری و مدیریت جامعه اسلامی را در لارستان بر عهده گیرد.
((حاج سید علی لاری )) معروف به ((حاج علی کبیر)) از مجاهدان نامدار لارستانی همراه این گروه اعزامی است . یافتن فردی ورزیده و تلاشگر و فقیه و سیاستمدار و مجاهد کار آسانی نیست . مردی که هم در مدارج علمی به اجتهاد نایل آمده باشد و هم در مقابل عمل جز خدا از احدی پروا نداشته باشد و توان مدیریت جامعه اسلامی در او موج زند.
میرزای شیرازی به هیاءت لارستان می فرماید:
((در حال حاضر کسی را در نظر ندارم . مهلت دهید تا در این باره تدبیری کنم و شخص برازنده ای را برای شما اختیار نمایم .))
هیاءت برای زیارت مرقد مولای متقیان حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام راهی نجف می شوند. در نجف اشرف با سید مرتضی کشمیری ملاقات می نمایند و سفره در دو رنج ستم را به آن بزرگ بازگو کرده ، تقاضا می کنند تا با هجرت به لار رهبری آن دیار را بر عهده گیرد. سید با سابقه آشنایی که از آیة الله سید عبدالحسین لاری دارد، این مهم را شایسته وی می بیند و آنان را متوجه فقیه فرزانه ای می نماید که در نجف اشرف با تدریس و تاءلیف فقه استدلالی به تربیت دانشجو مشغول است .
حضرت آیة الله سید عبدالحسین لاری در چهل و پنج سالگی است و یکی از بزرگترین اساتید حوزه علمیه نجف . از این رو وقتی هیاءت لاری از ایشان دعوت به عمل می آورند، او با توجه به مسؤ ولیت های حوزوی ، از قبول عزیمت به ایران خودداری می کند.
حاج سید علی کبیر با سابقه آشنایی که از مردان خداجوی و مجاهد دارد، از همان برخورد اول ، خصایص رهبری را در وجود سید لاری مشاهده می کند و رهبری لارستان را سزاوار چنین شخصیتی می داند. وی شوریده سر، از نجف به سامرا می رود و ماجرای نجف را با میرزای شیرازی در میان می نهد.
میرزای شیرازی رهبر امت اسلامی از منطقه حساس جنوب ایران و موقعیت استراتژیکی آن در مقابل استعمارگران آگاهی کامل دارد. همچنین از مجاهد مردانی که برای حفظ استقلال اقتادی ایران در آن سرزمین تلاشهای پیگیر نموده اند و در ((تحریم تنباکو)) ایفای نقش کرده اند؛ دانشمندان مجاهدی چون سید علی اکبر مجتهد فال اسیری که با دعوت مردم به جهاد عمومی ، خواب راحت را از چشم دشمنان اسلام ربود و پس از چندی از سوی قاجار به بصره تبعید گردید.
اعزام دانشمندی دیگر به این منطقه ، تداوم رهبری سیاسی شیعه را فراهم می آورد. میرزای شیرازی با ارسال نامه ای سید لاری را از وقایع آشفته جنوب ایران با خبر می سازد و با استفاده از منصب ولایت فقیه بر ایشان فرض می نماید که به لارستان هجرت کند.⁽¹⁾
فرمان استاد و ولی فقیه برای دانشمند آگاهی چون سید لاری جوابی جز اطاعت نمی تواند داشته باشد. از همین رو تقاضای مردم لارستان را می پذیرد و آماده هجرت می گردد.
هجرت
نزدیک است که گیاهان سبزدشت ، لباس مرگ بر تن کنند. ابری باران زا باید تا حیات را بر جانشان فرو ریزد و هجرتی از شهر زندگی سرسبزی را به ارمغانشان آورد.
هجرت سید عبدالحسین لاری به ایران ، فصل پاییز جنوب را فصل گل کرد. دیگر بار رویش سبزه ها و شکوفه نیلوفرها آب و خاک جنوب ایران را آراست . نیلوفرهای آبی دریا را به مرزبانی نشستند و آنان که در خشکی بودند از فراز مناره های مساجد حرکات مشکوک دشمنان دین خدا را به دیده بانی نشستند.
حضرت آیة الله سید عبدالحسین موسوی لاری در سال 1309 ق . نجف اشرف را ترک می کند و به لارستان می رود. میرزای شیرازی هنگام خروج سید لاری خطاب به حاج سید علی کبیر و هیاءت همراهش می فرماید:
((با بردن آقا سید عبدالحسین به لارستان ، نجف را به آنجا برده ای و گهواره فضیلت و دانش را از فرزند فضیلت و علم خالی گذاردی .))
هر چند اگر سید لاری در نجف بماند به بالاترین مدارج علمی خواهد رسید لیکن جهاد در راه خدا مسؤ ولیت سنگینی است که او می بایست به مثابة واجب شرعی به انجام رساند و مردم محرروم جنوب را از ستم قاجار و استعمار انگلیس رهایی بخشد.
نهضت فرهنگی
لارستان منطقه بزرگی از سواحل شمالی خلیج فارس است که از بندر کنگان تا بندرعباس را شامل است و شهر لار یکی از شهرهای لرنشین استان فارس به حساب می آید که سید لاری آنجا رحل اقامت افکنده و در اندیشه اصلاح نظام فرهنگی ، اقتصادی و اجتماعی مردم لارستان است . تاءسیس ((حوزه علمیه لار)) از نخستین گامهای این مرد بزرگ برای رسیدن به اهداف عالی اسلامی است . آوازه تعلیم و تربیت دانشجویان اسلامی طالبان علوم دینی را در آن شهر جمع می آورد. این دانشجویان از دور افتاده ترین نقاط منطقه جنوب ایران و کشورهای مجاور بدین سامان رو کرده اند. از داراب ، جهرم ، فسا، شیراز، بوشهر، بندرعباس ، کرمان ، سیرجان ، بندر لنگه و شهرهای مناطق خارج از مرز ایران چون هندوستان .
آیة الله لاری با آموزش علوم اسلامی در صدد نشر معارف قرآنی در سرزمین پهناور ایران است . آشنایی با دین ، شناخت هر نوع مکتب غیرمذهبی را آسان می سازد و حدود الهی را مشخص می نماید. آگاهی مردم از دین و فرهنگ اسلامی ، مصون کننده امت اسلامی از هر نوع بیماری است . سسید لاری با تاءسیس حوزه علمیه لار، فعالیتهای مرکز بزرگ جهان شیعه را ادامه می دهد و دانشمندان و فقهای گرانقدری را در آن حوزه تربیت می نماید. برخی از آنان عبارتنداز:
سید عبدالباقی موسوی شیرازی ، سید عبدالمحمد موسوی لاری ، سید محمد حسین مجتهد لاری ، سید احمد مجتهد فال اسیری ، سید عبدالمحسن مهری ، سید اسدالله اصفهانی ، سید ابوالحسن لاری ، سید محمد سیرجانی ، سید محمد علی شریعتمداری جهرمی ، شیخ محمد حسین لاری و شیخ عبدالحمید مهاجری نوایجانی .
وی بسان دیگر علمیا شیعه به اصل ولایت فقیه عقیده مند است و جدایی دین از سیاست را از شعارهای استعماری می داند و فقیه جامع الشرایط را نماینده حضرت ولی عصر (عج ) می شناسد که در دوران غیبت کبری نیابت عام دارد و وظیفه اش اجرای احکام اسلامی در جامعه است .⁽²⁾
او نظامهای حاکم و دولتهای ستم پیشه ای چون حکومت قاجار را دولت قانونی نمی داند و خود در صدد تشکیل حکومت است تا قوانین الهی را در جامعه اجرا کند. او می خواهد با تشکیل حکومت اسلامی به نظریه های فقه سیاسی اسلام وجود عینی بخشد و با اجرای عدل ، مستضعفان جنوب را امیدی دوباره دهد.
ترغیب پیروان به آموزش نظامی و تشکیل گروههای مسلح در لار از جمله فعالیتهای او در این زمینه است . گروههایی که بعدها به ((تفنگچیان سید لاری )) و ((چریکهای فارس و سید لاری )) مشهور می شوند.
این سید مجاهد در تمامی مسائل فقهی علاوه بر جنبه های عبادی ، به نقش اجتماعی و سیاسی آن توجه تام دارد و به موازات اعتقاد به ولایت فقیه ، احیای امر به معروف و نهی از منکر و برپایی نماز جمعه را امری لازم می شمارد.
زیارت
عصر مجتهد لارستان ، عصری است که تشیع در ایران و عراق به نشاطی کم سابقه دست یافته است . سال 1315 ق . است . سید لاری قصد زیارت خانه خدا نموده است . هنگام رفتن ، انبوه مردم بندرلنگه به استقبال حضرت آیة الله لاری ، مرجع تقلید خود می شتابند. سید محمد عالم بحرینی دانشمند پرهیزکار آن دیار هم به استقبال سید لاری آمده است . جمعیت موج می زند. آنها با مرجع تقلید خویش سخنها دارند و اینکه او درد و شکوه هاشان را به خدای جهان آفرین بازگوید.
سید در خانه خدا هر لحظه رهایی مردم از ستم قاجار و پیروزی حق بر باطل را طلب می کند. آیة الله کرمانی که در این سفر مصاحب ایشان است ، نقل می نماید که :
شبی از شبها با هم نشسته بودیم و صحبت می کردیم . سید معظم فرمود: مساءله ای بر من مشکل شده است ، ولی آن را طرح نفرمود. تا نیمه شب که مشغول نماز شد. پس از اتمام نماز حضرت ولی عصر (عج ) را دیدار نمود و به وصال نورانی آن حضرت توفیق یافت .
من درخشش انوار را مشاهده می کردم که او را فرا گرفته و صدایی می شنیدم که با وی تکلم می کند ولی کیفیت مکالمه را نمی فهمیدم . گویا حواس بکلی از من ربوده شده بود.
پس از دیدار با حضرت ولی عصر (عج ) به من فرمود: امام زمان - روحی له الفداء - مساءله را حل فرمود.⁽³⁾
هنگام بازگشت از حج بیت الله ، علی رضاخان حاکم لار، از ورود سید لاری جلوگیری به عمل آورد و این دسیسه ای بود از سوی یهودیان مسلح بر ضد اسلام ناب محمدی .
یهودیان منطقه قبل از ورود سید به لارستان با استفاده از اسلحه به آزار مسلمانان می پرداختند. با آمدن ایشان فعالیتهای زشت یهود به پایان رسیده و اینک با توسل به مظفرالدین شاه که پس از قتل ناصرالدین شاه به سلطنت رسیده ، می خواهند با ممانعت از بازگشت مجتهد سلحشور لارستان به کارهای ناشایست خویش ادامه دهند و به آزار و اذیت مسلمانان منطقه بپردازند.
سید بحرینی به تهران تلگراف می کند و پایتخت را با اطلاع می سازد. هماهنگی نیروهای توانمند جنوب حکومت پوسیده قاجار را تهدید می کند. چندی نمی گذرد که مانع بر طرف شده و یهودیان و اشراف محل با شکست مواجه می گردند.
رهبر لارستان نخست با ارشاد و موعظه آنان را به صلح و ارامش دعوت می کند، لیکن آنان مسلحانه به اعمال ناروای خود ادامه داده ، از قرارداد ذمه مسلمانان بیرون می روند. سید که مجتهدی آگاه و با تدبیر است دستور می دهد تا تمامی یهودیان خانه و دیگر اموال خود را فروخته ، در جای دیگر مسکن گزینند. با فرمان سید تحریکات ضداسلامی یهودیان پایان می یابد و آنان در مهلتی که از طرف سید لاری داده شده ، اموال خود را به مسلمانان فروخته ، منطقه را ترک می کنند.
پس از خروج یهودیان ، کنیسه آنان به مسجد تبدیل شده ، مورد استفاده مسلمانان قرار می گیرد.
تهاجم فرهنگی
دولت انگلیس برای سلطه استعماری خود، عده زیادی توجهی مبلغ مسیحی را به ایران اعزام می دارد. کتب و نشریات بسیاری همراه این گروه است . آنان زیر پوشش دین مسیح برای ترویج فرهنگ مادی غرب آمده اند تا جای پایی در منطقه جنوب ایران باز کنند و انگلیس به راحتی نقاط مهم و حساس را تصرف کند.
آیة الله لاری با توجه عمیقی که به مسائل اجتماعی ایران اسلامی دارد، این عمل انگلیس را ریشه یابی کرده ، فرمان اخراج مبلغان مسیحی را صادر می نماید. همچنین دستور می دهد تا کتاب گمراه کننده آنان جمع آوری شده ، از بین برود.
این فرمان از طرف مجتهد مقتدر لار برای دولت بریتانیا گران می آید. چه با این کار قدرت روحانیت شیعه و نقش رهبری آنان در جامعه تاءیید می شود و مردم خداجوی فارس که از طرف دولت مستبد قاجار و استعمار انگلیس به تنگ آمده اند، با نفوذ کلامی که از رهبر دینی خود می بینند، به سوی وی متمایل می گردند. انگلیسی برای از بین بردن فرمان سید و نقش چشمگیر آن ، از دولت ایران می خواهد تا مجتهد لاری را در تنگنا قرار دهد و مؤ اخذه نماید. دولت قاجار که به صورت دولت وابسته به کشورهای استعماری ، ایران را اداره می کند ((عین الملک )) را ماءمور رسیدگی به موضوع کرده ، دستور می دهد تا با دریافت دو هزار تومان وجه کتب مصادره شده ، سید لاری را از فعالیتهای سیاسی و فرهنگی باز دارد. این وجه در مقایسه با کل مالیات سالانه لارستان که چهار هزار و بیست تومان است ، مبلغ زیادی است .
عین الملک به لار می رود و با مشاهده نیروهای مصمم مجتهد لارستان و قاطعیت و سازش ناپذیری وی با عذرخواهی به تهران بر می گردد.
با ناکامی عین الملک دیگر بار قدرت مجتهد لاری و نظام پوشالی استبداد آشکار می شود و مردم لار بیش از پیش به رهبر خود گرایش پیدا می کنند.
حکومت اسلامی لارستان
پیروزی آیة الله لاری در مبارزه با جریان یهودیان مسلح و مبلغان مسیحی که انگلیس و دولت قاجار را به رسوایی کشید و ابهت آنان را در هم شکست ، موجب گشت که مردم سید لاری را دانشمند دینی که تنها به عبادات بپردازد و نماز جماعت بخواند، به شمار نیاورند بلکه به مثابه رهبری آگاه و دلسوز و خداشناس که در مقابل ظلم می ایستد و از هیچ چیز باکی ندارد، بشناسند. خانه سید لاری و کوچه های اطراف از آن پس تنها پناهگاه مردم ستمدیده گردید. آنان دفاع از مال و جان و ناموس خود را از وی می خواستند. موضوعی که سالهای متمادی ادامه داشت و کسی نبود تا در مقابل آن همه جفا بایستد.
سید برای مقابله با زورگویی و استعمار گروهی را تربیت کرده و با مسلح نمودن آن لباس عزا بر تن دشمنان اسلام کرده است . روز موعود فرا می رسد. مجتهد لارستان با بیانی قاطع وجوب انحلال رژیم سلطنتی قاجار را صادر می نماید:
((واجب است تبدیل سلطنت امویه قاجاریه به دولت حقه اسلامیه .))⁽⁴⁾
رزمندگان سلحشور لارستان سپاه ستم را تار و مار کرده ، عده ای را کشته و جمعی را اسیر می نمایند و اموال حاکمان دست نشانده استعمار مصادره می گردد. بدین ترتیب دانشمند مجاهد و فقیه سیاستمدار لار مردم ستمدیده فارس را از زیر یوغ زورمداران زرپرست رهایی می بخشد و فروغ عدل علوی را به ارمغان می آورد.
حضرت آیة الله العظمی میرزای شیرازی وقتی از اقدامات سید مطلع می گردد، به منظور تاءیید اقدامات وی و سپاسگزاری از او نامه ای به وی می نگارد.⁽⁵⁾
حضرت آیة الله سید عبدالحسین موسوی لاری با عقیده راسخ به اصل ولایت فقیه توانست حکومت اسلامی بر پا نماید و احکام الهی را در آن به مورد اجرا گذارد. آموزش نیروی نظامی و احداث کارخانه اسلحه سازی از جمله اقدامات اولیه او در تاءسیس حکومت اسلامی لارستان است . همچنین از دادن مالیات به دولت مستبد مرکزی خودداری نمود و پرداخت آن را تحریم کرد.⁽⁶⁾ و با چاپ تمبر برای حکومت اسلامی از پرداخت وجه به پست مرکزی و کاغذهای بهادار آن مقابله نمود. روی تمبرها ((پست ملت اسلام )) نگاشته شد تا از تمبرهای دوره قاجار تمییز داده شود.
نصب ائمه جمعه برای شهرها و قصبات مجاور از دیگر کارهای سید لاری است . تبلیغات عملی وی که با درستی کارگزاران حکومتی به نمایش گذارده شده است ، هر روز بر وسعت حکومت اسلامی می افزاید. چنانچه بندرعباس ، بندرلنگه ، بوشهر، استان کرمان و فارس زیر نظر حکومت اسلامی قرار می گیرد. اخبار حکومت اسلامی به مردم ستمدیده دیگر شهرهای ایران ، خبر خوشی است که رایحه بهشتی از آن شنوده می شود و آیه های سبز امید را در دل جوانان می کارد. این پدیده یکی از عمده ترین و پرهیجان ترین رویدادهایی است که مردم را به نهضتی بزرگ فرا می خواند. مشروطه خواهی مردم شهرهای ایران که در اندک مدتی در تمام کشور به صورت فراگیر و پردامنه مطرح می شود. برخاسته از تجربه مبارکی است که مردم لارستان آن را به رهبری آیة الله لاری به ارمغان آورده اند.
مجتهد لاری با ورود به لارستان بر دو محور تاءکید می ورزد. راغب ساختن مردم به مسائل اجتماعی و سیاسی اسلام ، بازداشتن آنان از غرب گرایی .
آیة الله لاری تجارت و بازرگانی استعمارگران روس و انگلیس را به زیان امت اسلامی می داند. از این رو استعمال چای ، قند، ادویه ، خوراک و پوشاکهایی را که از کشورهای خارجی - بخصوص روسیه و انگلیس - وارد ایران و سایر کشورهای اسلامی می شود، تحریم می نماید. وی عقیده دارد، خارج ساختن ارز از کشورهای اسلامی برای خرید اشیای خارجی موجب تقویت دشمنان اسلام و قدرت استعمارگران است و بدین وسیله سبب ریخته شدن خون مسلمانان و ملتهای فقیر می گردد. همچنین ورود کالاهای خارجی موجبات وابستگی اقتصادی را فراهم می آورد و از دیدگاه فقهی و سیاسی اسلام ، حرام است .⁽⁷⁾
انقلاب مشروطیت
ناصرالدین شاه قاجار با نیم قرن سلطنت جز تیره روزی چیزی بر ایران نیفزود و نواحی مختلفی از ایران جدا شد. خشم ملت با تیر رعدآسای میرزا رضا کرمانی ظهور کرد و شاه به فرعونیان تاریخ پیوست .
پیروزی نهضت تنباکو، تاءسیس حکومت اسلامی لارستان ، روشنگریهای متفکران و روحانیانی بسان سید جمال الدین اسد آبادی و وجود اوضاع آشفته اقتصادی و اجتماعی ایران زمینه انقلاب فراگیری را در ایران فراهم ساخت .
در این دوره است که سید مجاهد حضرت آیة الله لاری به دعوت انجمن ملی فارس به شیراز می رود و پس از زیارت آستان مقدس حضرت احمد بن موسی علیه السلام ، همانجا را مقر خویش قرار می دهد و به حمایت از مشروطه خواهان شیراز برمی خیزد.
دستگاه دولت و عوامل مزدور قوامیها حرم مقدس شاهچراغ را محاصره کرده ، گنبد را به گلوله می بندند و آب و نان را بر مجاهدان غیور فارس دریغ می دارند. در پنجمین روز نبرد یکی از مجاهدان به شهادت رسیده ، دو نفر مجروح می گردند. بازار تعطیل و کارهای تجاری باز می ایستد. سید با نیرویی پنج هزار نفری که به ((چریکهای لاری )) مشهور شده اند، به موفقیت دست می یابد و با حمایت نیروهای قشقایی به رهبری صولت الدوله و یاری تجار شیرازی و معدودی از عناصر روشنفکر موجود در فارس ، جبهه قدرتمند مشروطه خواهان در شیراز شکل می گیرد.
شیخ زکریا انصاری ، انقلابی تندرو و شاگردی وفادار سید، رهبری نیروهای نظامی را در جبهه شرقی بر عهده دارد. نیروهای این جبهه متشکل از تفنگچیان ((کوهستان داراب )) است .⁽⁸⁾
در قسمت جنوب لارستان ، نیروهای وفادار سید به رهبری مشترک مصباح اوزی و حسین حاج آبادی مسؤ لیت عملیات را در نواحی بندرعباس و بندرلنگه بر عهده دارند.
در جبهه غربی لارستان ، نیروها به رهبری سید حاجی بابا بیرمی و غلامحسین خان وراوی توانمندی بسیار از خود نشان داده ، بارها به نواحی ((لنگه و بستک )) و به مقر مستبدین حمله می برند.
جبهه بوشهر به فرماندهی زائر خضرخان تنگستانی و شیخ حسین خان چاه کوتاهی موفق به تشکیل انجمن ولایتی میگردند و این در حالیست که حوزه نجف بارها از مبارزات مجاهد نستوه لارستان حضرت آیت الله لاری حمایت کرده است .
آیة الله سید عبدالحسین لاری برای آگاهی مردم کتاب ((قانون مشروطه مشروعه )) را می نگارد و مواضع اسلامی و اندیشه های سیاسی خود را در نظام مشروطیت بیان می کند. از نظر وی حکومت اسلامی با مجلس شوراکار خود را آغاز می کند. مجلسی که صحت آرای آن در چارچوب قوانین اسلامی مشخص می شود. از جمله شرایط هر عضو شورا، عقیده درست ، عدم تظاهر به فسق و فجور و اطاعت از ولی فقیه است . از نظر مجتهد لاری علت تمام تباهیها و فساد روزگار در بی عدالتی ، اختلال نظام ، سوء مدیریت و عدم وجود شورای اسلامی است . رهبری و مدیریت و حکومت اسلامی از دیدگاه وی مخصوص ولی فقیه است .⁽⁹⁾
مجاهد نستوه زمانی به تاءلیف این کتاب گرانقدر دست می زند که قانون نویسان عصر مشروطیت به عنوان پیش نویس ، قانون بلژیک ، انگلیس و فرانسه را پایه و اساس قرار می دهند و هدف عمده آن است که قانون اساسی مشروطیت تحت نفوذ قوانین غرب نگاشته و جلو اعمال حاکمیت قوانین اسلامی گرفته شود.
کتاب ایشان از جمله کتب نادری است که در فقه سیاسی و قانونگذاری اسلامی نگاشته شده است . به عقیده او اجرای قوانین اسلامی در هیچ زمانی تعطیل بردار نیست و ((ولی فقیه )) از جانب امام معصوم علیه السلام نیابت و خلافت عامه دارد که زندگی بشر را در غیبت معصوم بر اساس وحی تنظیم کند.⁽¹⁰⁾
چندی از انقلاب مشروطیت نگذشته که نمایندگان نفوذی در مجلس شورای ملی علیه پیشوای لارستان لب به سخن می گشایند. ولی با تدبیر آیة الله سید عبدالله بهبهانی مرکز فتنه شناسایی و قوام الملک از کار بر کنار می شود. اما قوام در ماه شعبان 1325 دیگر بار با سمت نائب الحاکمی به شیراز برگشته ، به قلع و قمع آزادیخواهان می پردازد و خود کشته می شود و غلامحسین غفاری به حکمرانی شیراز منصوب می گردد و روش قوام را پی می گیرد.
حضرت آیة الله لاری با ارسال تلگرافی به مجلس و حضرات آیات سید محمد طباطبایی و سید عبدالله بهبهانی حکایت فتنه گران را بازگو می نماید. حکمران شیراز از کار بر کنار و ظل السلطان در اواخر صفر 1326 ق . به حکمرانی منصوب می شود.
دلیران تنگستانی
حضرت آیة الله سید عبدالحسین لاری با توجه به اختلاف عمیق بین مشروطه خواهان و استبداد طلبان با تاءلیف رساله ((قانون در اتحاد ملت و دولت )) که در ماه محرم 1326 ق . به چاپ می رسد، به حمایت از مشروطیت می پردازد. چه او با تیزبینی دریافته است که اگر این اختلافات به پایان نیابد، روزهای تلخی در انتظار است .
محمد علی شاه مجلس را به توپ می بندد و دوره ((استبداد صغیر)) شروع می گردد ولی آزادیخواهان خاموش ننشسته ، در شهرهای تبریز، رشت ، اصفهان و لار نهضت را ادامه می دهند.⁽¹¹⁾ سید مرتضی مجتهد اهرمی تنگستانی از جمله کسانی است که به دستور پیشوای جنوب در بوشهر قیام آغزیده ، به مدد رئیس علی دلواری و تفنگچیان وی بوشهر را از چنگ مستبدین خارج می سازد.
ادارات دولتی و از جمله گمرک تصرف شده است و اعلام مشروطه صادر می گردد. مدتی حکومت در دست وی اداره می شود تا اینکه احمد خان دریابیگی با عده ای سرباز از سوی محمد علی میرزای قاجار به آنجا رفته ، با سید اهرمی و تفنگچیان او می جنگند و خانه سید را به توپ می بندند.
با کشته شدن جمعی ، دولتیان بر سید غلبه کرده ، پس از چند روز حبس به عراق تبعید می شود. خوانین گراش ، بستک و شارار اوز، از نظر عنا و عداوت دیرینه که با سید و لاریها دارند، به دستیاری مستبدین و به فرمان دولت استبداد، خانه وی را غارت و ویران می کنند. و حتی کتابهای او را به یغما برده ، اهل بینش را آواره می نمایند و اصحابش را به جرم مشروطه خواهی و مبارزه با ظلم و ستم می کشند.⁽¹²⁾
حضرت آیة الله لاری دستور تقاص می دهد. قشونی از اطراف لارستان از منطقه ((سورغال )) از توابع ((لامرد)) فراهم شده ، رو به ((بستک )) مرکز عملیات مستبدین روانه می شود. بستک فتح می گردد و استبدادطلبان ضربت شدیدی متحمل می شوند.
شب 23 ربیع الثانی 1333 ق . انگلیسیها شهر بوشهر را به تصرف خویش درآورده ، عبارت ((بوشهر در تصرف انگلیسیها)) را روی تمبر پست ایران چاپ می کنند. پیشوای جنوب اعلان جهاد داده ، خود برای تشویق مجاهدان به قریه ((کورده )) لارستان عزیمت می نماید. این سومین اشغال بوشهر توسط انگلیسی هاست . پیشتر در سال 1273 و 1323 نیز این بندر به اشغال آنها درآمده بود که با مجاهدات مردم جنوب آزاد می گردد.
سال 1333 ق . ضابط و کدخدای ((دلوار))⁽¹³⁾ رئیس علی است . نیروهای انگلیسی با دلاوریهای مجاهدان تنگستان در حال شکست هستند که افراد خائن بومی رئیس علی دلواری را از پشت مورد حمله قرار داده ، به شهادت می رسانند و بوشهر به اشغال انگلیس در می آید.⁽¹⁴⁾
انگلیسیها که پیشوای جنوب را بخوبی می شناسند و با او دشمنی دیرینه دارند با عوامل داخلی و خائنین به وطن اسلامی مانند قوام الملک (فرزند قوام الملک مقتول ) و با تاءیید مخبرالسلطنه روستای ((کورده )) را محاصره می نمایند. آیة الله لاری به کمک رئیس علی مراد از قریه خارج می شود و در این هنگام سید لاری مورد اصابت تیر واقع می شود، لیکن به بدنش آسیبی نمی رسد. و خداوند متعال او را نجات می بخشد.
لشکر متجاوز انگلیس علاوه بر خراب کردن مسجد و محراب قریه ، به لار رفته ، خانه سید لاری را غارت نموده ، خاندان وی را به شیراز راهی می کنند و فقیه ربانی آیة الله سید عبدالباقی شیرازی ، داماد پیشوای تنگستان خاندان سید را پذیرا می شود.
پس از این واقعه سید بزرگوار لاری به فیروز آباد می رود و به پیشنهاد صولت الدوله قشقایی مجاهدان را از آنجا رهبری می کند و خاندان سید به فیروز آباد عزیمت می کنند.
سال 1335 ق . انگلیس به طور رسمی پلیس جنوب را متشکل از سربازان هندی تحت فرماندهی افسران انگلیسی تشکیل می دهد و برای اجرای مقاصد خود در صدد است عشایر را با خود همراه کند.
نایب کنسول انگلیس تقاضای ملاقات با صولت الدوله ، سردار عشایر را می نماید. ملاقات در دشت ارژن صورت می گیرد. صولت الدوله از عمق جان نسبت به انگلیسیها تنفر دارد و وقتی ژنرال ساکس بیست و پنج هزار لیره طلا به رسم هدیه به وی تعارف می کند، جواب رد می شنود.
رئیس پلیس جنوب از نارضایتی قلبی سردار عشایر آگاه می شود. به همین منظور برای کسب تکلیف به هندوستان می رود. صولت الدوله طی نامه ای هشدار دهنده به ساکس ، توپهای سنگین قلعه کوب را یدک می کشد.
صولت در صدد تهیه مهمات برمی آید و امر به حرکت ایل داده ، روانه فیروز آباد می گردد. در فیروز آباد از رئیس الوزراء نامه می رسد که دولت ، پلیس جنوب را به رسمیت نشناخته شما هم نشناسید.
کار تعدی انگلیسی ها به جایی رسیده است که نوامیس مردم مورد اهانت قرار می گیرد. حضرت آیة الله لاری با صدور حکم جهاد علیه انگلیس امت اسلامی و سران عشایر را به دفاع از مردم ستمدیده جنوب دعوت می نماید. از آن سو سردار عشایر در برابر هزار نفر از عشایر با ایراد سخنانی مردم را به قیام علیه انگلیس می خواند.⁽¹⁵⁾ پس از سخنرانی سردار عشایر جمعیت رو به فزونی گذاشت ، مردان و زنان قشقایی هر یک بیاناتی در حمایت از مبارزه با انگلیس ایراد می نمایند.
فرمان آیة الله لاری پیشوای تنگستانیان توسط سردار عشایر به ایالات و عشایر می رسد. محمدخان ، رابط مجاهدین با ناصر دیوان در باغ سرای او دیدار می کند و اعلان جهاد از سوی رهبر جنوب را به وی می رساند. آنگاه ناصر دیوان آمادگی خود را برای اتحاد و جنگ با دشمن اعلام می دارد.
با اتحاد مجاهدین در کمتر از پانزده روز، شش هزار نفر آماده جهاد می گردند. سردار عشایر تعداد مجاهدین را برای محاصره شیراز کافی دیده ، در شعبان 1336 بر ضد قشون انگلیسیان اعلان جنگ می کند و وقایع را به اطلاع احمد شاه قاجار و صمصام السلطنه بختیاری رئیس الوزراء ایران می رساند.
منتصرالملک داماد حبیب الله خان و قوام الملک و ضرغام الشریعه از طرف فرمانفرما درخواست ملاقات و مذاکره با سردار عشایر می نمایند. صولت الدوله آنها را پذیرفته ، سبب ملاقات و ماءموریت را جویا می گردد.
منتصرالملک می گوید آمده ام تا از طرف حضرت فرمانفرما در خصوص ترک جنگ با انگلیس مذاکره کنم . صولت الدوله نمی پذیرد. انگلیس که نمی تواند صولت الدوله را تطمیع کند با علیخان سالار حشمت (برادر وی ) مذاکره نموده ، با تطمیع وی در بین مجاهدان ایجاد شکاف می نماید و صولت الدوله مغلوب می شود. انگلیسیها در صدد دستیابی به سید لاری هستند. سید مجاهد در ((قیر))⁽¹⁶⁾ است . مردم جهرم از ورود مرجع تقلید خود به ((قیر)) آگاه شده ، خواستار ورودش به جهرم می گردند.
سنگر جهاد در جهرم برپا می شود و سید با اعزام نمایندگانی جهاد علیه انگلیس را رهبری می کند. در این هنگام بندرعباس در تصرف انگلیس است . آیة الله لاری با فراهم سازی قشونی این شهر را از دست انگلیس خارج می سازد.
جهاد دلیرمردان جنوب و تنگستانیان به رهبری حضرت آیة الله سید عبدالحسین لاری سبب می شود تا قسمت پهناوری از خاک مقدس ایران اسلامی از چنگ انگلیسیها آزاد بماند و مردم مسلمان آن دیار را از یوغ استعمار رهایی بخشد.
براستی اگر تلاشهای پیگیر و مداوم پیشوای تنگستان و مجاهد مردان آن سامان نبود، شهرهای بسیاری از جنوب به تصرف انگلیس در می آمد و بسان هرات و قسمتهایی از سیستان و بلوچستان از ایران اسلامی جدا می گردید.
خون پاک مرزبانان سرزمین حماسه ها به حیات استعمار و استثمار خاتمه داد و مانع از رشد انگلهای جامعه بشری در جنوب ایران گردید و با تزریق خون به پیکر اجتماع ، جامعه بیمار را به رشد و شادابی هدایت کرد.
جاودانه ها
حضرت آیة الله لاری علاوه بر جهاد در راه خدا و تطهیر جامعه از وجود دیوسیرتانی چون انگلیس . با تاءلیف کتب ارزشمندی در علم فقه و کلام و فقه سیاسی و اصول و حدیث میراث ، گرانبهایی برای آیندگان باقی گذاشت . حدود چهل اثر از ایشان شناخته شده است که در علوم اسلامی و شیوه های حکومتی و قانون گذاری نگاشته شده است . بدین قرار است :
معارف السلمانی بمراتب الخلفاءالرحمانی ، رساله در عقوبت حب دنیا (عرفان السلمانی بحقائق الایمانی )، اکسیرالسعادة فی اسرارالشهادة ، استخاره نامه ، آیات الظالمین ، رساله و جیزه در کیفیت علم امام علیه السلام ، قانون در اتحاد دولت و ملت ، قانون مشروطه مشروعه ، هدایت الطالبین ، تعلیقات المکاسب (در دو جلد)، کتاب الاصول ، حاشیه بر فرائدالاصول شیخ انصاری (در دو جلد)، حاشیه بر شرح کبیر، حاشیه بر قوانین الاصول .⁽¹⁷⁾
با توجه به زندگی سراسر مبارزه و جهاد آیة الله لاری و اشتغالاتی که ای بسا مانع فعالیت علمی و تحقیقی می گردد، تاءلیفات ارزنده ایشان در علوم مختلف حاکی از جهاد قلمی و استمرار حرکت فرهنگی است که ایشان از نجف اشرف با خود همراه داشته اند.
تاءسیس حوزه علمیه و پرورش شاگردان فاضل و دانشمندی چون آیة الله سید عبدالباقی موسوی شیرازی (متوفی 1354 ق .) که بعد از ایشان از مراجع تقلید محسوب می شود یکی دیگر از ثمراتی است که زندگی پربار آیة الله لاری بر جای نهاد. وی در طی سی و سه سال اقامت در ایران بالغ بر پانصد نفر از طلاب و دانش پژوهان را با معارف اسلامی و علوم اهل بیت آشنا ساخت و با سلوک خود خاص و عام را به دین و قرآن فرا خواند، اخلاق وی درس زندگی شد و رادمردانی تربیت کرد که تا جهان باقی است بوی عطر افکارشان مشام آدمی را نوازش می دهد.
آیة الله دستغیب می فرمایند:
روزی با پیرمردی از لار مصاحب شدم . فصل تابستان بود و شبها کوتاه . دیدم این مرد قبل از اذان صبح بیدار شد، وضو ساخت و به نماز ایستاد. وقتی از اهتمام ایشان به نماز شب پرسیدم جواب داد: آیة الله لاری ما را این گونه تربیت کرده است . می فرمود نباید نماز شب شما ترک شود.
پرواز
روز جمعه چهارم شوال 1342 ق . (15 اردیبهشت 1303 ه .ش ) است . آیة الله لاری از خانه خارج شده ، رو به مصلا می نهد تا نماز جمعه را چون دیگر ایام بپا دارد پس از اقامه نماز به سوی منزل برمی گردد. پس از چندی در جایش آرام می گیرد. رایحه ای بهشتی شنیده می شود. سید پس از بیست و سه سال اقامت در لار، چهار سال در فیروز آباد و شش سال در جهرم ، در میان مردم دلیر تنگستان و مجاهدان جنوب به دیار باقی می شتابد. هم اینک مرقد مطهر آن بزرگ مجاهد در شهر جهرم به مقبره ((آقا)) مشهور و زیارتگاه پیروان خاندان عصمت و طهارت و فرزندان جهاد و شهادت است .

پینوشتها:
1- شجره طیبه (تلخیص گلشن حسینی ) گلشن حسینی )، عبدالحمید مهاجری ، ص 7 و 8؛ دانشمندان و سخن سرایان فارس ، ص 578.
2- ر.ک : تعلیقات المکاسب ، آیة الله سید عبدالحسین لاری ، ج 2، ص 387 - 406.
3- شجره طیبه ، ص 10.
4- فتوکپی حکم آیة الله العظمی سید عبدالحسین لاری ، دفتر امام جمعه جهرم .
5- ر.ک : ولایت فقیه ، زیربنای فکری مشروطه مشروعه ، ص 160.
6- کتاب آبی ، به کوشش احمد شیری ، ج 2، ص 353 و 431.
7- شجره طیبه ، ص 20 - 22.
8-((کوهستان )) یکی از مناطق تابع شهرستان داراب ، در استان فارس است
9- ولایت فقیه ، زیربنای فکری مشروطه ، ص 119 - 121، به نقل از ((مشروطه مشروعه )) ص 2 - 4 و 17.
10- تعلیقات المکاسب ، ج 2، ص 378 - 406.
11- انقلاب ایران ، براون ، ص 294.
12- شجره طیبه ، ص 22 و 23.
13- دلوار جزء خاک تنگستان و در شش فرسخی بوشهر در ساحل دریا واقع شده است .
14- دلیران تنگستانی ، محمد حسین رکن زاده آدمیت ، ص 18 - 192. (با تصرف و تلخیص ).
15- ر.ک : ولایت فقیه ، زیربنای فکری مشروطه مشروعه ، ص 83، به نقل از: فارس و جنگ بین الملل ، آدمیت ، ص 253.
16- یکی از شهرهای استان فارس
17- از کتابهای فوق ، ده عنوان نخست به چاپ رسیده است دیگر آثار ایشان به صورت خطی موجود می باشند.